zaterdag 28 september 2013

Andrzej Szczypiorski - Zelfportret met vrouw


Ik dacht dat ik alles wat er van Szczypiorski in het Nederlands  was vertaald had gelezen, maar  dit boek, uitgebracht bij Wereldbibliotheek had ik  gemist. ‘Zelfportret met vrouw’ is een van de latere boeken van de in 2000 overleden Poolse schrijver. Ik vind het minder dan zijn overige vertaalde werk. De thema’s zijn wel hetzelfde: het trauma van de tweede wereldoorlog, het communisme en de relatie tussen Oost- en West- Europa.

In ‘Zelfportret met vrouw’ wordt de wat oudere Pool Kamil in Zwitserland geïnterviewd door een vrouw. Met Oost-Europese verbazing over de Westerse luxe en een portie nihilisme bekijkt hij de Zwitsers en hun georganiseerdheid: “Hier is het prettig, dacht hij loom, hier is het waarschijnlijk beter doodgaan dan ergens anders, een heel rustige wereld, bezadigd, zonder verrassingen, overal stilte en welopgevoede mensen.”

De vrouw, zij heet Ruth,  vraagt hem hoe hij de omwenteling in 1989 heeft beleefd, maar de Kamil wil alleen over zijn ervaringen met vrouwen vertellen. Wat volgt is een geschiedenis van de man, waarin meteen de geschiedenis van Polen is vervat. Zijn verhalen bevatten complicaties met vrouwen en de geheime dienst, afpersingen, extreme verliefdheden, vechtpartijen en uiteraard belandt hij in de gevangenis.

Macho Kamil is inmiddels verliefd geworden op Ruth, gaat met haar naar bed en heeft er geen boodschap aan dat haar man vindt dat hij terug naar Polen moet gaan.

Ruth wordt moe van zijn vrouwenverhalen en wil wat horen over de politiek in Polen. Hij heeft daar geen zin in: “omdat politiek in het licht van mijn ervaringen voornamelijk neerkomt op het vermoorden van mensen, op hun voortdurende mishandeling en zelfs als zij in leven blijven, dan is het alleen opdat anderen hen naar hartenlust kunnen bedriegen, corrumperen, voorliegen, vernederen en in de modder trappen.”

Uiteindelijk vertelt hij over zijn oorlogservaringen als kind. Kamil overleefde een kamp en zwierf doelloos door Oost-Polen. De Duitsers werden verdreven of vermoord, Russen schoten ook op alles wat bewoog. Er waren dode paarden om te eten. Hij maakte een groepsverkrachting mee, maar deed zelf niet mee. Dit werd hem kwalijk genomen en men verstootte hem uit de groep. Gelukkig ontmoette hij een goede Rus die hem te eten gaf en hem als cadeautje zijn nieuwe Duitse bruid schonk. Deze eerste ervaring is het einde van zijn lange reeks vrouwenverhalen.

De jeugdverhalen vormen het hoogtepunt van dit boek. Sommige eerdere hoofdstukken zijn wat saai of langdradig. Gedachten, dromen en gebeurtenissen lopen te vaak door elkaar heen. Aan het einde van ‘Zelfportret met vrouw’ besluit Kamil is Zwitserland bij Ruth te blijven, hoewel… Even daarvoor wilde hij nog van een brug springen. Je weet het nooit met die figuren uit de boeken van Szczypiorski.

Geen opmerkingen: