De meest beroemde ruzie uit de Russische literatuur is dit
jaar opnieuw in het Nederlands vertaald. Van Oorschot bracht de vertaling van
Aai Prins uit in een mooi vormgegeven klein boekje. Het verhaal is eenvoudig:
de twee dikke vrienden Ivan en Ivan krijgen ruzie omdat de ene de ander voor
een ganzerik uitmaakt. De volgende dag willen ze allebei eigenlijk snel vrede
sluiten, maar het komt er niet van. De ruzie loopt hoog op, het gerecht wordt
ingeschakeld, het gaat van kwaad tot erger en het komt nooit meer goed, einde
verhaal.
Het is de manier van vertellen van Gogol die dit verhaal
meer dan de moeite waard maakt: hoe hij de twee vijanden beschrijft , de
vreemde wendingen, bijfiguren die niets met het verhaal te maken hebben, het is
allemaal prachtig. Twee voorbeelden van de Gogoliaanse logica.
Uitgemaakt worden voor ganzerik lijkt mij niet zo’n ernstige
belediging, maar tegenover de griffier windt Ivan Ivanovitsj zich enorm op
hierover. Hij komt met bewijzen dat dit
een vreselijke belediging is. Hij staat namelijk ingeschreven in het
geboorteregister, in het doopregister en hij heeft het seminarie bezocht. En
zoals iedereen in Mirgorod weet is een
ganzerik een vogel en kan een vogel niet in het geboorteregister worden
ingeschreven. Ergo, het is een dodelijke belediging.
Als de twee Ivans al enige tijd ruzie hebben is er een feest
in het dorp. Een van de gasten, voor het gemak door Gogol ook Ivan Ivanovitsj
genoemd, heeft één oog. “Hoe moet dat nou – als mensen met goede ogen al niet
in vrede met elkaar kunnen leven, hoe moet ik dan iedereen te vriend houden met
mijn blinde oog?”
De vorige vertaling van het verhaal Hans Leerink heb ik in
de kast staan in een deeltje uit de Russische Bibliotheek. Het lijkt alsof Aai Prins haar best heeft
gedaan elke zin anders te vertalen. Ik weet niet welke vertaling beter is. Die
van Hans Leerink leest iets soepeler, maar is misschien onnauwkeuriger. In de
eerste zin vertaalt Leerink bekesja als winterjas, dit is een versimpeling van
wat er staat. Aai Prins laat het woord onvertaald en voegt een noot met uitleg toe,
wat een klein obstakel is voor de lezer. Vertalen is lastig.
De hele eerste zin luidt bij Leerink: ”Een pracht van een
winterjas heeft Iwan Iwanowitsj!” Bij
Prins is het: “De schitterende bekesja die Ivan Ivanovitsj heeft!” Prachtig is
neutraler en minder krachtig dan de vertaling schitterend. Maar schitterend
vind ik minder toepasselijk op een winterjas. Het Engels geeft ook de betekenis
glorious of famous. Het woord ‘die’ bij
Prins vind ik erg lelijk. Kortom, voor mij wint Hans Leerink de prijs voor de
beste eerste zin.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten