Ad van Lit, Patricia Gorissen – Geen geluk, Mennonieten in Siberië

Dit boek had ik al jaren terug willen kopen, maar deze week kwam het er eindelijk van. Mennonieten zijn volgelingen van de zestiende-eeuwse Menno Simons. Deze kleine geloofsgemeenschap erkende de kinderdoop niet en werd hierom ernstig vervolgd. Mennonieten zijn uitgezworven naar diverse uithoeken van wereld en zijn zo ook in Siberië terecht gekomen. Patricia Gorissen heeft als antropologe begin jaren 90 enige tijd in het dorpje Neöedatsjino gewoond en het uitgebreide voorwoord bij dit fotoboek geschreven. Neöedatsjino betekent Geen geluk.

Door hun geïsoleerdheid bleven veel oude gewoonten bewaard, waaronder hun taal: het Plautdietsch. In de negentiende eeuw werden Mennonieten betrekkelijk gastvrij ontvangen in Rusland, verwierven land en leefden in redelijke rijkdom. Na de revolutie kregen zij het zeer zwaar. Er was geen eten: “we moesten alles afgeven aan de staat en leefden van graankorrels die wij tijdens de landarbeid stiekem in onze zakken lieten glijden. Een vergrijp waarop 20 jaar gevangenisstraf stond.”

Na het aantreden van Gorbatsjov veranderde er veel in het dorp Neöedatsjino. Het werd a.h.w. bevrijd, maar armoede en onzekerheid kwamen voor deze vrijheid in de plaats. Als ‘Duitsers’ hadden de dorpelingen recht op terugkeer naar het vaderland. Velen maakten hiervan gebruik, dit verscheurde het dorp en langzaam liep vanaf eind jaren tachtig Neöedatsjino leeg. Patricia maakte dit van nabij mee. Ad van Lit bezocht het dorp in 2000 en 2003 en maakte er deze prachtige foto’s. Je ziet de verlatenheid en het primitieve dorpsleven, maar ook verbondenheid bij het gezamenlijk eten en werken, het kerkbezoek en bijvoorbeeld bij het slachten van een varken. De sfeer - kleding, inrichting van huizen, e.d. – is nostalgisch ouderwets. De foto’s zijn schitterend en laten een wereld zien die inmiddels is verdwenen. In 2011 is Neöedatsjino hoogstwaarschijnlijk een spookdorp geworden.

Prachtig vond ik een foto van een oudere man die berkensap tapt. Je slaat een buisje in een berkenboom, de volgende dag heb je 6 emmers vol. ‘Het smaakt heerlijk fris, echt naar boom.’ Ga ik ook eens proberen.