zaterdag 28 september 2013

Heb medelijden, tijd


Deze tweetalige verzamelbundel bevat een flinke hoeveelheid Pools poëzie uit de twintigste eeuw. Maandenlang lag hij naast mijn bed. Bijna elke avond probeerde ik een Pools gedicht te ontcijferen.



Van alle grote dichters zijn een paar verzen opgenomen:  Herbert, Milosz, Różewicz  en Szymborska zijn de bekendste. Gek genoeg geldt de beperking van de twintigste eeuw de leeftijd van de dichters, niet de verschijningsdatum van de verzen. Uit de eerste decennia is dus weinig te vinden. De samenstelling en vertaling is van Karol Lesman.

De bundel begint met Aleksander Wat. De eerste versregel luidt : ”De beul geeuwde. Van zijn bijl droop nog het bloed.” De toon is gezet. Wat Poolse poëzie kenmerkt, is moeilijk te zeggen. In deze bundel vind je natuurbeschrijvingen, fantasieën, realisme en absurdisme. Het is hoogdravend, dan weer  laag-bij-de-gronds. En de oorlog komt vaak voorbij. Uiteindelijk zijn de enige twee thema’s van poëzie (en van alle kunst) liefde en dood, zo ook hier.

Maar deze bijl doet mij wel denken aan verschillende Poolse films waar eveneens een bijl in voor komt. Ook in veel romans ontbreekt hij niet. Heeft het ermee te maken dat elke Pool thuis een bijl binnen handbereik heeft om inbrekers te verjagen?

Het viel mij in deze bundel weer op dat sommige Poolse woorden met hun klanken meer de betekenis van iets laten horen de Nederlandse equivalenten. Vooral Poolse dierenwoorden zijn erg leuk en passend: mrowka is een miertje, jaszczurka een hagedis. Ryba is veel meer een vis dan ons saaie woord vis. En slimaka zegt meer over een slak dan ons Nederlandse woord slak.

Natuurlijk een gedicht tot besluit, van Tadeusz Różewicz:

Midden in vele bezigheden
die geen uitstel dulden
ben ik vergeten
dat een mens ook moet
sterven

lichtzinnig
verzuimde ik die plicht
of vervulde hem
oppervlakkig

vanaf morgen
wordt alles anders

begin ik met zorgvuldig sterven
verstandig optimistisch
zonder tijdverlies

Geen opmerkingen: