Ik dacht dat ik alles wat er van Szczypiorski in het
Nederlands was vertaald had gelezen,
maar dit boek, uitgebracht bij
Wereldbibliotheek had ik gemist. ‘Zelfportret
met vrouw’ is een van de latere boeken van de in 2000 overleden Poolse
schrijver. Ik vind het minder dan zijn overige vertaalde werk. De thema’s zijn
wel hetzelfde: het trauma van de tweede wereldoorlog, het communisme en de
relatie tussen Oost- en West- Europa.
In ‘Zelfportret met vrouw’ wordt de wat oudere Pool Kamil in
Zwitserland geïnterviewd door een vrouw. Met Oost-Europese verbazing over de
Westerse luxe en een portie nihilisme bekijkt hij de Zwitsers en hun
georganiseerdheid: “Hier is het prettig, dacht hij loom, hier is het
waarschijnlijk beter doodgaan dan ergens anders, een heel rustige wereld,
bezadigd, zonder verrassingen, overal stilte en welopgevoede mensen.”
De vrouw, zij heet Ruth, vraagt hem hoe hij de omwenteling in 1989
heeft beleefd, maar de Kamil wil alleen over zijn ervaringen met vrouwen
vertellen. Wat volgt is een geschiedenis van de man, waarin meteen de
geschiedenis van Polen is vervat. Zijn verhalen bevatten complicaties met
vrouwen en de geheime dienst, afpersingen, extreme verliefdheden, vechtpartijen
en uiteraard belandt hij in de gevangenis.
Macho Kamil is inmiddels verliefd geworden op Ruth, gaat met
haar naar bed en heeft er geen boodschap aan dat haar man vindt dat hij terug
naar Polen moet gaan.
Ruth wordt moe van zijn vrouwenverhalen en wil wat horen
over de politiek in Polen. Hij heeft daar geen zin in: “omdat politiek in het
licht van mijn ervaringen voornamelijk neerkomt op het vermoorden van mensen,
op hun voortdurende mishandeling en zelfs als zij in leven blijven, dan is het
alleen opdat anderen hen naar hartenlust kunnen bedriegen, corrumperen,
voorliegen, vernederen en in de modder trappen.”
Uiteindelijk vertelt hij over zijn oorlogservaringen als
kind. Kamil overleefde een kamp en zwierf doelloos door Oost-Polen. De Duitsers
werden verdreven of vermoord, Russen schoten ook op alles wat bewoog. Er waren
dode paarden om te eten. Hij maakte een groepsverkrachting mee, maar deed zelf
niet mee. Dit werd hem kwalijk genomen en men verstootte hem uit de groep.
Gelukkig ontmoette hij een goede Rus die hem te eten gaf en hem als cadeautje
zijn nieuwe Duitse bruid schonk. Deze eerste ervaring is het einde van zijn
lange reeks vrouwenverhalen.
De jeugdverhalen vormen het hoogtepunt van dit boek. Sommige
eerdere hoofdstukken zijn wat saai of langdradig. Gedachten, dromen en
gebeurtenissen lopen te vaak door elkaar heen. Aan het einde van ‘Zelfportret met vrouw’ besluit Kamil is
Zwitserland bij Ruth te blijven, hoewel… Even daarvoor wilde hij nog van een
brug springen. Je weet het nooit met die figuren uit de boeken van Szczypiorski.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten