De persconferentie is een niet afgemaakte roman die Vestdijk anderhalf jaar voor zijn dood schreef, maar eerder was hij een roman begonnen die hij nooit heeft afgerond. In 1942 zat Vestdijk gevangen in Sint-Michielsgestel. Hij werkte hier korte tijd aan De aeolusharp, een roman over een prins die als oudste zoon zijn vader moet opvolgen maar liever voor de kunst kiest, want hij is een begaafd violist. Het fragment werd in 1989 uitgegeven met een uitgebreid nawoord en een verantwoording met losse fragmenten en schema’s van de schrijver.
Bij De persconferentie heb ik het idee dat Vestdijk gewoon was gaan zitten en begonnen was met schrijven. Als hij de kracht had gehad, had hij een maand doorgeschreven en was de roman af. Bij De aeolusharp heb ik dat gevoel niet. Hij werkte vanuit een idee hoe de roman eruit zou moeten zien en gezien de varianten was hij hier nog niet uit. Het feit dat hij het werk later niet heeft opgepakt bewijst misschien dat hij zelf niet helemaal tevreden was met het idee van het boek. Het fragment bestaat uit twee hoofdstukken en beslaat veertig pagina’s. De prinselijke hoofdpersoon zit opgesloten in een klooster omdat hij krankzinnig is geworden. Later blijkt hij dit in scène te hebben gezet om te voorkomen dat hij zijn vader moet opvolgen. In een volgend hoofdstuk verschijnt er een duistere figuur die de prins zegt te kunnen genezen en hem mee terug wil nemen naar het paleis. Hij lijkt over bovennatuurlijke krachten te beschikken en de prior geeft hem mee. Uit de schema’s en aantekeningen van Vestdijk blijkt dat - zoals we van hem zijn gewend – het achteraf heel anders in elkaar zit.
De aaneengesloten tekst is niet bijzonder. Ik herkende zeker de stijl van Vestdijk erin, maar de tekst is nog lang niet af. Goed is wel de rol van het vioolspel in het verhaal. In gevangenschap pakt de prins de viool weer op, maar zijn spel is erbarmelijk, al hoort alleen de prior die hem bewaakt dit. Wanneer de vreemdeling de prins komt halen is het spel opeens veel beter. Hier speelt Vestdijk mooi met verschillen in perspectieven en verschillen in kennis over in dit geval muziek. Anderen horen het verschil niet, alleen musici die de viool echt goed beheersen wel; zij communiceren als het ware via de kwaliteit van het vioolspel. Subjectiviteit en verwarring over interpretaties liggen hier op de loer, iets wat Vestdijk vaker uitbuit in zijn romans.
Uit zijn aantekeningen over dit fragment lees je hoe hij speelde met het perspectief. In de eerste opzet wilde hij de vier delen vanuit vier personages schrijven, later veranderde hij dit door alleen de prior aan het woord te laten. Dit geeft het verhaal meer spanning. ‘Door een relatieve buitenstaander als de prior tot de enige verteller te maken kunnen de achtergronden en de ware bedoelingen van de hoofdpersonen tot het laatst toe voor de lezer verborgen blijven.’ De verschillende schema’s die in de verantwoording zijn opgenomen geven aan dat hij enigszins worstelde met de tekst. Achterin zijn ook wat foto’s van geschreven pagina’s opgenomen: het ziet zwart van de doorhalingen en onderstrepingen. Leuk is ook om te lezen waar Vestdijk later bespiegelingen wilde opnemen. Hij schreef deze dus in dit geval dus niet meteen op, maar wilde ze later invoegen.
Al met al is de eigenlijke tekst die is overgeleverd niet zo boeiend is, maar de uitgave als geheel geeft een mooi inzicht in hoe Vestdijk in deze tijd te werk ging. Interessant is dat Vestdijk tijdens zijn gevangenschap ook veel poëzie schreef maar dat hij zijn tijd voornamelijk doorbracht met schaken. Ik wist niet dat hij zo fanatiek was en ik kan mij ook niet herinneren dat schaken ergens in zijn werk een grote rol speelt, maar Vestdijk-kenners zullen dit beter weten. Tot slot, Vestdijk noemt nergens in het verhaal een jaartal, maar verwijst wel naar de achttiende eeuw. Ook in de nabeschouwing van de bezorgers T. van Deel en H.T.M van Vliet wordt naar eind achttiende eeuw verwezen. In de tekst van Vestdijk wordt echter een stuk van Paganini genoemd van begin negentiende eeuw, een foutje dat Vestdijk in een latere versies zeker zou hebben verbeterd.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten