L.H. Wiener – In verlatenheid

Bij het lezen van de nieuwste roman van L.H. Wiener moest ik sterk denken aan Koos van Zomeren, waarvan ik onlangs We gaan zo las, een boek dat je kunt lezen als een afscheid. Zo blikt Wiener met In verlatenheid ook terug op zijn leven alsof dat inmiddels voorbij. Beide auteurs zijn rond de tachtig; ze zijn niet helemaal vergeten, hebben een klein en fanatiek lezerspubliek, maar bestsellers zullen ze niet meer schrijven. Beiden zijn stilisten waarvoor het vooral gaat om hoe iets is geformuleerd. Het verhaal doet er wat minder toe, maar na lezing van In verlatenheid had ik net als na het lezen van We gaan zo het gevoel een afgeronde roman te hebben gelezen.

Mathijs Deen – Gras

Van Mathijs Deen lees ik alles, zowel zijn non-fictie, zijn waddenthrillers als zijn andere romans. Omdat zijn stem zo aangenaam is luister ik zijn boeken het liefst, zo ook deze net verschenen korte roman over een aantal generaties tuinbazen. Hij vertelt chronologisch het verhaal van de mannen die werkten op het landgoed Broeckvoorde, van 1848 tot 1954, maar het verhaal gaat vooral over standsverschillen en het verglijden van de tijd.

Koos van Zomeren – We gaan zo

Bij ieder nieuw boek van Koos van Zomeren denk ik dat het zijn laatste zal zijn. In de roman Gevolgen waarover hij schrijft in dit dagboek, kijkt hoofdpersoon Ronald Walraven terug op zijn leven; hij zegt wel dat hij met beide benen buiten het graf staat, maar veel scheelt het niet of hij ligt erin. Van Zomeren mijmert in We gaan zo ook voortdurend over zijn naderende einde. Hij kampt met lichamelijke gebreken, in de bergen wandelen lukt hem niet meer en als schrijver dreigt hij vergeten te worden. Hij schrijft verder over zijn dagelijkse bezigheden, over schrijven (op een typemachine) en over dit dagboek zelf. Het maakt mij niet zoveel uit waarover hij schrijft, het is altijd boeiend, zelfs als hij uitgebreid verslag doet van wat hij op televisie bekijkt aan sportwedstrijden.

Maarten van Riel - Het verdriet van Tilburg

Omdat we binnenkort naar Tilburg verhuizen was ik blij verrast toen ik deze titel zag staan op de lijst van genomineerde boeken voor de Libris Geschiedenisprijs 2025 (volgende week wordt de winnaar bekend gemaakt). Ik was al van plan mij te verdiepen in de geschiedenis van Tilburg, dus het boek kwam op het juiste moment voorbij. Maarten van Riel is historicus en is een paar jaar geleden terugverhuisd naar Tilburg. Hij dacht sindsdien steeds vaker aan zijn grootvader Frans, die zijn hele leven in de textielindustrie werkte en die zelfmoord pleegde in een tijd dat dit voor de kerk een doodzonde was. Van Riel gaat op zoek naar het verhaal van zijn grootvader en van de teloorgang van de Tilburgse textielindustrie. Het verdriet van Tilburg is een breed opgezet boek geworden waarin hij de stadsgeschiedenis prachtig verbindt met zijn persoonlijke geschiedenis.

Anton de Goede – Een gat in het hoofd

Het was voor Anton de Goede geen makkelijke opgave om een biografie over Heere Heeresma (1932-2011) af te leveren. De schrijver stond erom bekend dat hij zijn privéleven zoveel mogelijk afschermde. Hij hield van het vertellen van sterke verhalen en strooide zijn lezers zand in de ogen door de achterflappen van zijn boeken op te sieren met prachtige biografische gegevens die weinig met zijn werkelijke leven te maken hadden. Er zijn maar weinig familieleden en vrienden in leven die Heeresma van dichtbij hebben meegemaakt en die hem echt kende. Met zijn dochter had hij geen contact en zijn zoon weigerde mee te werken. De Goede is ondanks dit alles wel de enige juiste persoon die deze biografie had kunnen schrijven. Hij ging goed met Heeresma om en kreeg hem zelfs aan het praten over zijn jeugd. 

Nicolien Mizee – Schrijfles

Jarenlang gaf Nicolien Mizee schrijfles aan de Volksuniversiteit en de Schrijversvakschool. Ze schreef hierover in onder meer NRC. In 2009 werden deze columns gebundeld, deze nieuwe uitgave is uit 2025. Je herkent ogenblikkelijk de stijl van Mizee: nuchter, grappig en vol zelfspot. Ze beweert dingen met absolute zekerheid. Wanneer een leerling soms doorvraagt weet ze meestal geen argumenten te geven, maar dat doet haar niet twijfelen aan haar gelijk. In het voorwoord citeert zij Karel van het Reve: ‘Voor wie meent iets te zeggen te hebben: verzaak nimmer de dure plicht om dat zo duidelijk en eenvoudig en eerlijk en naïef mogelijke te doen.’ Veel leerlingen denken hier anders over; zij houden van onbegrijpelijkheden en willen graag dingen suggereren in plaats van ze gewoon te zeggen.

Nicolien Mizee – De pech, de zwaarheid en het zweven

 

Ieder nieuw deel van de faxen aan Ger koop ik onmiddellijk na verschijnen. Twee dagen later heb ik het boek uit, verlangend naar meer. Dit zevende deel loopt van half februari tot begin augustus 2001, bijna vierhonderd pagina’s. In deze periode draait het in het leven van Nicolien Mizee om het schrijven van haar tweede roman, die over haar moeder zal gaan. Zij vraagt zich voortdurend af of zij hier goed aan doet. Haar jeugd was geen pretje en werd vooral gedomineerd door haar gestoorde moeder; voor de roman put zij ruim uit haar jeugdherinneringen. Anderen denken dat de moeder zal ontploffen van woede en haar dochter of zichzelf na publicatie iets aan zal doen. Mizee raadpleegt veel mensen in haar omgeving, waarbij de vraag steeds opkomt of je over alles en iedereen mag schrijven.

Mark van Leeuwen – Charlotte

 

De in Rotterdam geboren Mark van Leeuwen is schrijver en vertaler. Hij is net als ik een groot liefhebber van het werk van Bob den Uyl. Samen met Ivar Schutte gaf hij enige tijd het jaarlijkse Bobschrift uit, een bundeling verhalen en artikelen van en over Bob den Uyl. Onlangs verscheen de novelle Charlotte, waar ik nieuwsgierig naar was omdat ik verwachtte de invloed van Bob den Uyl erin te zullen lezen.

Will Gompertz – Je weet niet wat je ziet

Je weet niet wat je ziet is een boek waar ik uit mijzelf niet direct naar zou grijpen, maar je zit in een leesclub en dan lees je soms zulke boeken. Ik kan mijn vooroordelen tegen dit soort boeken met stukjes niet goed onder woorden brengen, maar tijdens het lezen - ik deed er een maand over - werd ik volledig bevestigd in mijn vooroordelen. De besprekingen van eenendertig kunstenaars zijn iets langer dan Wikipedia-introducties, maar je kunt ze ook geen essays noemen. Wat mij meteen tegenstond was het omslag en de pretentieuze ondertitel, verder ergerde ik mij aan de opgewekte toon, het kromme taalgebruik (wat misschien door de vertaling komt) en het teveel aan overbekende feiten. 

Hermann Ungar – De klas

Hermann Ungar (1893-1929) was een Moravische schrijver van Joodse afkomst. Hij woonde en werkte onder meer in Berlijn en Praag en schreef net als Kafka in het Duits. Hij publiceerde slechts enkele boeken en Die Klasse uit 1927 is zijn laatste roman. Hij is vooral bekend van Die Verstümmelten uit 1923, in het Nederlands vertaald als De verminkten. Deze mooie uitgave van De klas is van 2002, het is een vertaling van Angela Adriaansz. Het verhaal draait om de leraar Josef Blau en het wordt verteld vanuit zijn perspectief. Hij voert een verbeten strijd met de klas waar hij les aan geeft en wordt geplaagd door wanen, waardoor het meer een strijd om het bestaan wordt.

Roan Kasanmonadi - Vuurbloem

Voor het winternummer van Awater (2025) schreef ik de volgende recensie:

 

De Rotterdamse dichter en spoken word artiest Roan Kasanmonadi debuteerde in september dit jaar met de bundel Vuurbloem. Hij is ook danser en psychiater in opleiding en hij put voor zijn poëzie uit deze en vele andere bronnen. De bundel leest op sommige momenten als een neerslag van podiumpoëzie, op andere waan je je in een film of in een videogame. Je leest het plezier voor experimenteren eraan af. De titels van zijn gedichten zijn verrassend, maar soms zoek je naar het verband met de tekst, dat er niet per se hoeft te zijn. 

Gerbrand Bakker – Aan mij heb je niks

Het lezen van de dagboeken van Gerbrand Bakker in de reeks privé-domein - Aan mij heb je niks is alweer het vierde deel - is eenzelfde soort ervaring als het lezen van Voskuil of de faxboeken van Nicolien Mizee. Er hoeft niet veel te gebeuren, de beschrijvingen zijn alledaags en toch wil je doorlezen; terloops ontvouwt zich ondertussen een drama. In dit deel draait het uiteindelijk om de verdrinkingsdood van een jonger broertje van de schrijver. Bakker vertelt over zijn voordrachten die hij vooral in Duitsland houdt. Het gaat om de treinreis of autorit erheen, om hotelkamers waar hij, vaak samen met zijn vriend M, verblijft, om eten en om de vraag of zij achteraf wel of niet voor een diner uitgenodigd worden door de organisatie. Ook het kopen van een duur pakje shag en een bezoek aan zijn moeder zijn geen schokkende gebeurtenissen, maar dan krijgt hij op een festival in Istanbul een vraag uit het publiek en wordt hij herinnerd aan de dood van zijn broertje in juni 1969. Hij wordt door emoties overmand.

J.J. Voskuil – De bodem van het bestaan. Dagboeken 1976-1980

Het lezen van Voskuil heeft iets verslavends. Dit vijfde deel dagboeken brengt weinig nieuws, maar ik wil het toch helemaal uitlezen, soms tegen heug en meug. De ruzies met Lousje nemen zulke bizarre vormen aan, dat je uit plaatsvervangende schaamte eigenlijk wilt stoppen, toch ga je door. Daarbij moet ik wel telkens bedenken dat het de blik van Han is; hij beschrijft deze ruzies, wellicht zou zijn vrouw het heel anders verwoorden, ter illustratie een citaat van een onbegrijpelijke ruzie: ‘Ik vraag of ik een opmerking over de giro-overschrijving die ter verzending klaar ligt mag maken. - Nee dat mag ik niet. - Maar er staat een fout in. - Dat interesseert haar niet en bovendien: ze maakt geen fouten. - Dat is me bekend, maar er staat dit keer toch een fout in, want ze heeft het nummer van de rekening niet vermeld. - Het lijkt er even op of ze onzeker wordt. Wat is dat dan voor nummer. - Dat nummer staat onderaan de rekening met het verzoek dat te vermelden. - Ze heeft zich alweer in haar macht. Dat interesseert haar niet. Ze heeft het altijd zo gedaan en zo is het goed. - Op mijn opmerking dat dit de eerste keer is dat zij deze rekening betaalt, geeft ze niet eens antwoord meer.’

Koos van Zomeren – Het leven heeft geen geheimen

Ik heb veel van Koos van Zomeren gelezen, maar Het leven heeft geen geheimen uit 2004 had ik gemist. Het boek kun je een roman noemen, iets waar Van Zomeren zelf ook verbaasd over lijkt te zijn. Het boek doet qua opzet denken aan zijn latere boeken Omstandigheden en Gevolgen. Ze bevatten een verhaal, maar de auteur is ook nadrukkelijk aanwezig in het boek om over dat verhaal en het ontstaan ervan te mijmeren. Zo ook in Het leven heeft geen geheimen: in het eerste deel verliest de hoofdpersoon zijn stem, in het tweede deel is de schrijver aan het woord en in het derde deel ontrafelt dezelfde hoofdpersoon een familiegeheim.

Eva Meijer – Muizenleven

Eva Meijer is schrijver, filosoof, dichter, wetenschapper en meer. Hen schrijft veel en is in het bijzonder geïnteresseerd in gedrag van niet-menselijke dieren. Vanaf 2020 nam Meijer ex-laboratoriummuizen in huis en verzorgden ze een aantal jaren. Het waren drie groepjes van in totaal vijfentwintig vrouwelijke muizen. Hen observeerde ze, maakte contact en probeerde hun taal en hun complexe sociale leven te begrijpen. In Muizenleven doet Meijer hier verslag van. Het boek is ook een pleidooi om meer gelijkwaardig met niet-menselijke dieren om te gaan.

Lucas Zandberg - Rustimo

Lucas Zandberg schrijft vooral historische romans en hij doet dat erg goed. Eerder las ik met veel plezier onder meer De laatste maîtresse over de maîtresse en titre van de Franse koning Lodewijk XV. Het startpunt voor het schrijven van een boek ligt bij Zandberg in zijn fascinatie voor bepaalde personen. Hij schreef al eens over keizerin Elisabeth in Beieren, beter bekend als Sisi. In zijn recentste roman speelt zij weer een rol. Rustimo was een zwarte jongen die door de onderkoning van Egypte aan haar cadeau werd gedaan om als speelkameraadje te dienen voor haar dochter Valerie. Het is een bizarre geschiedenis. Deze vorm van slavernij werd in 1878 al niet meer door iedereen als normaal beschouwd. Zandberg beschrijft het leven van Rustimo vanaf het moment dat hij wordt weggegeven tot aan zijn dood in 1892.

Annelies Verbeke – Jij

 

In 2023 verscheen deze verzamelbundel, waarvan de verhalen zijn geselecteerd op grond van het vertelperspectief. Ze zijn namelijk allemaal geschreven vanuit de tweede persoon enkelvoud, vandaar de titel Jij. Interessant is om te kijken of de verhalen ook inhoudelijk meer met elkaar gemeen hebben. Op de achterflap schrijft Verbeke dat toen zij voor het eerst een verhaal vanuit dit perspectief las: ‘het een bijzondere betrokkenheid van mij als lezer teweegbracht.’ Dat ervoer ik ook, maar omdat de hoofdpersonages van buitenaf worden beschreven ben je je ook constant van de afstand bewust. Sommige verhalen uit de bundel had ik eerder gelezen; deze negen verhalen achter elkaar lezen werkt wat vervreemdend.

Nescio – Zingen in het donker

In 2021 verscheen de dikke biografie van Nescio. Biografe Lieneke Frerichs maakte hiervoor onder meer gebruik van de brieven die J.H.F. Grönloh in de oorlog schreef. Ze kreeg geregeld van lezers de vraag of deze brieven uitgegeven konden worden. Dit gebeurde dit jaar in het mooi verzorgde Zingen in het donker. Nescio schreef vanaf augustus 1944 naar zijn kinderen in Groningen. Het zijn berichten over wat hem en zijn vrouw dagelijks bezighield; dat was vooral de vraag hoe aan eten te komen.

Simon Vestdijk – Het proces van Meester Eckhart

De tweeënvijftigste roman van Vestdijk is een van zijn dunste, nog geen honderd pagina’s. Alleen De zwarte ruiter, die je een novelle kunt noemen is nog iets dunner. Het proces van Meester Eckhart verscheen in 1970 en is de laatste roman die tijdens zijn leven uitkwam. Na zijn dood verschenen nog de onvoltooide roman De persconferentie en het romanfragment De aeolusharp. De historische roman speelt eind jaren twintig van de veertiende eeuw in Keulen. Eckhart von Hochheim, waarop het verhaal is gebaseerd, stierf in 1327 of 1328. Hij was een mystieke theoloog die behoorde tot de orde van de Dominicanen. Een paar jaar voor zijn dood werd hij verdacht van ketterij en werd er een onderzoek naar hem ingesteld. De roman volgt dit proces.

Lodewijk van Oord – Niemand is van hier

De derde roman van Lodewijk van Oord (uit 2019) speelt in Oost-Afrika. Ik had het boek al een tijdje klaarliggen en na het lezen van zijn essay Protesteren voor beginners werd het tijd om Niemand is van hier te lezen. Van Oord woonde zelf jarenlang in Afrika: hij werkte in Swaziland en ik vermoed dat hij Maputo, de hoofdstad van Mozambique, goed kent. In de roman vertelt hij twee verhalen. Accountant Fliers van Deventer is door een fraudezaak in opspraak geraakt. Hij vertrekt voor enige tijd naar Mozambique en verblijft in de villa in een gated community even buiten Maputo. De biologe Rineke Friedl reist naar het kleine Franse eiland Île Europa in de straat van Mozambique om te onderzoeken hoe de rattenplaag aldaar te bestrijden is. De twee ontmoeten elkaar even op het vliegveld, maar zien elkaar verder niet, Tussen de twee verhalen zijn wel paralellen te trekken. 

Hanna Bervoets - Efter

Efter speelt net als veel andere romans van Bervoets in de nabije toekomst. Ze is goed in het bedenken van verrassende onderwerpen waarmee ze maatschappelijke problemen aankaart. Door een verhaal net in de toekomst te plaatsen creëer je als schrijver meer vrijheid. Efter is de naam van een geneesmiddel waarmee verliefdheid, dat als een aandoening wordt beschouwd, bestreden kan worden. Zij voert een aanzienlijk aantal personages op en de roman heeft veel verhaallijnen, waarmee ze raakt aan de farmaceutisch industrie, de medische wetenschap, de journalistiek en het dagelijkse leven in een afkickkliniek. Dit lijkt veel maar Bervoets maakt er een overtuigend geheel van zonder dat de lezer het spoor bijster raakt. 

Lisa Ridzen – De kraanvogels vliegen naar het zuiden

Lisa Ridzén is sociologe en groeide op in het Noorden van Zweden. Zij komt uit een houthakkersfamilie en voor haar debuut heeft zij zich laten inspireren door haar eigen familie. De hoofdpersoon is de negentachtig-jarige Bo. Hij woont zelfstandig in het huis waar hij ook is opgegroeid. Zijn jämthund Sixten is zijn beste kameraad, maar de verzorging wordt een steeds groter probleem. Gelukkig heeft hij dagelijks thuiszorg en een aantal medewerkers laat Sixten uit. Zijn zoon Hans vindt het niks en wil de hond zo snel mogelijk herplaatsen. Ridzén heeft het verhaal deels gebaseerd op de aantekeningen van het thuiszorgteam dat voor haar grootvader zorgde. De kraanvogels vliegen naar het zuiden is een internationale bestseller. De Nederlandse vertaling is van Geri de Boer.

 

Anka Hashin – Poging tot fiasco

Twee jaar terug verscheen Schrikkeljaar, het debuut van Anka Hashin, een verhalenbundel die ik helemaal heb gemist. Onlangs kwam haar tweede boek uit, wederom een verhalenbundel. Hij is mooi vormgegeven en de titel sprak mij ook meteen aan: Poging tot fiasco. Hashin is geboren in 1980 in wat toen de Sovjet-Unie heette. Haar verhalen zijn niet-realistisch in de zin dat er nooit een plaats of tijd wordt genoemd, maar sommige verhalen lijken zo weggelopen uit een negentiende-eeuwse Russische verhalenbundel.

 

Laura van der Haar – Verkeerd verbonden

Van Laura van der Haar las ik eerder boeken en vooral Loslopen vond ik bijzonder geestig. De hoofdpersoon in dat boek heeft veel onrust en stort zich steeds in iets nieuws. Haar hond Takkie heeft een karakter dat daarop aansluit, ze is een echte stuiterbal. De verteller is dezelfde in dit nieuwe boek en ook qua stijl sluiten de twee boeken op elkaar aan. Van der Haar schrijft in een hoog tempo, alsof zij naast je zit aan een bar en ze maar blijft doorratelen. Het is heerlijk om te lezen.

Jonah Falke – De Bible Belt

Jonah Falke is journalist en schrijver; hij heeft een brede interesse en is onder meer ook kunstenaar en documentairemaker. Dit boek over de Bible Belt is ontstaan uit nieuwsgierigheid. Zelf is hij niet religieus opgevoed en hij wilde weten wat er speelt binnen deze toch wel grote bevolkingsgroep in Nederland. Een van de dingen waar hij achter komt is dat de bewoners van de Bible Belt niet een homogeen geheel vormen; de diversiteit is er juist groot. Dat is een van de clichés die hij met dit boek onderuit haalt. 

Simon Vestdijk – De redding van Fre Bolderhey

Krankzinnigheid in al zijn verscheidenheid is een terugkerend thema in het werk van Vestdijk. Zijn personages worden vaak gedreven door obsessies; schuldgevoelens, jaloezie, verliefdheid, voyeurisme, bij Vestdijk wordt het altijd manisch, en zelden loopt het goed af. Geregeld krijgen zijn personages die geraakt worden door een bepaalde vorm van waanzin last van hallucinaties, zoals Olivier, de hoofdpersoon uit Een moderne Antonius; niet zelden zien zij dan duiveltjes. Eddie Wesseling is de zestienjarige hoofdpersoon uit De redding van Fré Bolderhey. Hij ziet al vroeg in de roman dingen die er niet zijn; zijn obsessie is zijn achterneef Fré, waarvan gezegd wordt dat hij ongeneeslijk krankzinnig is. Eddie wil hem redden en gaat zich steeds meer met zijn achterneef identificeren.

The wonder and complexity of the 1904 World’s fair

De wereldtentoonstelling in 1904 in St. Louis, officieel The Louisiana Purchase Exposition, was een der grootste Expo’s qua oppervlakte. Het aantal bezoekers dat de fair in een half jaar tijd trok is even imposant, twintig miljoen. De tentoonstelling staat ook bekend vanwege de Olympische Spelen die er tegelijkertijd plaatsvonden. Bovendien werden er rond de 2.000 mensen tentoongesteld, voornamelijk uit de Filipijnen, een land dat niet lang ervoor door de Amerikanen op de Spanjaarden was veroverd. Dit boek is uitgegeven door de The Missouri Historical Society Press en bevat naast veel fotomateriaal een aantal essays over de tentoonstelling waarbij de focus ligt op groepen mensen die op verschillende manieren gediscrimineerd en uitgesloten werden van de fair, zoals Chinezen en African Americans.

Lodewijk van Oord – Protesteren voor beginners

Ik ken Lodewijk van Oord vooral als schrijver van romans; zijn debuut Albrecht en wij uit 2014 vond ik geweldig. Hij schrijft ook poëzie en essays en er wordt gezegd dat hij achter het pseudoniem Evi Arens schuilgaat; ik kan mij dat wel voorstellen. Van Oord doceerde Geschiedenis van het Midden-Oosten en Conflictstudies aan verschillende universiteiten. Dit essay, geschreven voor een breed publiek, is daaruit voortgekomen.

Hanna Bervoets – Geld verdienen

Het eerste wat ik van Bervoets las was haar Boekenweekgeschenk uit 2021. Ik nam mij toen voor meer van haar te gaan lezen, daar is het nu pas van gekomen. In Wat wij zagen werkte de hoofdpersoon bij een bedrijf waar zij filmpjes op een online platform moest beoordelen of zij niet te aanstootgevend zijn. Haar nieuwe roman Geld verdienen speelt ook in een wereld die de meeste mensen niet goed kennen, die van het online beleggen en finfluencers. Ook in dit verhaal worden de hoofdpersonen ergens in meegesleurd waardoor hun levens ernstig worden verstoord. Het mooie van Bervoets’ manier van schrijven is dat je er als lezer net zo sterk in wordt meegenomen.

Mathijs Deen – De loods

De loods is alweer de vierde waddenthriller van Mathijs Deen. Het verhaal zit net als de vorige delen knap in elkaar. Ik lees de boeken met veel plezier, en ben niet de enige, want ook dit deel staat al weken in de bestseller 60. Hoofdpersoon is wederom Liewe Cupido. Hij komt pas na een aantal hoofdstukken in beeld om zich op zijn eigen zwijgzame manier te verdiepen in de zaak van Iona, een vrouwelijke wetenschapper die van boord is geraakt van het onderzoeksschip de Anthropocene.

Simon Vestdijk – Ivoren wachters

Ivoren wachters is een van de eerste boeken die ik las van Vestdijk. Ik kon mij de sfeer nog goed herinneren, vooral het nachtelijk dwalen langs grachten van Philip Corvage, en verder natuurlijk het rotte gebit van deze hoofdpersoon. De fatale afloop was ik geheel vergeten en ook de figuur van de leraar Nederlands, Schotel de Bie, stond mij niet meer bij. Bij herlezing heeft de roman uit 1951 niets aan frisheid en leesplezier verloren. Je stapt gewoon in de bus die Vestdijk heet en je laat je onmiddellijk meevoeren door het verhaal. Philip heeft naast een extreem slecht gebit ook een hoge dunk van zichzelf. Hij is intelligent, schrijft gedichten en strooit voortdurend met Latijnse citaten. Maar heeft ook iets innemends, je krijgt in de loop van het verhaal steeds meer met hem te doen. Ook had ik tijdens het lezen de neiging hem tegen te houden en ‘doe dit nu niet’ toe te roepen. Helaas, het gaat hopeloos mis met hem.

Hans Jaap Melissen – Van oorlog ga je houden

Hans Jaap Melissen is een Nederlandse oorlogscorrespondent en bekend van zijn verslagen via kranten, radio en televisie. Hij is de afgelopen decennia in alle belangrijke oorlogsgebieden geweest en won diverse prijzen, waaronder de Ereprijs voor de Journalist voor de Vrede van het Humanistisch Vredesberaad. In Van oorlog ga je houden uit 2023 doet hij in vogelvlucht verslag van de plekken waarvandaan hij verslag deed, maar het is ook een persoonlijk boek. Hij stelt de filosofische vraag waarom bepaalde mensen (terug)verlangen naar oorlog en zeggen dat zij tijdens een oorlog de beste tijd van hun leven hadden. Deze vraag slaat ook terug om hemzelf. Hij vraagt zich af waarom hij zijn leven waagt voor zijn werk, terwijl hij een gezin thuis heeft.

 

Jozef Wittlin – Het zout der aarde

Van de Poolse schrijver Józef Wittlin (1896-1976) verscheen onlangs een klein boekje met herinneringen aan Lwów, de stad waar hij in zijn jeugd heeft gewoond. Het hoofdwerk van Wittlin is Sól ziemi uit 1935, dat kort na verschijnen in diverse talen werd vertaald, waaronder in het Nederlands door A.E. Boutelje. De nieuwe vertaling uit 2020 is van Dirk Zijlstra. Het boek dat speelt tijdens de Eerste Wereldoorlog was meteen een internationaal succes en Wittlin werd zelfs genoemd als kandidaat voor de Nobelprijs. Zijn leven verliep de jaren erna niet erg rooskleurig. Hij vluchtte als Poolse jood voor het Naziregime en belandde in Amerika. In zijn latere leven miste hij Polen enorm. Hij bezocht het land geregeld maar ging er niet wonen. 

 

Ota Pavel – Hoe een reebok ons leven redde

Van de Praagse schrijver Ota Pavel (1930-1972) verscheen in 2023 Hoe ik de vissen ontmoette in Nederlandse vertaling. Onlangs kwam van dezelfde auteur een tweede Nederlandse uitgave uit: Hoe een reebok ons leven redde, ook vertaald door Edgar de Bruin. Het gaat om een bundeling verhalen die een sterke samenhang vertonen en die je ook kunt lezen als een autobiografische roman. De oorspronkelijke editie is uit 1970. De hoofdpersoon in het boek groeit op in het Tsjechië van voor de oorlog en de verhalen draaien allemaal om zijn vader die in vele opzichten een bijzonder mens was.

J.J. Voskuil - Uitzicht op geluk. Dagboeken 1974-1976

Het vierde deel van de Dagboeken van Voskuil beslaan ruim twee jaar. Het deel is met bijna achthonderd pagina’s het dikste tot nu toe. Er gebeuren in deze jaren twee belangrijke dingen: zijn vader wordt steeds zieker en komt te overlijden; dit zorgt voor de nodige conflicten en ongemakkelijke situaties met familieleden. Daarnaast krijgt Meertens een beroerte en belandt hij in een zorgcentrum. Voskuil bezoekt hem geregeld en probeert uit zijn gemurmel boodschappen op te vangen. Verder is het op kantoor en thuis als vanouds: hij voelt zich met collega’s nooit op zijn gemak en Lousje grijpt het minste of geringste aan om ruzie met hem te maken.

Myrthe v/d Meer – De wetten van Alex

Myrthe v/d Meer schreef eerder de bestsellers Paaz en Up, waarin de hoofdpersoon na een burn-out opgenomen wordt in een psychiatrische inrichting. Myrthe v/d Meer schreef deze romans op basis van haar eigen ervaringen. Dit geldt ook voor haar nieuwste roman De wetten van Alex. In 2012 kreeg de auteur de diagnose autisme. De hoofdpersoon Alex Zee verricht zoöarcheologische onderzoek aan een wetenschappelijk instituut en mijdt andere mensen het liefst zoveel mogelijk. Voor het aangaan van ingewikkelde sociale contacten stelt zij regels op hoe zij zich moet gedragen; deze regels bieden haar houvast en bescherming. Haar leven komt volledig op zijn kop te staan als zij onverwachts een hond te verzorgen krijgt. Bovendien ligt haar moeder in het ziekenhuis, komt er een nieuwe collega op haar kamer en heeft haar zus allerlei persoonlijke besognes.

Jacqueline Klooster – Medusa in de spiegel

 

Jacqueline Klooster is universitair docent Klassieke Talen en Culturen aan de Rijksuniversiteit Groningen. In haar publicaties vraagt zij zich af hoe wij de Oudheid voorstellen en wat deze voorstellingen zeggen over onszelf. De klassieke canon is niet in beton gegoten en is onderwerp van eindeloze herinterpretaties. De laatste jaren zie je een toename in het aantal hervertellingen, en er is sprake van een kentering hoe mythische figuren gepresenteerd worden. Toen ik dit las op de achterflap van Medusa in de spiegel moest ik denken aan Huizinga die geschiedschrijving omschreef als ‘den geestelijken vorm, waarin een cultuur zich rekenschap geeft van haar verleden.’

Maarten Spanjer – Amsterdammers hebben geen humor

Maarten Spanjer is acteur en schrijver. Hij maakte diverse televisieprogramma’s, waarvan Taxi het bekendste was. Ik was hem uit het oog verloren, maar eind vorige eeuw zag je hem zeer geregeld op de buis verschijnen. Ik denk bij hem meteen aan generatiegenoten als Harry Vermeegen, Jan Mulder, Henk Spaan en Rijk de Gooyer, Amsterdammers die in zijn voor een geintje en zichzelf niet al te serieus nemen. In de titel van Spanjers net verschenen bundel klinkt deze zelfspot door: Amsterdammers hebben geen humor.

Arnold Schalks – Steeg

Onlangs verscheen van Arnold Schalks Nachtkaars, een historische roman die speelt in Leiden in de eerste helft van de twintigste eeuw. Steeg uit 2019 speelt in dezelfde plaats en in dezelfde periode. In deze roman hanteert Schalks ook dezelfde manier van vertellen: we volgen de levens van een aantal personages, die in dit geval met elkaar zijn verbonden door de straat waarin zij wonen, De Kloksteeg. Schalks schrijft feitelijk en compact. Je krijgt een hoop informatie mee, zowel over de levens van deze mensen als over de tijd waarin zij leefden. Het was een groot plezier om dit boek te lezen en heb zelfs, toen ik toch in Leiden was, de steeg even doorgelopen.

 

Dore van Duivenbode - Oerbos

Na het lezen van Mijn twee moeders, het boek waarin Dore van Duivenbode het verhaal optekende van Stefan Skotnicki, werd het tijd om haar vorige boek te lezen dat al enige maanden op de stapel nog-te-lezen-boeken lag. In Oerbos reist Van Duivenbode naar Oost-Polen en het Karpatengebergte in Roemenië om als journalist onder meer de illegale houtkap te onderzoeken. Het gaat haar vooral om inzicht te krijgen hoe er naar de eeuwenoude bossen wordt gekeken. West-Europees milieubeleid lijkt lijnrecht te staan tegenover de lokale bevolking die leeft van de boskap. Maar ter plekke ontmoet zij veel verschillende mensen met hele verschillende standpunten. De bossen zijn onverbrekelijk verbonden met de cultuur en de politiek, die ook de nodige corrupte uitwassen kent.

Astrid Böger – Envisioning the nation

Astrid Böger is hoogleraar Amerikanistiek in Hamburg. In deze studie uit 2010 onderzoekt zij vijf Amerikaanse wereldtentoonstellingen in de periode 1853-1915. Het gaat haar om de vraag welke rol zij speelden in het vooruitgangsdenken en het nationalisme in de Verenigde Staten. Naast architectuur, nieuwe uitvindingen, beeldende kunst en de impact die deze world’s fairs hadden op de bezoekers, behandelt zij per tentoonstelling hoe erover geschreven werd, zowel journalistiek als in fictie. Daarnaast laat zij zien hoe men in de afgelopen decennia anders is gaan kijken naar het fenomeen wereldtentoonstelling.

Stefan Skotnicki & Dore van Duivenbode – Mijn twee moeders

 

Stefan Skotnicki werd in 1935 geboren in Łódź en vluchtte in 1969 naar Nederland, waar hij tot 2000 arts was in het Radboud te Nijmegen. Als joodse jongen maakte hij de oorlog mee. Samen met zijn kindermeisje zwierf hij jaren rond op het Poolse platteland om uit de handen van de Nazi’s te blijven. Beide ouders overleefden uiteindelijk de oorlog. Na 1945 maakte hij de langzame opbouw van het land mee, maar ook de communistische dictatuur. Stefan zag geen andere mogelijkheid dan samen met zijn vrouw en kinderen Polen te verlaten. In Nederland hield hij geregeld lezingen over zijn leven. Schrijver en journalist Dore van Duivenbode tekende zijn verhaal op.

 

Tom Hofland – De menseneter

 

Van Tom Hofland las ik eerder zijn debuut Lyssa, een historische roman. De menseneter is uit 2022 en is een totaal ander boek. Hoofdpersoon Lute is een leidinggevende in een farmaciebedrijf. Hij krijgt vanwege een overname de opdracht een hele afdeling met tweeëndertig mensen te ontslaan. Bij toeval - of is het geen toeval? – loopt hij tegen een recruiter aan die hem kan helpen. Hij huurt deze Lombard in, een man met internationale ervaring. Lombard ziet meteen dat Lute een verantwoordelijkheid heeft gekregen die hij niet aankan en is gaarne bereid hem te helpen de tweeëndertig stuks te bewegen op korte termijn ontslag te nemen. De menseneter is een humoristische aanklacht tegen de neoliberale zakelijkheid, maar het is ook een absurde roman.

Arnold Schalks - Nachtkaars

 

Er worden historische romans geschreven waarbij de tijd en plaats min of meer decor zijn - een verhaal moet zich immers ergens afspelen - en er zijn historische romans waarbij het decor, de historische setting een groot deel van het verhaal uitmaakt. Nachtkaars is zo’n roman van de tweede categorie. Het verhaal speelt in Leiden en beslaat de periode 1900-1947. Schalks introduceert een aantal levensechte personages, maar zijn interesse gaat vooral uit naar technische ontwikkelingen in deze tijd. Vandaar dat een van zijn personages werkt in de sterrenwacht, een ander conciërge bij de Hortus is en er tal van nieuwe vindingen voorbij komen, zoals de automobiel, de zeppelin, de pathéphone en de elektrische tram. 

Nadia de Vries – Overgave op commando

 

Overgave op commando is de tweede roman van Nadia de Vries en is even beklemmend en goed geschreven als haar romandebuut De Bakvis. Het is een korte roman, maar in die 150 pagina’s roept De Vries een heel leven op; haar hoofdpersoon Schelvis groeit op in een kustdorp met 2.000 inwoners, die of in de fabriek of in het distributiecentrum werken. Schelvis woont bij haar moeder die vooral druk bezig is mannen te ontvangen in haar slaapkamer. Zij wordt aan haar lot overgelaten en sluit zich aan bij andere outsiders uit het dorp. Zij wil dolgraag bij een groep horen, maar wordt in haar verdere leven dikwijls uit een groep verstoten of zij kiest er zelf voor om weg te gaan om weer greep op haar leven te krijgen.

Mark Boog – De cartograaf en de wereld

Ik kende alleen de poëzie van Mark Boog, maar zag voor in De cartograaf en de wereld dat hij al een hele serie romans heeft geschreven. Deze historische roman verscheen dit jaar en speelt in zeventiende-eeuws Amsterdam. Eigenlijk hou ik erg van historische romans - zoals van Lucas Zandberg, Pim Wiersinga of natuurlijk van Vestdijk - maar ik lees ze betrekkelijk weinig. Boog vertelt het verhaal van Paulus die vanuit een Duits dorp naar Amsterdam verhuist om zich als cartograaf te vestigen.

Maurits de Bruijn - Man maakt stuk

 

Maurits de Bruijn is schrijver, journalist en beeldend kunstenaar. Hij debuteerde in 2012 met de roman Broer. Man maakt stuk verscheen vorig jaar en staat op de shortlist van de Libris Literatuurprijs, de winnaar wordt 19 mei bekend gemaakt. Ik zag het boek al maanden prominent in de winkel liggen (Van Gennep) en collega’s raadden het ook al meerdere keren aan. Waarom ik het nu pas heb gelezen, weet ik niet. De stapel nog te lezen boeken is bij mij altijd enorm, dat zal meespelen. Man maakt stuk is een boek dat mij vanaf de eerste pagina inpakte. Het is spannend, staat vol verrassende ideeën en kent geen zwakke passages. Vooral dat laatste is knap, gezien de eenvoudige setting: David is een jonge queer kunstenaar, hij woont aan een pleintje waar op een dag een groep jongeren zich onder zijn serre nestelt en er iedere avond rondhangt. De groep komt vooralsnog niet aan het woord en alles wordt beschreven vanuit het perspectief van David.

Michelle van Dijk – Kijk niet om!

Kijk niet om! Is de derde roman van Michelle van Dijk. Het boek zit zeer ingenieus in elkaar. Een strakke compositie kan soms het leesplezier in de weg zitten, maar dat is hier beslist niet het geval, ik las het meeslepende verhaal achter elkaar uit. Van Dijk vertelt een aantal verhalen naast elkaar en vergelijkt het geheel met een quilt, een deken met drie lagen textiel en een vlakverdeling. De hoofdpersoon is een Rotterdamse lerares klassieke talen; haar tante Kate is overleden en haar moeder besluit om met lapjes kleding van haar zus een quilt te maken. De drie lagen in het verhaal gaan over de zus, over de moeder en over de lerares; het alomvattende thema is liefde. Daarnaast kleedt zij de roman aan met een aantal korte essays over Griekse mythen die een groot aantal thema’s beslaan, waaronder bedrog, noodlot, seksueel geweld en vrouwenonderdrukking. De onderwerpen sluiten nauw aan bij de drie verhaallijnen en zijn actueel.

Maria Kager – De buitengewoon geslaagde opvoeding van Frida Wolf

De afgelopen tijd verschijnen er opmerkelijk veel uitstekende Nederlandstalige debuten, zoals van Falun Ellie Koos, Julie Cafmeyer en Safae el Khannoussi. De buitengewoon geslaagde opvoeding van Frida Wolf is ook een debuut. Kager is literatuurwetenschapper en publiceerde eerder voornamelijk non-fictie. Ze won met haar roman De Bronzen Uil, een debutantenprijs, en werd met het boek genomineerd voor een aantal andere prijzen. Het verhaal over het leven van Frida Wolf speelt grotendeels in Haarlem waar zij als alleenstaand kind opgroeit in de Koepelgevangenis. Haar excentrieke vader is gevangenisdirecteur, haar moeder is psychoanalytica. Het verhaal gaat over een bijzondere opvoeding en over de band die zij heeft met haar vader Timofey, de moeder komt jong te overlijden bij een verkeersongeval. Het boek gaat ook over het gevangeniswezen en Kager geeft veel detailinformatie over de koepelgevangenis.

Detlev van Heest – De resten van een mens

 

Vorig jaar verscheen van Detlev van Heest het dikke Parkeren in Hilversum, waarin hij in dagboekachtige stijl zijn terugkeer naar Nederland, de dood van zijn vriend Han Voskuil en zijn werk als parkeercontroleur beschrijft. De resten van een mens, dat onlangs verscheen, is hier een vervolg op. In meer dan achthonderd pagina’s geeft hij een beeld van zijn werk in Hilversum waar de spanningen met leidinggevenden steeds hoger oplopen en waar hij contacten onderhoudt met een aantal markante persoonlijkheden. Hij bezoekt daarnaast zijn familieleden in Duitsland, waarvan de meeste op sterven na dood zijn of opgesloten zitten; en hij ziet geregeld Lousje Voskuil en minder vaak Frida Vogels. Een thema in het boek is de menselijke aftakeling, Detlev komt er steeds meer alleen voor te staan. Gelukkig brengt hij het verslag van zijn dagelijkse leven aan de lezer met ruim voldoende ironie en humor om het tot het eind toe uit te lezen; sterker, ik vloog door de achthonderd pagina’s heen.