Rondo is een merkwaardig boek. Het begint als een reactie op
een artikel over de verzetsgroep Rondo. De schrijver van de reactie wijdt
steeds meer uit, voegt jeugdherinneringen toe en legt stap voor stap uit hoe de
‘verzetsgroep’ werkte tijdens de oorlog. De hoofdpersoon wordt door anderen Tom
genoemd. Wat zijn echte naam is weet je als lezer niet.
Je komt er achter dat hij na de oorlog in de gevangenis
heeft gezeten. Tijdens het vertellen van zijn verhaal springt hij steeds in de
tijd heen en weer en belandt de lezer sprongsgewijs in het nu. In allerlei
vooruitblikken weet je wat je ongeveer kunt verwachten, maar toch ben je steeds
verrast.
De kern van het verhaal is de verzetsgroep Rondo, waar Tom
voor werkt. Maar Rondo blijkt door hem zelf verzonnen te zijn. Hij geeft
anderen nauwkeurige opdrachten. Deze zijn zogenaamd afkomstig van het
oppercommando uit Londen, maar blijken gewoon door hemzelf verzonnen. Daarnaast
zit Tom echt in het verzet, helpt bij liquidaties en overvallen. En hij houdt
zich bezig met lucratieve kunsthandel. Hij woont tijdens de oorlog op
verschillende adressen, heeft diverse relaties met meisjes die achteraf elkaar
weer blijken te kennen. Zijn verhouding tot vrienden en kennissen wisselt
telkens.
Hij beschrijft in de eerste honderd pagina’s zijn leven voor
de Tweede Wereldoorlog. Tom studeert en heeft een baantje bij een theatergroep.
Daar ontmoet hij veel van zijn vrienden waar hij ook in de oorlog contact mee
onderhoudt. Hij leert hier het leven naar zijn hand te zetten en verschillende
rollen aan te nemen. Een verhaal dat steeds terugkeert is het verhaal dat Tom
een onecht kind van dé generaal (Pilsudski) is. Door zijn vuurrode haar wordt
dit bevestigd. Hierdoor krijgt hij in sommige kringen een soort heldenstatus.
Als student wordt Tom als roodharige een keer in elkaar
geslagen. Hij vraagt zich af waarom en concludeert: “Argumenten zijn eigenlijk
niet noodzakelijk, de gezonde meerderheid heeft geen argumenten nodig, want zij
is de gezonde meerderheid.” Jaren later blijkt een kennis van hem van deze vechtpartij te weten en als lezer
vermoed je dat er meer achter zit.
Na de oorlog, tijdens verhoren over zijn politieke
opvattingen, moet hij keer op keer uitleggen welke banden en contacten hij
had. Als hij uitlegt geen opvattingen te hebben en geen contacten te
onderhouden worden de ondervragers boos.
Als lezer weet je niet of hij zijn verhalen reconstrueert of
gewoon verzint. Vaak verandert de betekenis van een gebeurtenis. Een
beleefdheidsbezoek wordt tijdens het verhoor een voorstel om samen te werken
met een anticommunistische groepering. Tom geeft aan dat na de oorlog alles
anders werd. Er bestond geen verleden meer. Hij bekent dat hij de verzetsgroep
Rondo heeft verzonnen maar de ondervragers denken daar anders over. Later
verklaart de schrijver dat niet alleen Rondo, maar dat het hele verzet fictief
was.
Het boek gaat over menselijke verhoudingen, macht, toeval,
de rol van een minderheid tegenover de massa en de vraag in hoeverre mensen
geïnteresseerd zijn in de ware toedracht. Een mooi verhaal is vaak beter dan
mensen te schaden door de waarheid te vertellen.
In de tweede helft van het boek heeft Tom de ontwikkelingen niet meer in de
hand. Er wordt gepraat over Rondo, een liquidatie wordt aan de groep
toegeschreven en een kennis van hem wil zich aansluiten. Tom weigert maar het
kwaad is al geschied. Er is een onderafdeling opgericht.
De naam Rondo heeft Tom ooit bedacht tijdens een concert van
Chopin. Anderen zien deze naam echter als een betekenisvolle afkorting. Tom
wordt niet gelooft. De groeiende en gewapende onderafdeling wil de macht
grijpen. Er wordt een aanslag op Tom gepleegd en hij moet onderduiken.
Rondo is een bijzonder boek. Ik heb een groot aantal
verhaallijnen en personen niet genoemd. Soms zit het boek wat complex in elkaar
en begrijp je niet helemaal waarom iets gebeurt omdat je alleen het perspectief
van Tom ziet. Later valt dan het kwartje, maar ontstaat er weer een nieuw
raadsel. Het is dus aan te raden Rondo in één keer uit te lezen en niet
tussendoor de nieuwe roman van Heleen van Royen erbij te pakken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten