‘Stemmen in het donker’ speelt zich af in joodse milieu in
Polen aan het begin van de twintigste eeuw. Het wordt vergeleken met het werk
van Singer. Bijna het hele boek is in dialoogvorm geschreven. Er komen veel
personages in voor en het staat vol met joodse woorden, achterin is een
uitgebreide woordenlijst opgenomen.
Na zo’n 100 pagina’s had ik eigenlijk genoeg van dit boek,
ik las wat andere dingen tussendoor,
pakte het toch weer op en las de ruim 400 pagina’s tot het einde toe
uit. Mooi is dat je meteen de benepen joodse wereld van roddel en
godsdienstijver wordt ingezogen. Stryjkowski - hij vertaalde Celine in het
Pools – laat met eindeloze woordenwisselingen een beeld zien van een cultuur
die ten onder gaat aan zelf opgelegde leefregels.
De hele omgeving rond het
jongetje en hoofdpersoon Aronek wil zich zo goed mogelijke volgens de joodse
tradities en godsdienstregels gedragen. Ondertussen maakt iedereen elkaar
zwart. Men verkneukelt zich wanneer een van de jongeren het aanlegt met een
christenmeisje, maar spreekt er tegelijk schande van. Aroneks vader is
verwikkeld in een godsdienstige twist, waarover kan ik niet eens meer
terughalen, maar de hele gemeenschap keert zich van hem af. Ze worden misschien
het huis uitgezet, dan is er weer een meisje zwanger gemaakt, er wordt gestolen,
Aronek wordt met een mes gestoken, etc.
Halverwege het boek vindt er een schandaal plaats. Een
blikseminslag doodt een joodse jongen en
een christenmeisje. Ze lagen onder een boom te vrijen. En dan nog wel
tijdens een belangrijke begrafenis. Volop aanknopingspunten voor nieuwe
roddelverhalen. Een straf van God? De gemeenschap is bang dat de christenen een
pogrom zullen organiseren, iedereen in rep en roer. Het gevaar blijft echter uit.
Aan het eind van het boek gaat de dochter (zus van Aronek)
ervandoor. Deze vlucht is erger dan de dood. En op de symbolische begrafenis
breekt natuurlijk de pleuris weer uit.
Hoe Stryjkowski de sfeer beschrijft van deze verdwenen
gemeenschap vond ik leuk om te lezen. Alleen gaan alle kleine gebeurtenissen en
dialogen te lang door. Ik kon er niet altijd mijn hoofd bijhouden en wist soms
niet meer waar een meningsverschil precies over ging.
Stryjkowski vluchtte zelf ook weg uit zijn geboorteplaats.
Het studeerde in Lwow, werd journalist, vertaler, werkt zelfs in een bibliotheek.
Hij verhuisde van land naar land en vocht in de Tweede Wereldoorlog. Als
homoseksuele joodse intellectueel had hij het niet makkelijk. Hij was eerst
zionist, werd later communist en keerde na de oorlog terug naar Polen.
In het werk van generatiegenoot Isaac Bashevis Singer draait
het om hetzelfde joodse milieu. Hij nam er echter geen afstand van en schreef
liefdevol over zijn jeugd. Ik vind Singers verhalen veel beter.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten