Koos van Zomeren – Het leven heeft geen geheimen

Ik heb veel van Koos van Zomeren gelezen, maar Het leven heeft geen geheimen uit 2004 had ik gemist. Het boek kun je een roman noemen, iets waar Van Zomeren zelf ook verbaasd over lijkt te zijn. Het boek doet qua opzet denken aan zijn latere boeken Omstandigheden en Gevolgen. Ze bevatten een verhaal, maar de auteur is ook nadrukkelijk aanwezig in het boek om over dat verhaal en het ontstaan ervan te mijmeren. Zo ook in Het leven heeft geen geheimen: in het eerste deel verliest de hoofdpersoon zijn stem, in het tweede deel is de schrijver aan het woord en in het derde deel ontrafelt dezelfde hoofdpersoon een familiegeheim.

Eva Meijer – Muizenleven

Eva Meijer is schrijver, filosoof, dichter, wetenschapper en meer. Hen schrijft veel en is in het bijzonder geïnteresseerd in gedrag van niet-menselijke dieren. Vanaf 2020 nam Meijer ex-laboratoriummuizen in huis en verzorgden ze een aantal jaren. Het waren drie groepjes van in totaal vijfentwintig vrouwelijke muizen. Hen observeerde ze, maakte contact en probeerde hun taal en hun complexe sociale leven te begrijpen. In Muizenleven doet Meijer hier verslag van. Het boek is ook een pleidooi om meer gelijkwaardig met niet-menselijke dieren om te gaan.

Lucas Zandberg - Rustimo

Lucas Zandberg schrijft vooral historische romans en hij doet dat erg goed. Eerder las ik met veel plezier onder meer De laatste maîtresse over de maîtresse en titre van de Franse koning Lodewijk XV. Het startpunt voor het schrijven van een boek ligt bij Zandberg in zijn fascinatie voor bepaalde personen. Hij schreef al eens over keizerin Elisabeth in Beieren, beter bekend als Sisi. In zijn recentste roman speelt zij weer een rol. Rustimo was een zwarte jongen die door de onderkoning van Egypte aan haar cadeau werd gedaan om als speelkameraadje te dienen voor haar dochter Valerie. Het is een bizarre geschiedenis. Deze vorm van slavernij werd in 1878 al niet meer door iedereen als normaal beschouwd. Zandberg beschrijft het leven van Rustimo vanaf het moment dat hij wordt weggegeven tot aan zijn dood in 1892.

Annelies Verbeke – Jij

 

In 2023 verscheen deze verzamelbundel, waarvan de verhalen zijn geselecteerd op grond van het vertelperspectief. Ze zijn namelijk allemaal geschreven vanuit de tweede persoon enkelvoud, vandaar de titel Jij. Interessant is om te kijken of de verhalen ook inhoudelijk meer met elkaar gemeen hebben. Op de achterflap schrijft Verbeke dat toen zij voor het eerst een verhaal vanuit dit perspectief las: ‘het een bijzondere betrokkenheid van mij als lezer teweegbracht.’ Dat ervoer ik ook, maar omdat de hoofdpersonages van buitenaf worden beschreven ben je je ook constant van de afstand bewust. Sommige verhalen uit de bundel had ik eerder gelezen; deze negen verhalen achter elkaar lezen werkt wat vervreemdend.

Nescio – Zingen in het donker

In 2021 verscheen de dikke biografie van Nescio. Biografe Lieneke Frerichs maakte hiervoor onder meer gebruik van de brieven die J.H.F. Grönloh in de oorlog schreef. Ze kreeg geregeld van lezers de vraag of deze brieven uitgegeven konden worden. Dit gebeurde dit jaar in het mooi verzorgde Zingen in het donker. Nescio schreef vanaf augustus 1944 naar zijn kinderen in Groningen. Het zijn berichten over wat hem en zijn vrouw dagelijks bezighield; dat was vooral de vraag hoe aan eten te komen.

Simon Vestdijk – Het proces van Meester Eckhart

De tweeënvijftigste roman van Vestdijk is een van zijn dunste, nog geen honderd pagina’s. Alleen De zwarte ruiter, die je een novelle kunt noemen is nog iets dunner. Het proces van Meester Eckhart verscheen in 1970 en is de laatste roman die tijdens zijn leven uitkwam. Na zijn dood verschenen nog de onvoltooide roman De persconferentie en het romanfragment De aeolusharp. De historische roman speelt eind jaren twintig van de veertiende eeuw in Keulen. Eckhart von Hochheim, waarop het verhaal is gebaseerd, stierf in 1327 of 1328. Hij was een mystieke theoloog die behoorde tot de orde van de Dominicanen. Een paar jaar voor zijn dood werd hij verdacht van ketterij en werd er een onderzoek naar hem ingesteld. De roman volgt dit proces.

Lodewijk van Oord – Niemand is van hier

De derde roman van Lodewijk van Oord (uit 2019) speelt in Oost-Afrika. Ik had het boek al een tijdje klaarliggen en na het lezen van zijn essay Protesteren voor beginners werd het tijd om Niemand is van hier te lezen. Van Oord woonde zelf jarenlang in Afrika: hij werkte in Swaziland en ik vermoed dat hij Maputo, de hoofdstad van Mozambique, goed kent. In de roman vertelt hij twee verhalen. Accountant Fliers van Deventer is door een fraudezaak in opspraak geraakt. Hij vertrekt voor enige tijd naar Mozambique en verblijft in de villa in een gated community even buiten Maputo. De biologe Rineke Friedl reist naar het kleine Franse eiland Île Europa in de straat van Mozambique om te onderzoeken hoe de rattenplaag aldaar te bestrijden is. De twee ontmoeten elkaar even op het vliegveld, maar zien elkaar verder niet, Tussen de twee verhalen zijn wel paralellen te trekken. 

Hanna Bervoets - Efter

Efter speelt net als veel andere romans van Bervoets in de nabije toekomst. Ze is goed in het bedenken van verrassende onderwerpen waarmee ze maatschappelijke problemen aankaart. Door een verhaal net in de toekomst te plaatsen creëer je als schrijver meer vrijheid. Efter is de naam van een geneesmiddel waarmee verliefdheid, dat als een aandoening wordt beschouwd, bestreden kan worden. Zij voert een aanzienlijk aantal personages op en de roman heeft veel verhaallijnen, waarmee ze raakt aan de farmaceutisch industrie, de medische wetenschap, de journalistiek en het dagelijkse leven in een afkickkliniek. Dit lijkt veel maar Bervoets maakt er een overtuigend geheel van zonder dat de lezer het spoor bijster raakt. 

Lisa Ridzen – De kraanvogels vliegen naar het zuiden

Lisa Ridzén is sociologe en groeide op in het Noorden van Zweden. Zij komt uit een houthakkersfamilie en voor haar debuut heeft zij zich laten inspireren door haar eigen familie. De hoofdpersoon is de negentachtig-jarige Bo. Hij woont zelfstandig in het huis waar hij ook is opgegroeid. Zijn jämthund Sixten is zijn beste kameraad, maar de verzorging wordt een steeds groter probleem. Gelukkig heeft hij dagelijks thuiszorg en een aantal medewerkers laat Sixten uit. Zijn zoon Hans vindt het niks en wil de hond zo snel mogelijk herplaatsen. Ridzén heeft het verhaal deels gebaseerd op de aantekeningen van het thuiszorgteam dat voor haar grootvader zorgde. De kraanvogels vliegen naar het zuiden is een internationale bestseller. De Nederlandse vertaling is van Geri de Boer.

 

Anka Hashin – Poging tot fiasco

Twee jaar terug verscheen Schrikkeljaar, het debuut van Anka Hashin, een verhalenbundel die ik helemaal heb gemist. Onlangs kwam haar tweede boek uit, wederom een verhalenbundel. Hij is mooi vormgegeven en de titel sprak mij ook meteen aan: Poging tot fiasco. Hashin is geboren in 1980 in wat toen de Sovjet-Unie heette. Haar verhalen zijn niet-realistisch in de zin dat er nooit een plaats of tijd wordt genoemd, maar sommige verhalen lijken zo weggelopen uit een negentiende-eeuwse Russische verhalenbundel.

 

Laura van der Haar – Verkeerd verbonden

Van Laura van der Haar las ik eerder boeken en vooral Loslopen vond ik bijzonder geestig. De hoofdpersoon in dat boek heeft veel onrust en stort zich steeds in iets nieuws. Haar hond Takkie heeft een karakter dat daarop aansluit, ze is een echte stuiterbal. De verteller is dezelfde in dit nieuwe boek en ook qua stijl sluiten de twee boeken op elkaar aan. Van der Haar schrijft in een hoog tempo, alsof zij naast je zit aan een bar en ze maar blijft doorratelen. Het is heerlijk om te lezen.

Jonah Falke – De Bible Belt

Jonah Falke is journalist en schrijver; hij heeft een brede interesse en is onder meer ook kunstenaar en documentairemaker. Dit boek over de Bible Belt is ontstaan uit nieuwsgierigheid. Zelf is hij niet religieus opgevoed en hij wilde weten wat er speelt binnen deze toch wel grote bevolkingsgroep in Nederland. Een van de dingen waar hij achter komt is dat de bewoners van de Bible Belt niet een homogeen geheel vormen; de diversiteit is er juist groot. Dat is een van de clichés die hij met dit boek onderuit haalt. 

Simon Vestdijk – De redding van Fre Bolderhey

Krankzinnigheid in al zijn verscheidenheid is een terugkerend thema in het werk van Vestdijk. Zijn personages worden vaak gedreven door obsessies; schuldgevoelens, jaloezie, verliefdheid, voyeurisme, bij Vestdijk wordt het altijd manisch, en zelden loopt het goed af. Geregeld krijgen zijn personages die geraakt worden door een bepaalde vorm van waanzin last van hallucinaties, zoals Olivier, de hoofdpersoon uit Een moderne Antonius; niet zelden zien zij dan duiveltjes. Eddie Wesseling is de zestienjarige hoofdpersoon uit De redding van Fré Bolderhey. Hij ziet al vroeg in de roman dingen die er niet zijn; zijn obsessie is zijn achterneef Fré, waarvan gezegd wordt dat hij ongeneeslijk krankzinnig is. Eddie wil hem redden en gaat zich steeds meer met zijn achterneef identificeren.

The wonder and complexity of the 1904 World’s fair

De wereldtentoonstelling in 1904 in St. Louis, officieel The Louisiana Purchase Exposition, was een der grootste Expo’s qua oppervlakte. Het aantal bezoekers dat de fair in een half jaar tijd trok is even imposant, twintig miljoen. De tentoonstelling staat ook bekend vanwege de Olympische Spelen die er tegelijkertijd plaatsvonden. Bovendien werden er rond de 2.000 mensen tentoongesteld, voornamelijk uit de Filipijnen, een land dat niet lang ervoor door de Amerikanen op de Spanjaarden was veroverd. Dit boek is uitgegeven door de The Missouri Historical Society Press en bevat naast veel fotomateriaal een aantal essays over de tentoonstelling waarbij de focus ligt op groepen mensen die op verschillende manieren gediscrimineerd en uitgesloten werden van de fair, zoals Chinezen en African Americans.

Lodewijk van Oord – Protesteren voor beginners

Ik ken Lodewijk van Oord vooral als schrijver van romans; zijn debuut Albrecht en wij uit 2014 vond ik geweldig. Hij schrijft ook poëzie en essays en er wordt gezegd dat hij achter het pseudoniem Evi Arens schuilgaat; ik kan mij dat wel voorstellen. Van Oord doceerde Geschiedenis van het Midden-Oosten en Conflictstudies aan verschillende universiteiten. Dit essay, geschreven voor een breed publiek, is daaruit voortgekomen.

Hanna Bervoets – Geld verdienen

Het eerste wat ik van Bervoets las was haar Boekenweekgeschenk uit 2021. Ik nam mij toen voor meer van haar te gaan lezen, daar is het nu pas van gekomen. In Wat wij zagen werkte de hoofdpersoon bij een bedrijf waar zij filmpjes op een online platform moest beoordelen of zij niet te aanstootgevend zijn. Haar nieuwe roman Geld verdienen speelt ook in een wereld die de meeste mensen niet goed kennen, die van het online beleggen en finfluencers. Ook in dit verhaal worden de hoofdpersonen ergens in meegesleurd waardoor hun levens ernstig worden verstoord. Het mooie van Bervoets’ manier van schrijven is dat je er als lezer net zo sterk in wordt meegenomen.

Mathijs Deen – De loods

De loods is alweer de vierde waddenthriller van Mathijs Deen. Het verhaal zit net als de vorige delen knap in elkaar. Ik lees de boeken met veel plezier, en ben niet de enige, want ook dit deel staat al weken in de bestseller 60. Hoofdpersoon is wederom Liewe Cupido. Hij komt pas na een aantal hoofdstukken in beeld om zich op zijn eigen zwijgzame manier te verdiepen in de zaak van Iona, een vrouwelijke wetenschapper die van boord is geraakt van het onderzoeksschip de Anthropocene.

Simon Vestdijk – Ivoren wachters

Ivoren wachters is een van de eerste boeken die ik las van Vestdijk. Ik kon mij de sfeer nog goed herinneren, vooral het nachtelijk dwalen langs grachten van Philip Corvage, en verder natuurlijk het rotte gebit van deze hoofdpersoon. De fatale afloop was ik geheel vergeten en ook de figuur van de leraar Nederlands, Schotel de Bie, stond mij niet meer bij. Bij herlezing heeft de roman uit 1951 niets aan frisheid en leesplezier verloren. Je stapt gewoon in de bus die Vestdijk heet en je laat je onmiddellijk meevoeren door het verhaal. Philip heeft naast een extreem slecht gebit ook een hoge dunk van zichzelf. Hij is intelligent, schrijft gedichten en strooit voortdurend met Latijnse citaten. Maar heeft ook iets innemends, je krijgt in de loop van het verhaal steeds meer met hem te doen. Ook had ik tijdens het lezen de neiging hem tegen te houden en ‘doe dit nu niet’ toe te roepen. Helaas, het gaat hopeloos mis met hem.

Hans Jaap Melissen – Van oorlog ga je houden

Hans Jaap Melissen is een Nederlandse oorlogscorrespondent en bekend van zijn verslagen via kranten, radio en televisie. Hij is de afgelopen decennia in alle belangrijke oorlogsgebieden geweest en won diverse prijzen, waaronder de Ereprijs voor de Journalist voor de Vrede van het Humanistisch Vredesberaad. In Van oorlog ga je houden uit 2023 doet hij in vogelvlucht verslag van de plekken waarvandaan hij verslag deed, maar het is ook een persoonlijk boek. Hij stelt de filosofische vraag waarom bepaalde mensen (terug)verlangen naar oorlog en zeggen dat zij tijdens een oorlog de beste tijd van hun leven hadden. Deze vraag slaat ook terug om hemzelf. Hij vraagt zich af waarom hij zijn leven waagt voor zijn werk, terwijl hij een gezin thuis heeft.

 

Jozef Wittlin – Het zout der aarde

Van de Poolse schrijver Józef Wittlin (1896-1976) verscheen onlangs een klein boekje met herinneringen aan Lwów, de stad waar hij in zijn jeugd heeft gewoond. Het hoofdwerk van Wittlin is Sól ziemi uit 1935, dat kort na verschijnen in diverse talen werd vertaald, waaronder in het Nederlands door A.E. Boutelje. De nieuwe vertaling uit 2020 is van Dirk Zijlstra. Het boek dat speelt tijdens de Eerste Wereldoorlog was meteen een internationaal succes en Wittlin werd zelfs genoemd als kandidaat voor de Nobelprijs. Zijn leven verliep de jaren erna niet erg rooskleurig. Hij vluchtte als Poolse jood voor het Naziregime en belandde in Amerika. In zijn latere leven miste hij Polen enorm. Hij bezocht het land geregeld maar ging er niet wonen. 

 

Ota Pavel – Hoe een reebok ons leven redde

Van de Praagse schrijver Ota Pavel (1930-1972) verscheen in 2023 Hoe ik de vissen ontmoette in Nederlandse vertaling. Onlangs kwam van dezelfde auteur een tweede Nederlandse uitgave uit: Hoe een reebok ons leven redde, ook vertaald door Edgar de Bruin. Het gaat om een bundeling verhalen die een sterke samenhang vertonen en die je ook kunt lezen als een autobiografische roman. De oorspronkelijke editie is uit 1970. De hoofdpersoon in het boek groeit op in het Tsjechië van voor de oorlog en de verhalen draaien allemaal om zijn vader die in vele opzichten een bijzonder mens was.

J.J. Voskuil - Uitzicht op geluk. Dagboeken 1974-1976

Het vierde deel van de Dagboeken van Voskuil beslaan ruim twee jaar. Het deel is met bijna achthonderd pagina’s het dikste tot nu toe. Er gebeuren in deze jaren twee belangrijke dingen: zijn vader wordt steeds zieker en komt te overlijden; dit zorgt voor de nodige conflicten en ongemakkelijke situaties met familieleden. Daarnaast krijgt Meertens een beroerte en belandt hij in een zorgcentrum. Voskuil bezoekt hem geregeld en probeert uit zijn gemurmel boodschappen op te vangen. Verder is het op kantoor en thuis als vanouds: hij voelt zich met collega’s nooit op zijn gemak en Lousje grijpt het minste of geringste aan om ruzie met hem te maken.

Myrthe v/d Meer – De wetten van Alex

Myrthe v/d Meer schreef eerder de bestsellers Paaz en Up, waarin de hoofdpersoon na een burn-out opgenomen wordt in een psychiatrische inrichting. Myrthe v/d Meer schreef deze romans op basis van haar eigen ervaringen. Dit geldt ook voor haar nieuwste roman De wetten van Alex. In 2012 kreeg de auteur de diagnose autisme. De hoofdpersoon Alex Zee verricht zoöarcheologische onderzoek aan een wetenschappelijk instituut en mijdt andere mensen het liefst zoveel mogelijk. Voor het aangaan van ingewikkelde sociale contacten stelt zij regels op hoe zij zich moet gedragen; deze regels bieden haar houvast en bescherming. Haar leven komt volledig op zijn kop te staan als zij onverwachts een hond te verzorgen krijgt. Bovendien ligt haar moeder in het ziekenhuis, komt er een nieuwe collega op haar kamer en heeft haar zus allerlei persoonlijke besognes.

Jacqueline Klooster – Medusa in de spiegel

 

Jacqueline Klooster is universitair docent Klassieke Talen en Culturen aan de Rijksuniversiteit Groningen. In haar publicaties vraagt zij zich af hoe wij de Oudheid voorstellen en wat deze voorstellingen zeggen over onszelf. De klassieke canon is niet in beton gegoten en is onderwerp van eindeloze herinterpretaties. De laatste jaren zie je een toename in het aantal hervertellingen, en er is sprake van een kentering hoe mythische figuren gepresenteerd worden. Toen ik dit las op de achterflap van Medusa in de spiegel moest ik denken aan Huizinga die geschiedschrijving omschreef als ‘den geestelijken vorm, waarin een cultuur zich rekenschap geeft van haar verleden.’

Maarten Spanjer – Amsterdammers hebben geen humor

Maarten Spanjer is acteur en schrijver. Hij maakte diverse televisieprogramma’s, waarvan Taxi het bekendste was. Ik was hem uit het oog verloren, maar eind vorige eeuw zag je hem zeer geregeld op de buis verschijnen. Ik denk bij hem meteen aan generatiegenoten als Harry Vermeegen, Jan Mulder, Henk Spaan en Rijk de Gooyer, Amsterdammers die in zijn voor een geintje en zichzelf niet al te serieus nemen. In de titel van Spanjers net verschenen bundel klinkt deze zelfspot door: Amsterdammers hebben geen humor.

Arnold Schalks – Steeg

Onlangs verscheen van Arnold Schalks Nachtkaars, een historische roman die speelt in Leiden in de eerste helft van de twintigste eeuw. Steeg uit 2019 speelt in dezelfde plaats en in dezelfde periode. In deze roman hanteert Schalks ook dezelfde manier van vertellen: we volgen de levens van een aantal personages, die in dit geval met elkaar zijn verbonden door de straat waarin zij wonen, De Kloksteeg. Schalks schrijft feitelijk en compact. Je krijgt een hoop informatie mee, zowel over de levens van deze mensen als over de tijd waarin zij leefden. Het was een groot plezier om dit boek te lezen en heb zelfs, toen ik toch in Leiden was, de steeg even doorgelopen.

 

Dore van Duivenbode - Oerbos

Na het lezen van Mijn twee moeders, het boek waarin Dore van Duivenbode het verhaal optekende van Stefan Skotnicki, werd het tijd om haar vorige boek te lezen dat al enige maanden op de stapel nog-te-lezen-boeken lag. In Oerbos reist Van Duivenbode naar Oost-Polen en het Karpatengebergte in Roemenië om als journalist onder meer de illegale houtkap te onderzoeken. Het gaat haar vooral om inzicht te krijgen hoe er naar de eeuwenoude bossen wordt gekeken. West-Europees milieubeleid lijkt lijnrecht te staan tegenover de lokale bevolking die leeft van de boskap. Maar ter plekke ontmoet zij veel verschillende mensen met hele verschillende standpunten. De bossen zijn onverbrekelijk verbonden met de cultuur en de politiek, die ook de nodige corrupte uitwassen kent.

Astrid Böger – Envisioning the nation

Astrid Böger is hoogleraar Amerikanistiek in Hamburg. In deze studie uit 2010 onderzoekt zij vijf Amerikaanse wereldtentoonstellingen in de periode 1853-1915. Het gaat haar om de vraag welke rol zij speelden in het vooruitgangsdenken en het nationalisme in de Verenigde Staten. Naast architectuur, nieuwe uitvindingen, beeldende kunst en de impact die deze world’s fairs hadden op de bezoekers, behandelt zij per tentoonstelling hoe erover geschreven werd, zowel journalistiek als in fictie. Daarnaast laat zij zien hoe men in de afgelopen decennia anders is gaan kijken naar het fenomeen wereldtentoonstelling.

Stefan Skotnicki & Dore van Duivenbode – Mijn twee moeders

 

Stefan Skotnicki werd in 1935 geboren in Łódź en vluchtte in 1969 naar Nederland, waar hij tot 2000 arts was in het Radboud te Nijmegen. Als joodse jongen maakte hij de oorlog mee. Samen met zijn kindermeisje zwierf hij jaren rond op het Poolse platteland om uit de handen van de Nazi’s te blijven. Beide ouders overleefden uiteindelijk de oorlog. Na 1945 maakte hij de langzame opbouw van het land mee, maar ook de communistische dictatuur. Stefan zag geen andere mogelijkheid dan samen met zijn vrouw en kinderen Polen te verlaten. In Nederland hield hij geregeld lezingen over zijn leven. Schrijver en journalist Dore van Duivenbode tekende zijn verhaal op.

 

Tom Hofland – De menseneter

 

Van Tom Hofland las ik eerder zijn debuut Lyssa, een historische roman. De menseneter is uit 2022 en is een totaal ander boek. Hoofdpersoon Lute is een leidinggevende in een farmaciebedrijf. Hij krijgt vanwege een overname de opdracht een hele afdeling met tweeëndertig mensen te ontslaan. Bij toeval - of is het geen toeval? – loopt hij tegen een recruiter aan die hem kan helpen. Hij huurt deze Lombard in, een man met internationale ervaring. Lombard ziet meteen dat Lute een verantwoordelijkheid heeft gekregen die hij niet aankan en is gaarne bereid hem te helpen de tweeëndertig stuks te bewegen op korte termijn ontslag te nemen. De menseneter is een humoristische aanklacht tegen de neoliberale zakelijkheid, maar het is ook een absurde roman.

Arnold Schalks - Nachtkaars

 

Er worden historische romans geschreven waarbij de tijd en plaats min of meer decor zijn - een verhaal moet zich immers ergens afspelen - en er zijn historische romans waarbij het decor, de historische setting een groot deel van het verhaal uitmaakt. Nachtkaars is zo’n roman van de tweede categorie. Het verhaal speelt in Leiden en beslaat de periode 1900-1947. Schalks introduceert een aantal levensechte personages, maar zijn interesse gaat vooral uit naar technische ontwikkelingen in deze tijd. Vandaar dat een van zijn personages werkt in de sterrenwacht, een ander conciërge bij de Hortus is en er tal van nieuwe vindingen voorbij komen, zoals de automobiel, de zeppelin, de pathéphone en de elektrische tram. 

Nadia de Vries – Overgave op commando

 

Overgave op commando is de tweede roman van Nadia de Vries en is even beklemmend en goed geschreven als haar romandebuut De Bakvis. Het is een korte roman, maar in die 150 pagina’s roept De Vries een heel leven op; haar hoofdpersoon Schelvis groeit op in een kustdorp met 2.000 inwoners, die of in de fabriek of in het distributiecentrum werken. Schelvis woont bij haar moeder die vooral druk bezig is mannen te ontvangen in haar slaapkamer. Zij wordt aan haar lot overgelaten en sluit zich aan bij andere outsiders uit het dorp. Zij wil dolgraag bij een groep horen, maar wordt in haar verdere leven dikwijls uit een groep verstoten of zij kiest er zelf voor om weg te gaan om weer greep op haar leven te krijgen.

Mark Boog – De cartograaf en de wereld

Ik kende alleen de poëzie van Mark Boog, maar zag voor in De cartograaf en de wereld dat hij al een hele serie romans heeft geschreven. Deze historische roman verscheen dit jaar en speelt in zeventiende-eeuws Amsterdam. Eigenlijk hou ik erg van historische romans - zoals van Lucas Zandberg, Pim Wiersinga of natuurlijk van Vestdijk - maar ik lees ze betrekkelijk weinig. Boog vertelt het verhaal van Paulus die vanuit een Duits dorp naar Amsterdam verhuist om zich als cartograaf te vestigen.

Maurits de Bruijn - Man maakt stuk

 

Maurits de Bruijn is schrijver, journalist en beeldend kunstenaar. Hij debuteerde in 2012 met de roman Broer. Man maakt stuk verscheen vorig jaar en staat op de shortlist van de Libris Literatuurprijs, de winnaar wordt 19 mei bekend gemaakt. Ik zag het boek al maanden prominent in de winkel liggen (Van Gennep) en collega’s raadden het ook al meerdere keren aan. Waarom ik het nu pas heb gelezen, weet ik niet. De stapel nog te lezen boeken is bij mij altijd enorm, dat zal meespelen. Man maakt stuk is een boek dat mij vanaf de eerste pagina inpakte. Het is spannend, staat vol verrassende ideeën en kent geen zwakke passages. Vooral dat laatste is knap, gezien de eenvoudige setting: David is een jonge queer kunstenaar, hij woont aan een pleintje waar op een dag een groep jongeren zich onder zijn serre nestelt en er iedere avond rondhangt. De groep komt vooralsnog niet aan het woord en alles wordt beschreven vanuit het perspectief van David.

Michelle van Dijk – Kijk niet om!

Kijk niet om! Is de derde roman van Michelle van Dijk. Het boek zit zeer ingenieus in elkaar. Een strakke compositie kan soms het leesplezier in de weg zitten, maar dat is hier beslist niet het geval, ik las het meeslepende verhaal achter elkaar uit. Van Dijk vertelt een aantal verhalen naast elkaar en vergelijkt het geheel met een quilt, een deken met drie lagen textiel en een vlakverdeling. De hoofdpersoon is een Rotterdamse lerares klassieke talen; haar tante Kate is overleden en haar moeder besluit om met lapjes kleding van haar zus een quilt te maken. De drie lagen in het verhaal gaan over de zus, over de moeder en over de lerares; het alomvattende thema is liefde. Daarnaast kleedt zij de roman aan met een aantal korte essays over Griekse mythen die een groot aantal thema’s beslaan, waaronder bedrog, noodlot, seksueel geweld en vrouwenonderdrukking. De onderwerpen sluiten nauw aan bij de drie verhaallijnen en zijn actueel.

Maria Kager – De buitengewoon geslaagde opvoeding van Frida Wolf

De afgelopen tijd verschijnen er opmerkelijk veel uitstekende Nederlandstalige debuten, zoals van Falun Ellie Koos, Julie Cafmeyer en Safae el Khannoussi. De buitengewoon geslaagde opvoeding van Frida Wolf is ook een debuut. Kager is literatuurwetenschapper en publiceerde eerder voornamelijk non-fictie. Ze won met haar roman De Bronzen Uil, een debutantenprijs, en werd met het boek genomineerd voor een aantal andere prijzen. Het verhaal over het leven van Frida Wolf speelt grotendeels in Haarlem waar zij als alleenstaand kind opgroeit in de Koepelgevangenis. Haar excentrieke vader is gevangenisdirecteur, haar moeder is psychoanalytica. Het verhaal gaat over een bijzondere opvoeding en over de band die zij heeft met haar vader Timofey, de moeder komt jong te overlijden bij een verkeersongeval. Het boek gaat ook over het gevangeniswezen en Kager geeft veel detailinformatie over de koepelgevangenis.

Detlev van Heest – De resten van een mens

 

Vorig jaar verscheen van Detlev van Heest het dikke Parkeren in Hilversum, waarin hij in dagboekachtige stijl zijn terugkeer naar Nederland, de dood van zijn vriend Han Voskuil en zijn werk als parkeercontroleur beschrijft. De resten van een mens, dat onlangs verscheen, is hier een vervolg op. In meer dan achthonderd pagina’s geeft hij een beeld van zijn werk in Hilversum waar de spanningen met leidinggevenden steeds hoger oplopen en waar hij contacten onderhoudt met een aantal markante persoonlijkheden. Hij bezoekt daarnaast zijn familieleden in Duitsland, waarvan de meeste op sterven na dood zijn of opgesloten zitten; en hij ziet geregeld Lousje Voskuil en minder vaak Frida Vogels. Een thema in het boek is de menselijke aftakeling, Detlev komt er steeds meer alleen voor te staan. Gelukkig brengt hij het verslag van zijn dagelijkse leven aan de lezer met ruim voldoende ironie en humor om het tot het eind toe uit te lezen; sterker, ik vloog door de achthonderd pagina’s heen.

Simon Vestdijk – Else Böhler, Duits dienstmeisje

Else Böhler was een van de eerste romans die ik van Vestdijk las. Ik was begin twintig, studeerde en woonde nog thuis met een jongere broer, net als Johan Roodenhuis, de hoofdpersoon in deze roman. Helaas waren er geen Duitse dienstmeisjes te bekennen op Rotterdam-Zuid in de jaren tachtig. Het boek maakte indruk op mij en de sfeer van het boek kon ik mij bij herlezing ruim vijfendertig jaar later goed herinneren. Else Böhler kwam uit in 1935 en was toen de tweede roman die Vestdijk publiceerde, na Terug tot Ina Damman. Naast een - half autobiografische - roman over een jongeman die een obsessieve liefde voor een dienstmeisje ontwikkelt, was het boek in 1935 ook actueel; het speelt deels in Duitsland, waar Vestdijk zowel de wrede als belachelijke kanten van het Nazisme toont.

Falun Ellie Koos – Rouwdouwers

 

Dit jaar staan er twee debuten op de shortlist van de Libris literatuurprijs, dat is bijzonder. De eerste is Oroppa van Safae el Khannoussi, een boek dat de hemel in is geprezen en de Vlaamse Boon literatuurprijs al won. Rouwdouwers van Falun Ellie Koos is het tweede genomineerde debuut. In de roman vertelt Koos in een krachtige stijl het verhaal van Ada, die met haar vader en broertje in een stacaravan woont en geleerd wordt om hard te zijn, een rouwdouwer. Ada probeert hieraan te voldoen maar kiest ook haar eigen weg. Het is buigen of barsten. Als ik lid van de Librisjury zou zijn, zou ik Rouwdouwers verkiezen boven Oroppa.

Martin Rombouts – boek 1

 

Martin Rombouts had eerst enige bekendheid als dichter; na het winnen van De Slimste mens werd hij een bescheiden BN’er en uitgevers stonden in de rij om hem een contract aan te bieden. Zijn debuut is nu verscheen bij Das Mag en heet ironisch boek 1. Ironie en zelfspot zijn kenmerkend voor het boek, dat je nauwelijks een roman kunt noemen. Het is een bundeling stukken en stukjes, die je soms als gedichten kunt lezen, dan weer als columns of dagboekaantekeningen. Het mooi uitgegeven boek bevat ook foto’s en screenshots. Hij schrijft over zijn overleden moeder, zijn afkomst, zijn plotselinge bekendheid en over zijn dagelijkse leven, maar het gaat toch vooral over het schrijven van dit boek. Rombouts heeft humor en zegt rake dingen, maar de flauwe grapjes gaan soms ook vervelen.

Anke Scheeren – Blauw of de kleur van blijdschap

Anke Scheeren debuteerde in 2009 met de prachtige korte roman De mooiste dagen zijn het ergst; daarna legde zij zich toe op haar wetenschappelijke carrière – Scheeren is psychologe – maar publiceerde wel met enige regelmaat korte verhalen. Nu is er na zestien weer een roman, en wat voor één! Het verhaal in Blauw of de kleur van blijdschap draait om de doodnormale, wat saaie man Egbert Klein, die als data-analist werkt voor een bedrijf dat windmolens maakt. Door zijn baas wordt hij onverwacht naar Mongolië gestuurd om er windmolens te verkopen. Het uitgestrekte lege land zou er uitermate geschikt voor zijn, zijn baas heeft al een afspraak gemaakt met de lokale autoriteiten. Met een gelikte PowerPointpresentatie gaat Egbert op pad. De roman gaat over verlies, over onzekerheden in het leven en over het maken van beslissende keuzes. Het boek is buitengewoon goed geschreven: de toon is soms luchtig humoristisch, dan weer dreigend en zwaarmoedig. Scheeren geeft steeds voldoende prijs aan de lezer om in te schatten hoe het verhaal zich zal ontwikkelen, maar toch word je telkens weer verrast welke kant het op gaat.

Judith Visser – Zondagskracht

 

Na Zondagskind en Zondagsleven verscheen onlangs het derde deel over het leven van Jasmijn Vink, het alter ego van Judith Visser, dat net als zij autisme heeft en daarom streeft naar rust en structuur. Het eerste deel draaide om de kindertijd van Jasmijn, het tweede ging vooral over werk, zelfstandig wonen en het hebben van een relatie door de ogen van iemand met autisme. In Zondagskracht is Jasmijn een bekende auteur en woont zij met haar vriend in een dorp dicht bij de zee. De onderwerpen die haar leven opschudden zijn de dood van haar moeder, haar worsteling met een nieuwe uitgever, het je staande houden tijdens de coronapandemie en het uitbreiden van de roedel met nieuwe honden. De rode draad in het boek is de zoektocht naar een evenwichtig leven, zonder al te veel prikkels, maar wel rekening houdend met de mensen om haar heen; iets wat geregeld schuldgevoelens oproept. In het chronologisch vertelde verhaal weet Judith Visser al deze onderwerpen prachtig in elkaar te schuiven tot één doortimmerd geheel.

Simon Vestdijk – Rumeiland

 

Rumeiland verscheen in 1940 en is een van de bekendste historische romans van Simon Vestdijk; het verhaal speelt op Jamaica in de jaren 1737/1738. Richard Beckford wordt door zijn oudere broer William vanuit Engeland naar Jamaica gestuurd om te onderzoeken waarom de rum- en suikeropbrengsten dalen. Peter, een andere broer, is enige tijd terug overleden op het eiland. De familie bezit uitgestrekte plantages en behoort tot een kleine witte bovenlaag, die heerst over de vele slaven. Racisme is onderdeel van het dagelijkse leven op Jamaica in die tijd. In de roman doet Richard verslag van zijn tocht, waarbij hij naast het onderzoek, ook eigen motieven heeft het eiland te bezoeken. Als kind kwam hij ooit kort in contact met de pirate Anne Bonney. Zij maakte een verpletterende indruk op hem en hij wil haar graag terugvinden. Rumeiland is een avonturenroman met vele verwikkelingen die onmiskenbaar Vestdijkiaans zijn.

Anne Provoost – In de zon kijken

 

Ik kende van de Vlaamse Anna Provoost alleen haar poëzie, in 2024 verscheen haar geweldige tweede bundel Decem. Zij schrijft ook essays, prentenboeken, Young Adult en proza voor volwassenen. De roman In de zon kijken uit 2007 vertelt het verhaal van Chloë die met haar ouders en halfzusje op het Australische platteland woont. Op de eerste pagina’s wordt het gezin getroffen door een ramp: haar vader valt van een paard en zal later overlijden. Haar moeder kan het verlies niet aan en verwaarloost haar kinderen steeds meer. De eerste, veelzeggende zin in het boek luidt: ‘Ik mag het huis niet in, ook al bloeden mijn benen.’

Judith Koelemeijer – De redding

Judith Koelemeijer heeft na Het zwijgen van Maria Zachea, dat in 2001 uitkwam en een bestseller werd, een handvol non-fictie boeken geschreven, maar ieder boek van haar is bijzonder en weer heel anders dan het voorgaande. In 2022 verscheen haar biografie van Etty Hillesum die alom waardering kreeg. De redding is het verhaal van een bijna noodlottig ongeval dat het leven van zowel slachtoffer als redster danig verandert. Het boek is gebaseerd op een werkelijke gebeurtenis uit 2010, het verhaal is non-fictie maar de manier van vertellen is literair. Koelemeijer slaagt erin de spanning tot het einde toe hoog te houden.

Mariska Kleinhoonte van Os – Tussen de mazen

Tussen de mazen is een debuut, maar de literaire wereld is Mariska Kleinhoonte van Os niet onbekend; zij is redacteur fictie bij uitgeverij Atlas Contact. De dertien verhalen in de bundel gaan over mensen waar het niet goed mee gaat, die tussen de mazen van het net vallen, zoals een asielzoeker die opgesloten wordt, een zakenman die doordraait en een hoogbejaarde vrouw waarvan de familie vindt dat zij haar teckel moet laten inslapen. De verhalen zitten goed in elkaar, ze bouwt ze rustig op, weet sfeer te scheppen en karakters invoelbaar te maken. Bovendien ziet het boek er fraai uit met een prachtig omslag. Alles bij elkaar lijkt het een perfect debuut, alleen werd ik nergens door haar verrast en raakte bijna geen van de verhalen mij echt.

Christien Brinkgreve – Beladen huis

 

Christien Brinkgreve was voor haar pensioen hoogleraar sociale wetenschappen aan de universiteit van Utrecht en hiervoor, vanaf eind jaren tachtig hoogleraar vrouwenstudies aan de universiteit van Nijmegen. Zij was ook de vrouw van Arend Jan Heerma van Voss, ooit hoofdredacteur van de Haagse Post en hoofdredacteur van de VPRO-radio. Thomas en Daan, allebei schrijver, zijn hun twee zoons. De vader overleed in 2022. Thomas Heerma van Voss portretteerde hem, weliswaar in romanvorm, in Het Archief. In Beladen huis kijkt Brinkgreve terug op het leven van haar man en met name op hun huwelijk. Dat zij een gevoelig en actueel punt aanroert bewijst wel het enorme succes van dit boek.

Gerwin van der Werf – De krater

 

Dit jaar werd de Boekenweekgeschenkauteur niet aangewezen door een of andere commissie, maar kon iedere Nederlandse schrijver een novelle indienen waaruit een jury een keuze kon maken, uiteraard anoniem. 149 schrijvers stuurden een verhaal in. Ik vroeg mij meteen af wat er met al de niet gekozen verhalen gaat gebeuren; waarschijnlijk worden er dit najaar opmerkelijk veel novellen uitgebracht van rond de negentig pagina’s. Ik kende het werk van Gerwin van der Werf nog niet. Dat is alvast een voordeel van het op deze manier kiezen van een auteur. We hebben de laatste jaren heel wat geschenken gezien van grote namen; werk dat je al kent en dat dan toch nog weet tegen te vallen, zoals van Pfeijffer, Op de Beeck, Wieringa en Verhulst. Daartussendoor zaten mooie novellen van Spit, Bervoets en Van der Zijl.

Paulien Cornelisse - hè hè

Vandaag is de Boekenweek begonnen. Het Boekenweekessay is naast het Boekenweekgeschenk een vast onderdeel geworden van de week. De auteurs krijgen de opdracht om iets te schrijven in het kader van het thema van de Boekenweek. Dit jaar is de auteur Paulien Cornelisse en het thema ‘Je Moerstaal’. Zoals ieder jaar is het een breed thema waar je alle kanten mee op kunt. Cornelisse schrijft met veel humor over allerlei taalverschijnselen. Zij is een uitgelezen auteur om luchtig over taal, moers of niet, te schrijven.

Kees ’t Hart - De rode olifant

 

Een paar jaar geleden ontdekte ik het werk van Kees ’t Hart en ben hem gaan lezen. De rode olifant, dat onlangs verscheen is het tiende boek dat ik van hem lees. Ik hou erg van de bijzondere personages die hij opvoert en van zijn manier van vertellen, alsof het uit de losse pols geschreven is. In zijn non-fictie schrijft hij veel over zijn liefhebberijen die geregeld uitmonden in obsessies, die hij ook weer goed weet te relativeren. De naamloze hoofdpersoon uit de roman De rode olifant doet hier aan de auteur denken. Hij is gefascineerd door warenhuizen en is adviseur voor winkelgiganten die willen renoveren of vernieuwen. Hij strooit voortdurend met managementtermen die hij niet allemaal serieus neemt. Liever doet hij inspiratie op aan Au Bonheur des Dames van Émile Zola. De roman uit 1883 speelt grotendeels in een Parijs warenhuis, waar de eigenaar Mouret zijn winkelideeën etaleert.