Na het lezen van de eerste twee delen moest ik natuurlijk ook Afhankelijkheid, het derde deel van de Kopenhagentrilogie, lezen. In 2020 verscheen de Nederlandse vertaling van de hand van Lammie Post-Oostenbrink. Ditlevsen (1917-1976) begint dit deel van haar memoires bij de start van haar schrijfcarrière. Op haar twintigste publiceerde zij haar eerste gedicht in een tijdschrift; dit kwam aan de orde in deel twee. In 1939 verschijnt haar eerste dichtbundel en in de oorlog volgt er een roman.
De Vlaamse Lize Spit is sinds haar debuut Het smelt uit 2016 een succesvolle auteur. Haar boeken krijgen veel goede kritieken en vorig jaar mocht zij het Boekenweekgeschenk schrijven. Autobiografie van mijn lichaam verscheen twee weken geleden en de recensies waren lovend. Het boek is geen roman, maar heeft wel de opbouw en spanning die herkenbaar is uit haar twee eerdere romans. Het verhaal begint in december 2021, wanneer zij met haar man Rob van Essen in Oostende is en een mailtje van haar moeder ontvangt waarin zij schrijft ongeneeslijk ziek te zijn: “In de seconden na deze mail is dit wat er moet gebeuren: de stippellijn bepalen. Ik ben geen dochter die een mailtje leest, ik ben een schrijver die de dochter observeert die een mailtje heeft gelezen."
De dokter en het lichte meisje veroorzaakte een kleine rel toen het boek in 1951 uitkwam. De critici waren over het algemeen positief, maar het grove taalgebruik werd ook veroordeeld. De katholieke kerk raadde het lezen van de roman sterk af en er werden zelfs Kamervragen over gesteld. Het schandelijke boek werd er niet minder om gelezen. Het eerste jaar werden er 14.000 exemplaren van verkocht. De roman draait om de verhouding tussen een jonge huisarts en een prostituee. Nergens in de roman gebruikt Vestdijk de term ‘lichte meisje’, het woord ‘hoer’ komt daarentegen wel vaak voorbij, maar ik denk dat zelfs voor Vestdijk de titel ‘De dokter en het hoertje’ wat te ver ging, of zijn uitgever zag dit niet zitten.
De Britse cultuurhistorica Kassia St Clair schreef eerder over de rol van textiel in de geschiedenis en over het geheime leven van kleuren. Van Peking naar Parijs (vertaald door Annemie de Vries) lijkt een minder breed opgezette cultuurgeschiedenis - in het boek staat één autorace centraal – maar zij verbindt er vele onderwerpen aan en weet zo een treffend beeld te schetsen van de stand van de techniek in de Westerse wereld aan het begin van de twintigste eeuw.
De Deense Tove Ditlevsen (1917-1976) is een veelgelezen auteur in haar eigen land. Vanaf 2020 werd haar werk in het Nederlands vertaald door Lammie Post-Oostenbrink. Ditlevsen is hier vooral bekend geworden door haar autobiografische trilogie (1967-1971), waarvan Kindertijd het eerste deel is. Tove groeide op in Vesterbro, toen een armoedige wijk in Kopenhagen; nu is het een gewilde plek om te wonen. Haar vader was een werkeloze arbeider die zich actief bleef inzetten voor de vakbond; haar moeder deed weinig meer dan wat rondhangen en het leven van haar huisgenoten vergallen.
De afgelopen tijd las ik vooral romans van Vestdijk uit zijn latere periode, zoals Vijf vadem diep, Het verboden bacchanaal en De huisbewaarder. Steeds viel mij op hoe immoreel de meeste personages zijn. Er komt bijna geen aardig mens voor in deze romans. Ook is Vestdijk geneigd om zijn personages bizarre, soms onbegrijpelijke dingen te laten doen. Anders is dat in een eerdere roman, De koperen tuin, uit 1950. Rond dezelfde tijd schreef hij andere klassiekers als Pastorale 1943, De redding van Fré Bolderhey en De dokter en het lichte meisje. De koperen tuin wordt terecht gezien als een van de hoogtepunten uit zijn oeuvre. Het boek is een liefdesroman, een muziekroman en een schets van een kleinburgerlijk provinciaal milieu. De hoofdpersoon Nol Rieske, een opgroeiende jongeman, is vooral tragisch. Zijn gedrag is soms extreem, maar wat hij doet is nog wel begrijpelijk en al te menselijk.
Het verboden bacchanaal uit 1969 is de op een na laatste roman die Vestdijk tijdens zijn leven publiceerde. Het verhaal bestrijkt één dag en speelt grotendeels in het huis van het echtpaar Mary en Frits van der Laan. De man heeft een jubileum te vieren en heeft voor vandaag een stel vrienden uitgenodigd. Het blijken stuk voor stuk vreselijke types en eigenlijk komt er in het hele boek geen enkel aardig mens voor. Dat is een bekend verschijnsel in de romans van Vestdijk. Andere terugkerende thema’s zijn het bespieden en afluisteren van elkaar, het inwonende dienstmeisje dat beledigd en seksueel geïntimideerd wordt en het gegeven dat veel personages hun duistere kanten voor elkaar verbergen, maar hier niet geheel in slagen. Het verbodene is dat de samenkomsten van de vriendenclub geregeld eindigen in orgieën, maar bij dit jubileum mag het niet uit de hand lopen. De kinderen worden al wat ouder en moeten onwetend blijven over wat hun ouders uitspoken en ook de minnaar van Mary, een mislukte schilder, mag hier geen kennis van hebben.
Met het verschijnen van Pleun in 2010 is de angst van de Pleun uit het boek bewaarheid geworden. In het boek smeekt de vrouw van Detlev haar man bijna om te beloven niets over hem te publiceren. Hij antwoordt haar: “Ik ben niet van plan iets te publiceren. Verder kan ik niet gaan. Ik ga geen garanties geven. Als ik zoiets zou beloven moet ik in mijn dagboek rekening houden met de consequenties van mijn schrijven. En als ik dat zou doen, dan is het geen dagboek meer. In een dagboek gelden geen grenzen. Daarin schrijf je zonder reserves.” Pleun is als een dagboek opgezet, maar het is waarschijnlijk niet letterlijk zijn dagboek over de periode 2004-2006, de drie jaar dat hij en zijn vrouw Annelotte in Nieuw-Zeeland woonden. Alhoewel in het boek vermeld staat dat het een roman is, is het autobiografische karakter onmiskenbaar.
In 1941 kwamen de ouders van Otto de Kat (pseudoniem voor Jan Geurt Gaarlandt) in Rotterdam wonen, in een flat nabij de Kralingse Plas. De schrijver werd hier vlak na de oorlog geboren en heeft er zijn jeugd doorgebracht. Twaalf jaar geleden overleed zijn moeder, die er al die tijd was blijven wonen, en werd de flat verkocht. Twee jaar geleden stond de flat weer te koop en hij kocht hem. Er was niets aan verbouwd en het voelde voor hem als thuiskomen. Hij wist meteen dan hij hierover wilde schrijven. Autobiografie van een flat is een boek met vooral jeugdherinneringen. De jaren vijftig waren voor hem een tijd vol vrijheid. Maar hij schrijft ook over de ziekte van zijn vader en de dood van zijn moeder.
In 2014 verscheen het mooi uitgegeven boekje Onzichtbare boeken bij uitgeverij Babel & Voss, waar Thomas Heerma van Voss voor werkte. Hij schreef het ter gelegenheid van het eerste lustrum van de kleine uitgeverij, die onder de bezielende leiding stond van Reinjan Mulder. Het was ook het afscheid van de uitgeverij, die nooit een bestseller heeft voortgebracht. De manier waarop hij erover schreef doet denken aan hoe hij in de roman Het archief heeft geschreven over het werken voor een literair tijdschrift: vol geestdrift, maar zonder merkbaar commercieel effect. Na jaren vroeg Reinjan Mulder hem om nogmaals te schrijven over Babel & Voss, ter gelegenheid van het tienjarige bestaan. Dit is Verdwenen boeken geworden, waarmee er nu werkelijk een einde is gekomen aan de uitgeverij.
Sacha Bronwassers roman Luister uit 2023 kreeg lovende kritieken en stond maandenlang in de bestseller 60. Zij is naast schrijfster en journaliste, kunsthistorica. In de verhalenbundel De lotgevallen zijn kunstwerken het verbindende element. De verhalen, die deels geschreven zijn voordat zij Luister publiceerde, zijn divers. Zij spelen op verschillende locaties en in verschillende tijden, zowel in de jaren zeventig van de twintigste eeuw, in onze tijd, als in de verre toekomst. Het uitgangspunt per verhaal is een kunstwerk, naar aanleiding hiervan liet Bronwasser haar fantasie de vrije loop.
Vijf vadem diep verscheen in 1969 en is een van de laatste romans die Vestdijk schreef. Na het lezen van een roman van Vestdijk pak ik altijd Het gebergte erbij om te zien wat Maarten ’t Hart of Hugo Brandt Corstius over de bewuste roman geschreven heeft; in dit geval Maarten ’t Hart. Hij noemt de roman, die na verschijnen louter negatieve kritieken ontving, een van de betere boeken uit de latere periode. “Dat de roman bij verschijnen niet naar waarde werd geschat, wijt ik vooral aan de stoet van onaangename figuren die deze bladzijden bevolken. Behalve de verpleegster is er niet één persoon die men zelfs maar aardig kan vinden. Maar waarom zou een schrijver niet een meesterwerk mogen concipiëren over uitsluitend rotzakken?”
Journalist Dick Wittenberg had jaren geleden het plan om een boek te schrijven over de afwikkeling van een nalatenschap. Hij moest vijf jaar wachten totdat hij via een uitvaartbegeleider een telefoontje kreeg dat er een familie was die hem toestond het proces van de nalatenschap bij te wonen en vast te leggen. Het was een familie uit het Brabantse Oirschot. Jo van Overdijk was op negentigjarige leeftijd overleden en woonde tot haar dood in het huis waar zij tientallen jaren had gewoond en waar de kinderen deels zijn opgegroeid. Het boek gaat over hoe de zeven kinderen omgaan met de nalatenschap, en over spullen en herinneringen. Daarnaast maakt Wittenberg er een breder verhaal van over hoe Nederland is veranderd in die paar decennia. De ondertitel luidt dan ook: Een portret van Nederland in één nalatenschap.
De zwarte ruiter uit 1940 is de kortste roman van Vestdijk. Je kunt het ook een novelle noemen, maar het boek is opgenomen in de Verzamelde Romans, als deel 11. Het is een van de mindere romans van Vestdijk. Het verhaal is wat onbegrijpelijk, zowel qua gebeurtenissen als wat de hoofdpersoon drijft. Deze is op de eerste pagina’s op weg naar een boswachterswoning. Via bemiddeling van vrienden heeft hij van de kasteelheer, die teruggetrokken leeft, toestemming gekregen om in zijn bos te jagen. Dan ziet hij een man te paard rijden, de zwarte ruiter: zinsbegoocheling of niet? Later blijkt dat de ruiter is verbonden met een legende.
Om het eens clichématig uit te drukken, Maartje Wortel wordt al jaren gezien als ‘een vaste waarde in de Nederlandse literatuur’. Haar werk wordt over het algemeen hoog gewaardeerd. De verkoop bleef hierbij achter, maar met Camping staat zij nu voor het eerst in de Bestseller 60. Ik heb niet alles van haar gelezen, maar van wat ik las vind ik Camping veruit het beste boek. Het verhaal, althans de setting waarbinnen een groot aantal verhalen spelen, is eenvoudig te vertellen. Victorien neemt, nadat haar vriendin het heeft uitgemaakt, een camping over van de zussen Dagmar en Dorus. Vervolgens vertelt Wortel de verhalen van de mensen die op de camping terecht zijn gekomen, en de verhalen van de twee zussen en van Victorien. Er zijn kleine verwijzingen tussen de verhalen en sommige verhalen raken elkaar even. Aan het eind van de roman komen de verhalen samen in een dramatisch hoogtepunt.
Dik van der Meulen is biograaf en historicus. Hij schreef onder meer een biografie over Multatuli en over Koning Willem III. Hij heeft ook veel interesse in natuur en Jac. Thijsse is een van zijn helden. In 2007 verwierf hij een huisje, door hemzelf datsja genoemd, aan de zuidwestelijke Veluwezoom. Hij besloot een dagboek met tekeningen bij te houden over zijn natuurobservaties, voornamelijk op en rond zijn datsja. Via Nicolien Mizee, een stadgenoot en vriendin, kreeg uitgeverij Van Oorschot lucht van dit dagboek. Een redacteur liet hem weten: “Dat gaan we dus uitgeven.”
De eigentijdse roman Op afbetaling verscheen in november 1952, aan het einde van Vestdijks meest vruchtbare schrijfperiode. Tussen 1946 en 1953 schreef hij, naast veel ander werk, maar liefst vijftien romans, waaronder klassiekers als De koperen tuin, Pastorale 1943 en De kellner en de levenden. Na 1953 verviel hij in een depressie; de manische fase daaraan voorafgaand kun je misschien teruglezen in zijn roman De schandalen uit 1953, maar ook in Op afbetaling. Hugo Brandt Corstius verwijst in zijn bespreking naar Dostojevski en noemt Vestdijk hier nog Dostojevskiër dan Dostojevski. De hoofdpersoon advocaat Grond is manisch, al is demonisch misschien een betere term om zijn soms onbegrijpelijke gedrag te verklaren.
Ik had bijzonder veel zin in de nieuwe roman van Thomas Heerma van Voss. Zijn manier van schrijven spreekt mij erg aan. Hij mijdt overbodige woorden en vergezochte vergelijkingen. Zijn toon is luchtig, maar hij weet je toch te raken. Bovendien gaat Het archief over iemand die, net als ik, werkt voor een literair tijdschrift. Het is allemaal fictie natuurlijk, maar Thomas heeft een paar jaar voor De Revisor gewerkt en wat hij schrijft is nogal herkenbaar. Ik las het boek, dat uit twee delen is opgebouwd, achter elkaar uit. Het eerste deel gaat over het werken voor Arabesk, in het tweede deel verschuift het verhaal naar de vader van Pierre die niet lang meer te leven heeft. Thomas weet de twee onderwerpen feilloos met elkaar te verbinden.
Michel Faber is een schrijver die ik al jaren van naam kende, maar waarvan ik nooit een boek had gelezen. Wel wist ik dat hij wonderlijke romans schrijft, die niet in één categorie onder te brengen zijn. Listen. On music, sound and us uit 2023 is zijn eerste non-fictie boek. Hij schrijft als muziekliefhebber over muziek maar dit boek is anders dan andere muziekboeken. Hij probeert je niet te overtuigen van zijn muzieksmaak, dringt je geen lijstjes op en laat je niet weg zwijmelen met verhalen over hits die hem terugbrengen naar jeugdvakanties en prille liefdes. Faber is verre van sentimenteel. Hij stelt in deze bundeling essays vragen over de sociale functie van muziek, over waarom mensen van bepaalde muziek houden. Maar het gaat ook over muziek voor ongeboren kinderen, het kwijtraken van je stem, alzheimerpatiënten, de onderwaardering van Nana Mouskouri en over de subjectiviteit van lijstjes met de zgn. beste albums aller tijden. En over nog veel meer. In de inleiding spreekt hij de wens uit dat je na het lezen van dit boek misschien beter begrijpt waarom je houdt van de muziek waarvan je houdt.
Frida Vogels werd vooral bekend door haar driedelige werk De Harde Kern. In 1994 kreeg zij de Libris Literatuurprijs toegekend voor het tweede deel. Zij was bevriend met Han Voskuil die haar als het personage Hariette Fagel liet optreden in zijn cyclus Het Bureau, waarvan het eerste deel in 1996 verscheen. Ik lees nu de dagboeken van Voskuil en hierin is hij vaak kritisch op Frida Vogels. Ik ben erg benieuwd naar zijn dagboeken uit de periode waarin De Harde Kern verscheen. De dagboeken van Frida Vogels zijn natuurlijk ook verschenen, in elf delen tot het jaar 1978. Graag zou ik erin verder lezen, maar de resterende delen verschijnen pas na haar dood. Vogels is van 1930 en nu 94 jaar. Je zou zeggen dat het niet lang meer zal duren. Voor mij onverwacht verscheen vorige week de bundel In den Vreemde, meer dan 500 pagina’s. Het is volgens de achterflap de waardige sluitsteen van haar oeuvre.
Petersburg is een boek dat ik vaak tegenkwam als ik las over Russische literatuur of over Rusland, maar dat bij mij nooit de behoefte opriep het te lezen. Naast de gouden periode van de Russische literatuur met o.a. Dostojevski, Tsjechov Toergenjev en Tolstoj, bestaat er ook een zilveren periode die rond 1890 begint en een veelheid aan stijlen kent; met als bekende namen o.a. Achmatova, Koeprin, Adrejev, Gorki, Charms, Tsvetajeva en mijn twee favorieten Babel en Platonov. De Stalinterreur maakte in de jaren dertig een einde aan deze veelzijdigheid. Een van de stromingen was het symbolisme waarvan Andrej Bely (Андрей Белый 1880-1934) een vertegenwoordiger was. Hij was eigenzinnig en nam ook afstand van eerder ingenomen standpunten. Hij schreef enorm veel, omarmde een tijdje de antroposofie van Steiner en paste associatieve technieken toe in zijn werk. Hij eindigde als Marxist.
Deze week liep ik bij de bibliotheek op het Centraal Station binnen en pakte dit boek mee. Het is naast de hoofdvestiging mijn favoriete bibliotheekvestiging in Rotterdam: vaak open - wel met zelfbediening - en centraal gelegen. Helaas, ik las dat ze binnenkort voorgoed de deuren sluiten. Daarover teleurgesteld begon ik toch enthousiast te lezen in Passagiers / Achterblijvers. Het eerste hoofdstuk heet ‘Het begin’: een eenzame jongeman vindt het achtergelaten vriendenboek van een buurmeisje dat al is verhuisd. Hij leest en herleest de teksten, herkent kinderen op straat, achtervolgt hen, kortom: hij gaat er op een manisch manier helemaal in op. In het tweede hoofdstuk bezoekt een jongeman in Philadelphia een oude studievriend. Ik zag geen verband met het eerste hoofdstuk en toen ik het omslag nog eens bestudeerde las ik dat het een verhalenbundel betrof.
Na Het eind van de relatie van Graham Greene en Juffrouw Lot van Simon Vestdijk is Mannenmaal uit 2021 het derde boek over een driehoeksverhouding dat ik in korte tijd las. Het gaat in alle drie de romans over een vrouw en twee mannen, maar het onderwerp is op totaal verschillende manieren uitgewerkt. Bij Greene en Vestdijk draait het opmerkelijk genoeg niet in de eerste plaats om jaloezie, schuld en rivaliteit. Bij Hillen speelt dit wel, maar zij verweeft dit met andere thema’s. Haar taalgebruik is scherp, de opzet van het verhaal goed doordacht en de leeservaring is vloeiend. Mannentaal is de tweede roman van Hillen. Met haar debuut Houtrot won zij in 2018 de ANV Debutantenprijs.
De roman Juffrouw Lot uit 1965 - de eenenveertigste in de telling van de Verzamelde Romans - is volgens Hugo Brandt Corstius de laatste echt sterke roman van Vestdijk. Het vierde kwart van de romans haalt het volgens hem niet bij de eerste 41. Hij gaat daarbij voorbij aan Een Huisbewaarder uit 1967 en de onterecht wat vergeten historische roman De leeuw en zijn huid uit datzelfde jaar. Maar dat Juffrouw Lot een meesterwerk is, daarover ben ik het met hem eens.
Na het lezen van het eerste deel van de dagboeken van Voskuil zag het er niet naar uit dat ik de volgende delen ook zou lezen. Ik kwam er niet helemaal in. Zijn belevenissen waren vooral saai, de discussies soms onnavolgbaar en zijn manier van schrijven wat onsamenhangend. Gelukkig adviseerden de kenners om door te lezen. Dit tweede deel over de periode 1955-1965 is inderdaad veel beter. Ik voelde soms zelfs alsof ik de leeservaring van Het Bureau aan het herbeleven was.
The end of the affair uit 1951 is een absolute klassieker, geen wonder dat het boek in 2021 in de prachtige Perpetua-reeks is verschenen, in de vertaling van Peter Verstegen. Tijdens het lezen zag ik heel duidelijk de personages voor mij, alsof ik het allemaal al eerder gezien had. Misschien heb ik de roman op de middelbare school gelezen, al denk ik dat de verfilming uit 1999 meer indruk heeft achtergelaten. Maar het is niet zo moeilijk om herkenbare scénes voor je te zien, zoals een man met achterovergekamd haar, gehuld in een lange jas, die haastig door een regenachtig Londen loopt.
Vestdijk voltooide in oktober 1959 De filosoof en de sluipmoordenaar, de eerste druk van de roman verscheen in 1961. Het is een historische roman die speelt in 1722 met Voltaire in een hoofdrol. Volgens Maarten ’t Hart is het een van de lichtvoetigste, aantrekkelijkste en amusantste romans van Vestdijk. Ik weet niet of ik het hiermee eens ben, maar het kost de lezer in ieder geval geen enkele moeite het verhaal, dat vooral bestaat uit ontmoetingen tussen Voltaire en slechts enkele personages, te volgen. Dit is wel eens anders bij Vestdijk.
Het koninklijk huis uit 2022 is een iets afwijkend boek in het oeuvre van Koch. Meestal is de hoofdpersoon in zijn boeken een type dat iets weg heeft van de auteur zelf, waarbij een extra dosis cynisme is toegevoegd. In deze roman is dit niet het geval. Koning Hendrik is een wat sullige man, die worstelt met de angst voor de leegte en die aan het eind van het verhaal een andere kant van zichzelf laat zien. Uiteraard is in deze roman alles verzonnen, maar er zijn gelijkenissen met het Nederlandse koningshuis, waarbij de vele conflicten en schandalen tot in het extreme zijn uitvergroot.
Pasmunt van de droom is om twee redenen een bijzonder boek. De eerste versie van de roman, die draait om een aanslag op Mussolini, verscheen in 1934. Het verhaal speelt in het jaar XI, oftewel het jaar 1933. Yourcenar herschreef het na de oorlog en publiceerde het boek opnieuw in 1959. Ten tweede is de opzet van de roman fragmentarisch, de diverse personages hebben nauwelijks iets met elkaar gemeen. De verbindingen berusten veelal op toevallige ontmoetingen. Een schakel is een muntstuk van tien lire.
Een huisbewaarder is in de telling van de Verzamelde Romans de vijfenveertigste roman van Vestdijk. Hij voltooide het boek in november 1965, in januari 1967 verscheen de eerste druk. Het latere proza van Vestdijk wordt over het algemeen als minder beschouwd dan zijn eerdere werk, maar een mindere Vestdijk is nog altijd een geslaagde roman. Een huisbewaarder heeft veel karakteristieke Vestdijk-elementen, zoals personages met schijnbaar onbegrijpelijke motieven en een gebrek aan moraal. Ook qua stijl is deze roman een echte Vestdijk met lange zinnen die soms nogal kronkelige redeneringen bevatten.
Bij de Rotterdamse uitgeverij Studio Rashkov verscheen onlangs deze biografie over de Joodse huisarts David Hausdorff (1901-1990). De journaliste Trix van Bennekom verdiepte zich jarenlang in het leven van een man die veel heeft betekend voor de stad. Voor de oorlog startte hij zijn praktijk aan de West-Kruiskade en hij zag decennialang hoe de stad veranderde. In de oorlog probeerde hij zoveel mogelijk Joden te helpen tot hij in augustus 1943 zelf moest onderduiken. Na de oorlog bleef Hausdorff huisarts en zette hij zich in voor de wederopbouw van de Joodse gemeenschap. De biografie gaat niet alleen over het leven van Hausdorff, maar ook over de Joodse geschiedenis in Rotterdam én in Nederland. De titel verwijst naar de tramhalte aan de West-Kruiskade, die in de volksmond werd gekoppeld aan de praktijk van de huisarts.
Autran Dourado (1926-2012) is een bekende Braziliaanse schrijver. Ópera dos mortos verscheen in 1967, de Nederlandse vertaling van Harrie Lemmers kwam uit in 1997 bij de kwaliteitsuitgeverij Coppens & Frenks. Het was het eerste boek van Dourado dat in Nederlandse vertaling verscheen. Onlangs voegde uitgeverij Koppernik de roman Mensenschip daar aan toe. Bijna altijd als ik tweedehands iets zie liggen van uitgeverij Coppens & Frenks, die inmiddels niet meer bestaat, dan schaf ik het aan. Tot nu toe ben ik nooit teleurgesteld geweest. Ook deze uitgave ziet er heel fraai uit en na lezing valt de inhoud inderdaad weer niet tegen.
Rob van Essen had ik mij niet direct als een wandelaar voorgesteld. Toch kwam onlangs een boekje van zijn hand uit in de reeks Terloops. Hij is geen geboren wandelaar, niet iemand die in een tentje wekenlang door een bergachtig gebied trekt, zoals Yolanda Entius beschrijft in een ander deeltje uit de reeks. Het wandelen kwam bij Van Essen voort uit de wekelijkse bezoeken die hij bracht aan zijn moeder.
De ziekte van Weimar uit 2019 is de recentste roman van Kees ’t Hart. Het is een historische roman die zich grotendeels afspeelt in 1807. Het eerste deel speelt in Franeker, waar hoofdpersoon Albert kennis maakt met het werk van Goethe en later betrokken raakt bij het realiseren van een monument om de nieuwe tijdgeest te eren. De academie, waar Albert werkzaam is, wil een replica laten maken van een beeld dat in de tuin van Goethe staat en door hem is ontworpen. Om toestemming te vragen reist Albert in het tweede deel van de roman met enkele commissieleden naar Weimar om het voorstel met de grote denker te bespreken.
Een goeie schrijver kan vanuit elk perspectief een geloofwaardig verhaal schrijven. Nabokov schreef ooit een verhaal vanuit het gezichtspunt van een pen. En Gerda Blees schreef met Wij zijn licht een van de beste romans van de afgelopen jaren: ieder hoofdstuk is vanuit een ander perspectief verteld, niet alleen vanuit personen ook vanuit voorwerpen of vanuit een sinaasappelgeur, het wereldwijde web en vanuit cognitieve dissonantie. Driessen kiest in de korte roman Het licht aan het einde van de loop voor het gezichtspunt van een kogel.
Bibi Dumon Tak schrijft vooral non-fictie voor kinderen. Veel van haar boeken gaan over dieren. Ze won hiermee een hoop griffels en andere prijzen. Ik ken haar werk niet zo goed, maar zag haar vorig jaar bij Zomergasten en heb geboeid de uitzending uitgekeken. Het was een van de betere edities, waar Theo Maassen er een beetje voor spek en bonen bijzat. Een van haar onderwerpen was de jacht. In haar schotschrift In een groen knollenland zet zij krachtig uiteen waarom zij een fel tegenstander is van deze elitaire hobby om puur voor je plezier levende wezens te vermoorden.
Yolanda Entius is schrijfster en actrice. Ik heb haar denk ik weleens in een serie of televisieprogramma gezien, maar ik had nog nooit iets van haar gelezen. Om en nabij is uit 2024 en heeft de uitstraling van een perfect Van Oorschot-boek: kaft, lettertype en formaat zijn precies goed. Entius schrijft zeer aanstekelijk over haar huis en tuin in Frankrijk en over huizen waar zij eerder woonde. Het verhaal draait om een plek vinden, ergens thuis voelen en de grenzen tussen binnen en buiten; tussen het eigene en het andere.
Voor het winternummer van Awater (2024) schreef ik de volgende recensie:
Het verbaasde mij dat Het vogelkerkhof nog maar de derde poëziebundel van Kees ‘t Hart is. Ik zie hem als een ervaren dichter, die al in de jaren negentig poëzie publiceerde in onder meer de literaire tijdschriften Raster, Tirade en De Revisor. Van het laatste tijdschrift was hij zelf redacteur. Het werk van Kees ’t Hart is niet in één genre onder te brengen. Hij is onder meer essayist en schrijver van korte verhalen en romans. Zijn proza is slechts in schijn autobiografisch, hetzelfde geldt voor zijn poëzie. Het onderscheid tussen feit en fictie is voor hem niet van belang. Kees ’t Hart is altijd wars geweest van in delingen en erkent eigenlijk ook geen onderscheid tussen verschillende literaire genres. Zijn poëzie is soms heel verhalend. Tegen deze achtergrond las ik Het vogelkerkhof.
Als verzamelaar van boeken en souvenirs over wereldtentoonstellingen wil ik graag van iedere tentoonstelling iets uit de tijd dat deze plaatsvond hebben: een originele gids, een gedenkboek of een set ansichtkaarten. Zo heb ik bijvoorbeeld gidsen en meer van Lisboa Expo'98, Montreal Expo '67, Brussel Expo ’58 en zelfs van Chicago 1893. Van de kleinere Amerikaanse tentoonstellingen - of World’s fairs zoals ze in Amerika heten - van rond 1900 is het lastiger om origineel materiaal te pakken te krijgen. Gelukkig verschijnen er wel studies over deze fairs. The electrifying fall of rainbow city uit 2016 gaat over de wereldtentoonstelling in Buffalo in 1901. Creighton is een Amerikaans historica die veel schrijft over de Amerikaanse Burgeroorlog en andere onderwerpen uit de negentiende eeuw.
Ik luister graag naar de podcasts van Teun van de Keuken. Samen met Yvette van Boven kletst hij over koken en het belang van gezond eten. En met zijn vriend Gijs Groenteman neemt hij wekelijks zowel de wereldproblematiek als het klein huiselijk leed door. In De mens is een plofkip beschrijft hij hoe de voedselindustrie ons voortdurend ongezond eten opdringt en hoe weinig de consument hiertegen bestand is. In NRC werd het boek niets minder dan een eyopener genoemd. Dan heeft volgens mij de recensent de laatste jaren onder een steen geleefd. Mij verbaasde het juist dat ik zo weinig nieuws heb gehoord. Ik luisterde het boek, omdat ik de stem van Teun van de Keuken aangenaam vind. Helaas is zijn praatstem een andere dan zijn voorleesstem. Het klinkt nogal gejaagd.
De roman Het genadeschot kwam uit in 1964 en is de veertigste roman van Vestdijk. Volgens Wikipedia is het de drieënveertigste. Het ligt er maar aan wat je meetelt. Reken je de drie briefromans, het romanfragment De aeolusharp en de onvoltooide roman De persconferentie mee dan kom je op een totaal van zevenenvijftig. Daarnaast schreef hij vele korte verhalen, poëziebundels en een ongelooflijke hoeveelheid essays. De enige nog levende schrijver die in de buurt komt van een dergelijk omvangrijk oeuvre is Arnon Grunberg. En daarbij zijn de meeste romans van Vestdijk boeiend. Meestal zit ik na een paar pagina’s lezen meteen midden in het verhaal, zo ook bij Het genadeschot
Na het lezen van het recent verschenen Parkeren in Hilversum wilde ik het oude werk van Detlev van Heest lezen. In 2010 verscheen zijn debuut De verzopen katten en de Hollander. Niet lang erna bracht hij nog twee boeken uit: Pleun (2010) en Het verdronken land. Terug naar Japan (2011), waarna het jarenlang stil bleef totdat hij kwam met Parkeren in Hilversum. In De verzopen katten en de Hollander beschrijft hij zijn leven in Japan waar hij met zijn vrouw Annelotte en de kat Kootje zes jaar heeft gewoond.
Lydia Millet is een Amerikaanse schrijfster, geboren 1968, alom gewaardeerd en met een overzichtelijk oeuvre van zo’n vijftien romans. A Children’s Bible uit 2020 stond op de shortlist van de National Book Award for Fiction. De uitgever koos er terecht voor om de titel niet letterlijk te vertalen. De Laatste Zomer is een goed alternatief. Het verhaal draait om een groep kinderen die tijdens een lange zomervakantie in een groot buitenhuis afstand neemt van de wereld van hun ouders. Door een reeks dramatische gebeurtenissen en natuurrampen zijn zij steeds meer op zichzelf aangewezen. Het is een dystopische roman met verrassende ontwikkelingen.
