Al jarenlang stond deze klassieker uit begin 18de
eeuw mij aan te grijnzen vanuit de boekenkast. Deze winter was het moment om de
ruim 500 pagina’s tot mij te nemen. De uitgave is geïllustreerd met tekeningen
van Grandville.
Gulliver’s travels is vooral bekend vanwege de reis naar
Lilliput. Sommigen weten nog dat Gulliver daarna in een land met reuzen terecht
kwam, maar hij bezocht nog twee landen met bijzonder eigenaardige bewoners en
gewoonten. De meeste verfilmingen beperken zich tot de eerste twee reizen.
Gulliver’s travels is natuurlijk een satire, op zowel de
Engelse en Europese samenleving uit de tijd van Swift en op de hele menselijke
natuur. Voor de Lilliputters is hij een reus. Hij wordt eerst door hen gevangen
gehouden. Later loopt hij onder voorwaarden vrij rond. De koning mag hem graag,
vooral als hij de vloot van het vijandige buurvolk weet uit te schakelen. De
ruzie met de buren is overigens ooit ontstaan vanwege de vraag hoe een eitje
gebroken moet worden.
Lilliput zelf kent eveneens een eeuwenlange vete tussen twee
partijen: de ene draagt hoge schoenen, de andere lage schoenen. Als Gulliver
erin slaagt een brand te blussen door deze uit te pissen krijgt hij naast
bewondering ook kritiek. Het is onzedelijk wat hij gedaan heeft. En het stinkt
bovendien. Tijd om te vertrekken in een geïmproviseerd bootje.
Net als in zijn latere reizen bespreekt Gulliver in Lilliput
de gewoonten en gebruiken. De rechters van Lilliput delen niet alleen straffen
uit, maar belonen de bewoners ook. De koning snapt niet dat de Engelsen dit
niet kennen. Ook de opvoeding verloopt er anders dan in Europa. Volgens de
Liliputters zijn ouders het minst te vertrouwen bij de opvoeding van hun eigen
kinderen. Daarom wordt er collectief opgevoed. De doden in Lilliput worden ondersteboven
begraven. Dit is voor het gemak van de overledenen. Aan het einde der tijden,
wanneer wereld zich omkeert, staan zij ontwaakt en wel al recht overeind.
Tijdens de tweede reis naar Brobdingnag wordt Gulliver
beschermd door een meisje met de geheimzinnige naam Glumdalclitch. Swift
gebruikt sowieso in het hele boek de meest prachtige namen. Gulliver wordt
voortdurend bedreigd door katten, muizen, wespen e.d. En vooral de lichaamsgeur
van al die grote mensen maakt Gulliver onpasselijk. Hij raakt in gesprek met de
koning van het land en legt uit hoe de Engelse samenleving in elkaar steekt. De
koning vindt het een vreemd ruzieachtig volkje dat zelfs in vredestijd
verbazingwekkend veel geld uitgeeft aan een leger.
Gulliver verlaat wederom op wonderlijke wijze het land en
komt op zijn derde reis terecht in Laputa. De machthebbers – die erg van muziek
en wiskunde houden - wonen op een zwevend eiland. Als het volk onder hen
opstandig is laten zij het eiland boven het gebied zweven zodat er
verduistering intreedt. Als dat niet helpt worden er stenen naar beneden
gegooid of laat men het eiland zakken zodat iedereen eronder verpletterd raakt.
Gulliver daalt af en bezoekt de grootste stad van het land.
Het is er een verschrikkelijk puinhoop: huizen staan scheef , straten zijn
smerig, et cetera. Het blijkt dat hier wordt gewerkt aan een perfecte stad op
wiskundige basis. De ontwerpen zijn geniaal en om ruimte te maken is het oude
alvast afgebroken. Dit duurt natuurlijk al tientallen jaren. Hij bezoekt de
enorme universiteiten waar de meest waanzinnige dingen worden uitgedacht: het
halen van voeding uit poep bijvoorbeeld. Een andere wetenschapper werkt aan een
systeem om bij het bouwen van huizen te beginnen bij het dak. Zo wordt Gulliver
vele grootste werken voorgeschoteld. Ik vond het wat langdradig worden op den
duur, maar bizar is het allemaal wel wat Swift hier verzint.
Op deze reis bezoekt Gulliver nog wat landen, waaronder één
waar sommige mensen niet met woorden communiceren maar door middel van een
grote zak met spullen die zij tevoorschijn halen om iets aan te duiden. In een
ander land heeft een klein deel van de bevolking het eeuwige leven. Dit lijkt
Gulliver wel wat, maar bij het zien van een aantal 200 of meer-jarigen –
tandeloos en seniel – stelt hij zijn mening bij. Tot slot bezoekt hij Japan.
De laatste reis gaat naar het land van Houyhnhnms. De
paarden zijn hier de intelligente wezens. Mensen zijn een soort halve apen die
niet kunnen praten. Zij heten Yahoo’s. De paarden kennen geen jaloersheid of
onwaarheid. Hun enige punt van discussie is of zij de Yahoo’s tot de laatste
persoon moeten uitroeien of niet. Ezels kunnen het werk van de Yahoo’s
overnemen en stinken bovendien minder.
De paarden twijfelen eraan of Gulliver een Yahoo is. Daarom is het beter dat
hij gaat. Met hulp van een paardenvriend bouwt hij een zeilschip. De zeilen
zijn gemaakt van huiden van Yahoo’s; vooral van huiden van jonge exemplaren kun
je soepele stof maken.
Als Gulliver
uiteindelijk thuis komt kan hij moeilijk wennen aan zijn medemensen. Hij
koopt een paard en verblijft vaak in zijn stal. De aanraking van zijn vrouw
verdraagt hij niet langer meer.
Gulliver’s travels is een echte klassieker. Ga hem ooit
lezen. Zorg wel voor een volledige versie, al dan niet in vertaling.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten