Jutta Pemsel – Die Wiener Weltausstellung von 1873

 

Al jarenlang verzamel ik boeken over wereldtentoonstellingen. En zoals iedere verzameling kent ook deze de randgebieden: uiteraard zijn ansichtkaarten, posters, munten, plattegronden, folders, asbakken, mascottes die ten tijde van een wereldtentoonstelling (of expo) werden uitgegeven onderdeel van de verzameling. Bij T-shirts begin ik te twijfelen, maar een lp met muziek speciaal gecomponeerd voor de Expo ’58, dat is dan weer wel leuk. Zelf bezocht ik drie expo’s: Hannover 2000, Zaragoza 2008 en Milaan 2025. 

 

Peter Venmans – Gastvrijheid

 

Peter Venmans is een Vlaamse auteur van non-fictie. Hij schrijft vooral essays over literaire en filosofische onderwerpen en heeft een grote interesse in Hannah Arendt. Met Gastvrijheid won hij dit jaar de Socratesbeker, de prijs voor het beste filosofieboek van het afgelopen jaar. 

 

Minke Douwesz – Het laatste voorjaar

 

Ik kende het werk van Minke Douwesz tot voor kort niet. Zij schreef eerder twee romans en is naast schrijver werkzaam in de psychiatrie. Het laatste voorjaar verscheen begin 2023. De roman is een reisverhaal, een boek over rouwverwerking en een maatschappijkritisch boek. Het is vooral goed geschreven. Ik las het in twee dagen uit. 

Chris Buitendijk – Vals verliefd

De Rotterdammer Chris Buitendijk schreef in 2015 de historische roman Emanuel. Het boek is een geschiedenis van een Joodse familie in Rotterdam vanaf het begin van de twintigste eeuw tot halverwege de Tweede Wereldoorlog. Hij vertelt het verhaal geheel vanuit zijn hoofdpersoon Emanuel. Daarmee krijgt deze historische roman ook een zeer persoonlijk perspectief. Verschillende elementen uit dit debuut en uit de persoonlijke interesses keren terug in Buitendijks tweede roman: Rotterdam, de Joodse cultuur en Israël.

 

J.M. Coetzee – IJzeren tijd

Coetzee kan iets wat weinig schrijvers goed kunnen. Je begint te lezen en vanaf de eerste pagina’s ben je geboeid. Ik weet niet precies hoe dit komt. Het opmerkelijke is dat zijn romans niet beginnen met een spectaculaire gebeurtenis of uitgaan van een verrassend gegeven. Zijn taalgebruik is precies, zijn stijl wat sober en je wordt niet meteen verrast door geniaal geschreven zinnen. IJzeren tijd (Age of Iron, 1990, Nederlandse vertaling Peter Bergsma) begint met een beschrijving van een steegje naast het huis van diegene die aan het woord is, Elizabeth Curren, een oudere vrouw uit Kaapstad. Zij schrijft aan haar dochter, die in Amerika woont. De brief, de hele roman, is het relaas van de laatste maanden van haar leven. Zij heeft kanker en is ongeneeslijk ziek. 

Claude McKay – Romance in Marseille

 

Wanneer ik naar een buitenlandse stad ga zoek ik altijd een boek van een schrijver die er vandaan komt of een boek dat in die stad speelt. Onlangs was ik in Marseille, de tweede stad in Frankrijk, die helaas geen grote schrijvers heeft voortgebracht. Ik vond een paar detectiveschrijvers, waarvan de bekendste Jean-Claude Izzo is. Hij schreef onder andere een roman die in het Nederlands is vertaald als Teringzooi. En Emile Zola schreef het boek Het geheim van Marseille. Gelukkig kreeg ik de tip om Claude McKay te lezen.

 

Bianca Bellova – Flarden

 

Voor Tijdschrift voor Slavische Literatuur (mei 2023) schreef ik de volgende recensie.

 

Bianca Bellová debuteerde in 2009 met Sentimentální román en verwierf in 2016 brede bekendheid met Jezero. De korte roman werd een bestseller in Tsjechië en ontving de European Union Prize for Literature. Het boek werd in meer dan twintig talen vertaald en verscheen in 2018 als Het Meer in een Nederlandse vertaling van Kees Mercks. Het verhaal speelt in een land dat sterk doet denken aan een voormalige Sovjetrepubliek. Het meer, waar de arme bevolking afhankelijk van is, droogt op. Een jongen gaat in deze wereld in verval op zoek naar zijn ouders. Naast een maatschappijkritisch verhaal is het boek ook in een fantastische stijl geschreven.

 

Mathijs Deen - Het lichtschip

Mathijs Deen heeft een fascinatie voor de Waddenzee. Hij schreef een non-fictie boek over het gebied en diverse romans van hem spelen in en rond de Waddenzee, zo ook de korte roman Het lichtschip uit 2020. Een lichtschip is een lichtbaken in zee dat de functie heeft van een vuurtoren. De schepen liggen vooral op plekken die gevaarlijk kunnen zijn voor het scheepvaartverkeer, zoals in de buurt van zandbanken. Tot in de jaren zeventig waren deze verankerde schepen bemand. In onze tijd is de functie van lichtschepen grotendeels overgenomen door moderne navigatieapparatuur.

 

Cor de Jong – De prediker

Cor de Jong is een Rotterdamse schrijver waar ik pas dit jaar van hoorde toen De prediker op de longlist van de Libris literatuurprijs stond. De Jong is leraar Nederlands en schreef eerder vooral over voetbal en popmuziek. Zijn romandebuut De aanname verscheen in 2015, maar kreeg weinig aandacht. De prediker is zijn tweede roman.
 

Gerbrand Bakker – Moeder, na vader

De vader van Gerbrand Bakker werd 90 jaar. Hij werkte een paar maanden voor zijn dood nog dagelijks in de tuin. Op een dag kreeg hij spit. Hij hield op met werken, ging liggen en bemoeide zich niet meer met de tuin. Hij kwam de weken erna minder en minder vaak zijn bed uit, stopte op een dag met eten en ging dood. Gerbrand Bakker vraagt zich af waarom hij is overleden, niet waaraan, want dan is het antwoord: spit. Zijn vader was gezond en sterk. Alsof doodgaan een keuze is, iets wat je zelf in de hand hebt; alsof zijn vader besloten had dat het voor hem tijd was. Het is een mooi beeld en het is kenmerkend voor de manier waarop Bakker naar de wereld om hem heen kijkt. 

Erik Brouwer - Leen Sanders, de bokser die levens redde in Auschwitz

 

Ik kende het verhaal van Leen Sanders nauwelijks. De Rotterdamse bokser was voor de Tweede Wereldoorlog Nederlands bokskampioen in verschillende klassen. Als Joodse bokser die ook in Duitsland uitkwam zag hij vroeg het gevaar van de nazi’s in. Anders dan Bep van Klaveren, die andere grote Rotterdamse bokser, bleef hij in Nederland wonen. Het bombardement op Rotterdam verwoestte zijn huis. Leen Sanders ging in het verzet, maar moest op een gegeven met zijn gezin onderduiken. Zij werden in 1942 verraden en naar Westerbork gebracht; hiervandaan werd het gezin enige tijd later naar Auschwitz gedeporteerd. Zijn vrouw en twee kinderen werden vermoord, maar hij overleefde Auschwitz omdat hij door een ss’er als bokskampioen werd herkend. Hij kreeg het relatief goed en kon veel mensen in het kamp helpen. Het verhaal dat Erik Brouwer in zijn boek vertelt is echt ongelofelijk en verdient meer bekendheid.

 

Lucas Zandberg – De laatste maîtresse

Onlangs las ik van Lucas Zandberg zijn recente roman De geschiedenis van mijn onvoorstelbare ouderdom, waarin hij een levensverhaal vertelt, geïnspireerd op Jeanne Calment, de oudste mens ter wereld. Hij gaat in de roman uit van een persoonsverwisseling. Zijn personage neemt de identiteit over van haar doodverklaarde dochter. De laatste maîtresse is ook een historische roman, maar minder fictief. De ondertitel luidt, De memoires van Jeanne du Barry. Zij leefde van 1743 tot 1793 en was de maîtresse en titre van de Franse koning Lodewijk XV.