August Strindberg – Verslag van twee huwelijken

Strindberg staat bekend als vrouwenhater, ook op wikipedia wordt dit braaf vermeld. De laatste tijd heb ik wat boeken van hem gelezen en ik kan nergens een bevestiging hiervan vinden. Waarschijnlijk is dit een cliché dat iemand ooit heeft geroepen, anderen zeggen dat dan na. In Verslag van twee huwelijken zijn de brieven van Strindberg aan zijn eerste en aan zijn derde vrouw verzameld. De achterflap vermeldt dat zijn eerste huwelijk ontaardt in een inferno van getreiter. Dat lijkt me verkooppraat. Mijn indruk is juist dat Strindberg heel redelijk communiceert. Natuurlijk zijn er wat conflicten en geheimzinnigheden - Strindberg ontmoet zijn eerste vrouw als deze nog getrouwd is - maar de meeste brieven gaan over verliefdheden en over praktisch zaken.

Strindberg schrijft juist het best als hij in de greep is van de gekte. Zijn dagboek Inferno is fantastisch en ook zijn jeugdherinneringen in bijvoorbeeld de zoon van een dienstbode zijn geweldig. In deze huwelijksbrieven vind ik hem een stuk minder goed, saai zelfs. Wanneer het minder gaat in zijn eerste huwelijk gaan veel brieven over geld en andere zorgen. Strindberg toont zich erg zakelijk. Dit komt de stijl niet ten goede.

De brieven aan zijn derde vrouw, de veel jongere toneelspeelster Harriet Bosse, zijn wat beter. Hier ook de nodige verliefdheid en vooral zorg of het wel goed met haar gaat. Opmerkelijk is dat Strindberg, wanneer ze al gescheiden zijn, veel voor hun kind zorgt en voortdurend meldt dat het kind haar mist. Hij waarschuwt haar voor plaatsen waar zij heen gaat. In Denemarken moet je enorm oppassen. Wenen, ga er niet heen: “Er wordt daar alleen maar gewalst.” Op zulke momenten komt er (gelukkig voor de lezer)  iets van zijn gektes weer boven.

Strindberg ziet regelmatig dat de mensen in zijn omgeving in een geheim bondgenootschap samenspannen tegen hem. Over zijn Inferno eind jaren 90 schrijft hij: “als ik al geestesziek ben geweest, dan had dat oorzaken die geheel buiten mij om gingen.” Mooi is een brief waar hij uitvoerig ingaat op insecten die hij aantreft in bed en die daar niet zomaar kunnen zijn ingekropen. Hij vertelt dan over andere gebeurtenissen in zijn leven waar insecten een rol speelden en ziet een onheilspellende samenhang, een dreigend onheil. Hij gelooft op zulke momenten in occulte krachten.

Hoewel in de brieven ook het dreigen met zelfmoord en het klagen over eenzaamheid aan bod komen zijn de belangrijkste onderwerpen de dagelijkse zorg voor zijn huis, zijn kind, het werk en de geliefden. Gedronken wordt er niet veel. Strindberg is natuurlijk wel een liefhebber van absint: “Op de absint-etiket staat een Zwitsers kruis – het kan niet beter.”