Lucas Zandberg schrijft vooral historische romans en hij doet dat erg goed. Eerder las ik met veel plezier onder meer De laatste maîtresse over de maîtresse en titre van de Franse koning Lodewijk XV.
Er is niet veel bekend over de echte Rustimo. Hij was een Soedanees weeskind, maar onbekend is wanneer en waar hij precies geboren is. Waarschijnlijk werd hij voordat hij werd weggeschonken aan het Egyptische hof ook als een slaaf gehouden. Hij was waarschijnlijk een paar jaar ouder dan de toen tienjarige Valerie, maar Rustimo was klein van stuk en had een handicap. Zandberg laat althans zijn personage mank lopen en in het boek klaagt hij vaak over pijn in zijn been. Omdat er verder weinig van hem bekend is, moest Zandberg veel invullen. Hij weet veel over de tijd waarin het verhaal speelt en hoe het eraan toeging aan het Oostenrijkse hof, maar de gevoelens en gedachten van Rustimo zijn natuurlijk fictie.
Voor Rustimo is de reis naar Wenen, per schip en trein een enorm avontuur. Hij wordt nauwelijks ingelicht over wat hem te wachten staat en spreekt geen Duits. Voor Elizabeth is het ook een verrassing. Wanneer zij hoort over een cadeau uit Egypte geeft zij aan het maar ergens neer te zetten. Pas daarna begrijpt zij dat het cadeau geen ding is. Ze is verrukt en vindt het een mooi geschenk, vooral omdat er niet lang daarvoor besloten werd een vorig speelkameraadje naar de dierentuin te brengen; het aapje werd te groot en te wild. Valerie is eveneens blij met Rustimo. Hij heeft een kamertje en als de prinses wil spelen laat zij hem roepen. Wanneer zij uit rijden gaan zijn de kinderen op straat bang voor de zwarte jongen. Dit openlijke racisme, mensen zien hem als een soort duivel, met zijn witte tanden, is natuurlijk verschrikkelijk, maar erger is misschien wel dat de meeste mensen het niet eens absurd vinden dat hij als slaaf aan het hof wordt gehouden. Af en toe maakt iemand een opmerking dat een grootvader ook een paar Afrikaanse jongens op het paleis hield en dat dat nu wat uit de tijd is, maar nooit wordt bedacht wat dit leven voor Rustimo zelf betekent.
Overigens is hij zelf in de roman min of meer tevreden met zijn lot. Hij leert steeds beter de etiquette en de aanspreekvormen kennen. Mooi is hoe Zandberg laat zien welke ideeën mensen aan het hof hadden over hoe de wereld er buiten Europa uitzag. Rustimo krijgt kleren aan die bij hem passen, maar hij vindt het maar rare kleren. ‘Wat je draagt is oriëntaals. Dit is hoe ze mensen met een andere huidskleur graag zien. Het gaat er niet om dat het authentiek is. Het gaat erom dat het voldoet aan de juiste verwachtingen. Je moet bijzonder worden gevonden, exotisch zelfs. Als je dat volhoudt, heb je een goede toekomst.’ Rustimo neemt zijn werk serieus, maar na een paar jaar is Valerie op hem uitgekeken. Hij wordt dan de reisbegeleider van Elisabeth en voelt zich vereert. Hij ziet niet dat de keizerin hem louter als een grap ziet.
Later wordt hij min of meer vergeten door de hofhouding en trekt hij zich steeds meer terug. Een tijdje vervult hij nog de functie van aankondiger; hij mag bij feesten en visites de gasten met de juiste titels aankondigen. Hij maakt een keer een foutje en dit wordt hem zwaar aangerekend. Zo verpietert hij meer en meer, raakt aan de drank en verdwijnt in een inrichting nadat hij een keer in opstand kwam. Zelf hoopte hij al die tijd op een promotie en had hij zichzelf een hogere status toebedacht. Hij was toch de speelkameraad van de prinses geweest, dan hoort hij toch ook aanwezig te zijn op een koninklijke bruiloft? Niet dus.
Dit is een van de dingen die Lucas Zandberg in deze prachtige roman heel goed laat zien. De elite leefde in een andere wereld met andere normen en tradities. Los van zijn huidskleur was Rustimo gewoon een bediende en stond hij mijlenver af van de wereld van de adel. Niemand in zijn positie zou ooit hogerop kunnen komen. De keizerlijke-koninklijke familie had alle macht, maar kon feitelijk niets zelfstandig doen. Eén detail laat dit goed zien. Valerie trouwt op een gegeven moment en krijgt geregeld visite. Als experiment schenkt zij een keer zelf thee uit. Voor het eerst van haar leven. Het bevalt haar niet, want de pot is wel erg zwaar om op te tillen. Er staan veel van dit soort details in de roman. Dat maakt het boek ook zo sterk. Los van de tragische geschiedenis van Rustimo, zie je van binnenuit hoe het hof functioneerde.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten