Marente de Moor - Foon

‘Foon’ is een wat mysterieus boek. De titel is prachtig. Vanaf de eerste pagina werd ik het verhaal ingezogen. Het speelt in Rusland, in een afgelegen streek, waar ooit een dorp was. Nadja leeft met haar man Lev. Hij  is een stuk ouder dan Nadja en is  enigszins hulpbehoevend. Hij was bioloog aan een universiteit. Ooit hadden zij hier een laboratorium. Er kwamen groepen studenten langs en vrijwilligers uit het buitenland. “Een buitenstaander zou zeggen, die mensen leven in het paradijs.”

Nu leven Nadja en Lev samen met hun dieren. Iedere dag is hetzelfde. Zij zijn een overblijfsel van een wereld die niet meer bestaat. Soms komt hun zoon langs, die een geheel ander leven leidt dan zij. Nadja heeft ook een dochter, waar geen contact meer mee is. Dit maak je op uit het weinige dat zij hierover zegt of denkt. De Moor vertelt het verhaal geheel vanuit Nadja. Maar haar gedachten zijn niet altijd even helder. Aan het begin van het verhaal denk je dat vooral Lev aan het dementeren is en dat zij diegene is die alles doorziet. Later begrijp je dat haar gezichtspunt niet helemaal betrouwbaar is.

Er heeft zich een ramp voorgedaan. Dat wordt al gauw duidelijk. Nadja heeft het een paar maal over het jaar waarin alles mis ging. Wat die tragedie is, daar zal ik niks over zeggen. Dit gegeven zorgt er voor dat je aan het lezen blijft. Een tweede raadsel is het wonderlijke geluid, dat zij af en toe horen vanuit de hemel. Vooral Lev schrikt er steeds hevig van. Het is de foon. Is het iets tektonisch? Is het God die van zich laat horen. Duidelijk wordt het niet, maar De Moor schrijft er mooi over. “Het is de achtergrondruis van het leven. De hele geschiedenis zit erin, van het liefste lied tot de angstigste schreeuw, maar wees niet bang. Mensen die bang zijn voor geluiden zijn bang voor hun verbeelding.”

De rijke verbeelding van Nadja is misschien de kern van deze roman. Bij het begin is zij het oog dat de gebeurtenissen uit het heden en verleden lijkt te registreren. Later is zij meer de verbeelder van een hoop verhalen. Hoort zij de foon echt, of zit het geluid in haar hoofd. Of is het een hallucinatie van Lev? Nadja is ’s nachts vaak wakker. Zij hoort dan de trein voorbijkomen. Zij spreekt in haar fantasie met de machinist. Hij is voor haar een reëel figuur. Haar zoon zegt later dat de trein hier al jaren niet meer rijdt. Maar wie er gelijk heeft, doet er eigenlijk niet toe.

Los van de verhaallijnen en de spanning die De Moor oproept is ‘Foon’ gewoon erg goed geschreven. Er komen tal van thema’s voorbij, zoals de omgang met de dierenwereld, eenzaamheid, de betrouwbaarheid van het geheugen. Ongemerkt verweeft zij al deze onderwerpen in het verhaal. Daarbij schets zij op de achtergrond een beeld van Rusland in een tijd van veranderingen. Er wordt ook flink gedronken in de roman. “Een Rus kan niet nuchter blijven onderweg, die moet wel drinken, omdat hij in de minderheid is. Dat is de pest van ons leven, we zijn altijd in de minderheid en de kilometers zijn in de meerderheid.”

In het verhaal wordt Nadja meer en meer geconfronteerd met het verleden. Haar levensgeschiedenis en de ramp worden langzaam onthuld voor de lezer. De eerste helft van het boek is zeer sterk. Later zakte het verhaal een beetje in met iets te veel personages en gebeurtenissen uit het verleden. Dat neemt niet weg dat ik het boek met veel plezier in amper twee dagen heb uitgelezen.