Joshua Foer – Het geheugenpaleis

Enkele maanden terug las ik over dit boek en ben dus niet vergeten het onlangs te kopen en te lezen. Joshua Foer, inderdaad de broer van, deed verslag van het Amerikaanse geheugenkampioenschap en raakte gefascineerd door het onderwerp. Dit ging zover dat hij het jaar erop meedeed met deze obscure wedstrijd en won! In dit boek beschrijft hij zijn voorbereidingen en doet hij verslag van ontmoetingen met geheugenkunstenaars. Daarmee zou ik het boek wat mager vinden. 

Gelukkig gaat Foer ook in op de geschiedenis van geheugentraining en behandeld hij vragen over het bewustzijn, het vergeten, de geschiedenis van het lezen, etc. Deze combinatie maakt het boek boeiend.

Geheugen heeft alles te maken met patronen. Schakers herkennen en onthouden in een oogopslag een stelling. Wanneer de stukken willekeurig op het bord neergezet worden heeft een schaker evenveel moeite dit te onthouden als een niet-schaker.

Het heeft dus niks te maken met een fotografisch geheugen, zoals veel mensen denken. Mensen met een fotografisch geheugen zijn tot nu toe nog nooit aangetroffen.  Met vergelijkbare voorbeelden, zoals geroutineerde arrestatieteams en mensen die kuikens seksen, laat Foer zien dat geheugenkracht bestaat uit patronen gebruiken en eindeloze herhaling/training. Daarnaast is visualisering essentieel.

Hierop is de geheugenkunst die Foer zelf ontwikkeld gebaseerd: je visualiseert een ruimte (bijvoorbeeld je eigen huis) en plaatst zaken die je moet onthouden op bekende plaatsen in deze ruimte; hoe sterker het beeld dat je koppelt aan wat je moet onthouden, hoe beter het blijft hangen. Dit noemt Foer het Geheugenpaleis. Deze techniek was al bekend bij de oude Grieken en werkt nog steeds. Het vergt wel concentratie. Tijdens het lezen van dit boek probeerde ik het toe te passen. Het lukte mij met behoorlijke inspanning om de 12 items uit het 11-uurjournaal te onthouden.  Wellicht heb ik er een nieuwe hobby bij.

Ik kan iedereen dit boek aanraden, speciaal liefhebber van de boeken van Oliver Sacks. Er staat teveel in om hier samen te vatten. Een paar hoogtepunten. Foer gaat op bezoek bij iemand die alles vergeet en ook vergeet dat hij vergeet. Toch weet deze man de weg naar huis te vinden. Op een ‘dieper niveau’ wordt er kennelijk iets vastgelegd in je brein.

Over oude herinneringen: deze worden veelal in de derde persoon waargenomen (als een camera); recentere herinneringen worden vanuit de eigen ogen herinnerd.

De geschiedenis van het lezen: heel opmerkelijk hoe lang het duurde voordat de spatie werd ‘uitgevonden’.

Natuurvolkeren: Aboriginals en indianenstammen gebruikten het landschap als geheugenpaleis waarin de geschiedenis en cultuur liggen opgeslagen. Bij het verdrijven/uitroeien en het afnemen van land zijn deze mensen hun cultuur dus kwijt.

Tot slot, ik zou aanraden het boek in het Engels te lezen, hoe mooi de Nederlandse voorflap ook oogt. Diverse schaaktermen werden zo slecht vertaald dat ik mij afvraag hoe goed de rest van de vertaling is. Toch las het als een trein.