Jozef Wittlin – Het zout der aarde

Van de Poolse schrijver Józef Wittlin (1896-1976) verscheen onlangs een klein boekje met herinneringen aan Lwów, de stad waar hij in zijn jeugd heeft gewoond. Het hoofdwerk van Wittlin is Sól ziemi uit 1935, dat kort na verschijnen in diverse talen werd vertaald, waaronder in het Nederlands door A.E. Boutelje. De nieuwe vertaling uit 2020 is van Dirk Zijlstra. Het boek dat speelt tijdens de Eerste Wereldoorlog was meteen een internationaal succes en Wittlin werd zelfs genoemd als kandidaat voor de Nobelprijs. Zijn leven verliep de jaren erna niet erg rooskleurig. Hij vluchtte als Poolse jood voor het Naziregime en belandde in Amerika. In zijn latere leven miste hij Polen enorm. Hij bezocht het land geregeld maar ging er niet wonen. 

 

Jakub Malecki - Aangrenzende kleuren

Sąsiednie kolory uit 2023 is al de derde roman van Jakub Małecki die in het Nederlands is vertaald, in 2024, en wederom door Karol Lesman. Net als in de vorige twee vertaalde romans speelt het verhaal op het Poolse platteland, deze keer in het dorp Koło, en is zijn manier van vertellen niet rechtlijnig. Maar anders dan in de eerdere romans schakelt hij niet heen en weer in de tijd, maar in Aangrenzende kleuren zijn het vooral de perspectiefwisselingen die het verhaal springerig maakt.

Jozef Wittlin - Mijn Lwow

Józef Wittlin (1896-1976) was een Poolse schrijver die vooral bekend werd met zijn roman Sól ziemi uit 1935. In 2020 kwam het boek uit in een Nederlandse vertaling van Dirk Zijlstra als Het zout der aarde. Hij vertaalde ook Mijn Lwów dat onlangs verscheen. Wittlin is een van die Oost-Europese schrijvers die net als Joseph Roth, waar hij bevriend mee was, werd geboren in een gebied waar landsgrenzen voortdurend verschoven. In 1896 bestond Polen niet. Het dorpje waar hij werd geboren viel onder het Habsburgse Rijk en ligt nu in Oekraïne. in Lwów (toen Lemberg, nu Lviv) ging hij naar school. Na de Eerste Wereldoorlog kwam de stad na een conflict met Oekraïne in handen van Polen. In de Tweede Wereldoorlog bezette de Nazi’s de stad, na de oorlog viel het onder de Sovjet-Unie en bij het uiteenvallen van de Unie werd de stad Oekraïens. Wittlin verhuisde in 1922 uit Lwów en woonde en werkte daarna in Łódź en Warschau. In 1940 vluchtte hij naar New York.

 

Marcin Wicha - Dingen die ik niet heb weggegooid

Marcin Wicha is een Poolse tekenaar, grafisch ontwerper en (kinderboeken)schrijver. Hij is geboren in 1972 en in 2016 verscheen het autobiografische Rzeczy, których nie wyrzuciłem, dat vorig jaar in het Nederlands werd uitgegeven in een vertaling van Charlotte Pothuizen. In dit boek beschrijft de auteur het leven van zijn moeder Joanna aan de hand van de spullen die hij vond in haar huis na haar overlijden. Zijn toon is luchtig, maar erdoorheen klinkt wrangheid en verdriet door.

 

Olga Tokarczuk – Empusion

 

Iedere roman van de Poolse Nobelprijswinnaar Olga Tokarczuk is bijzonder. Haar manier van vertellen en van een verhaal opbouwen is meestal afwijkend van wat in de Nederlandse literatuur gebruikelijk is. Daarom begrijp ik ook dat niet iedereen haar boeken waardeert. Het is anders dan wat de gemiddelde lezer gewend is te lezen. Haar nieuwste roman Empusion is vertaald door Karel Lesman. Het verhaal speelt aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. In het najaar van 1913 komt Mieczysław Wojnicz aan in een sanatorium in een afgelegen bergdorp in Silezië. De jongeman is door zijn vader vanuit Lemberg hierheen gestuurd. De speciale lucht, waarvan gezegd wordt gezegd dat die de zwaarste gevallen geneest, zal hem goed doen.

 

Olga Tokarczuk – De tedere verteller

 

Olga Tokarczuk won in 2019 de Nobelprijs voor literatuur. Ik kende haar al voor die tijd, maar dankzij de prijs is haar werk opnieuw uitgegeven en is haar bekendheid toegenomen. Er zijn zes romans van haar vertaald in het Nederlands door diverse vertalers waaronder Karol Lesman. Czuły narrator is een essaybundel uit 2020 en verscheen dit jaar in de vertaling van Charlotte Puthuizen en Dirk Zijlstra als De tedere verteller.

 

Jakub Malecki – Saturnin

 

Jakub Małecki is een bekende auteur in Polen. Zijn roman Roest werd in 2020 vertaald in het Nederlands. Saturnin, oorspronkelijk uit 2020, werd in 2022 vertaald door Karol Lesman. Net als zijn vorige boek speelt het verhaal voornamelijk op het platteland van Polen en is de Tweede Wereldoorlog zeer aanwezig.

 

Wislawa Szymborska – Onverplichte literatuur

 

Wisława Szymborska (1923-2012) is natuurlijk vooral bekend als dichter. De Poolse won in 1996 de Nobelprijs voor de literatuur. Haar poëzie is in vele talen vertaald. Zij schreef ook ander werk, waaronder boekrecensies. Een aantal van deze stukjes is vertaald in het Nederlands, door Gerard Rasch, en uitgebracht onder de titel Onverplichte literatuur. Zelf noemt zij het geen recensies. Ze zegt hierover dat ze op deze manier ontsnapt aan het verwijt dat zij slechte recensies schrijft. 

 

Wieslaw Mysliwski – Het oog van de naald

Wiesław Myśliwski is geboren in 1932 en een van de belangrijkste Poolse schrijvers van zijn generatie. Zijn verhalen spelen voornamelijk op het Poolse platteland en zijn doordrenkt met de Poolse geschiedenis. De bezetting door de Nazi’s en de communistische dictatuur spelen een belangrijke rol in zijn boeken. Daarmee past hij in een traditie van generatiegenoten als Jerzy Andrzejewski, Paweł Huelle en Andrzej Szczypiorski.

 

Wlodzimierz Odojewski – Verdraaide tijd

In 2019 verscheen de Nederlandse vertaling van Een zomer in Venetië van Włodzimierz Odojewski (1930-2016). Het was de eerste kennismaking met deze in Polen vrij bekende schrijver van romans, korte verhalen, poëzie en toneel. Onlangs verscheen Verdraaide tijd, ook vertaald door Charlotte Pothuizen.

Szczepan Twardoch – Het zwarte koninkrijk

Het zwarte koninkrijk uit 2018 volgt op De koning dat in Polen twee jaar ervoor uitkwam. Szczepan Twardoch (1971) is een bestsellerauteur en zijn boeken zijn het meer dan waard om te worden vertaald. Deze recente vertaling is van Charlotte Pothuizen, die ook De koning vertaalde. De hoofdpersoon in De Koning is Jakub Shapiro, een Joodse bokser en bendeleider in het Warschau aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. Het zwarte koninkrijk speelt ín de oorlog, voornamelijk in het getto van Warschau. Jakub is lichamelijk verzwakt en wordt geholpen door zijn vriendin Ryfka. Het criminele milieu van vóór de oorlog was wreed, bloederig en grotesk, maar het absurde zorgde ook voor humor in het verhaal. Dit tweede boek staat ook vol wreedheden en menselijk moreel verval. De uitzichtloosheid is nog sterker aanwezig en de humor is praktisch verdwenen uit het verhaal.

Jakub Malecki – Roest

Jakub Małecki is een talentvolle Poolse schrijver en vertaler. In Polen is hij vrij bekend en heeft hij al meerdere literaire prijzen ontvangen. Hij werd geboren in 1982 en debuteerde in 2007 met een verhaal in het tijdschrift Science Fiction, Fantasy i Horror. Małecki schrijft veel verhalen, onder andere voor tijdschriften met namen als Magazyn Fantastyczny en Nowa Fantastyka. Daarnaast schrijft hij romans. Rdza uit 2017 is het eerste boek van hem dat is vertaald in het Nederlands. De vertaler is Karol Lesman,

Aleksandra Lun – De palimpsesten

Aleksander Lun komt uit Polen. Zij verhuisde op haar negentiende naar Spanje en publiceerde deze debuutroman in het Spaans. Zij spreek diverse talen en is vertaler naar het Pools toe. Zij woont nu (2020) in België en leert Nederlands. De palimpsesten is een korte absurde roman. De eerste pagina is geweldig. “Mijn naam is Czesław Przęśniczki, ik ben een miserabele immigrant uit Oost-Europa en een mislukt schrijver, ik heb al tijden geen seks gehad en ben opgenomen in een gesticht in België, een land dat al meer dan een jaar zonder regering zit. De redenen waarom ik me tussen de kille muren van een psychiatrisch ziekenhuis in het Noorden van Europa bevind zijn mij net zo’n onverklaarbaar mysterie als het mislukken van mijn seksleven, wat heeft geleid tot jarenlange lusteloosheid en frustratie. Niemand had kunnen voorspellen dat ik op een dag in een Belgisch gesticht zou belanden toen ik vijfendertig jaar geleden werd geboren achter het IJzeren Gordijn, in dat schimmige geopolitieke gebied dat was getekend door de hyperactiviteit van Adolf Hitler.” 

Olga Tokarczuk - Jaag je ploeg over de botten van de doden

Prowadź swój pług przez kości umarłych is een buitengewoon boek. De roman uit 2009 is onlangs uitgegeven in een Nederlandse vertaling van Charlotte Puthuizen en Dirk Zijlstra. Zo’n titel alleen al maakt mij meteen nieuwsgierig: Jaag je ploeg over de botten van de doden.

Olga Tokarczuk – Oer en andere tijden

Hoe meer ik lees van Nobelprijswinnaar Tokarczuk hoe meer ik van haar werk ga houden. Oer en andere tijden uit 1996, vertaling door Karol Lesman (1998), stond al een tijdje te wachten in mijn boekenkast. Het is een tijdloos boek over het Poolse dorpje Oer. Tokarczuk beschrijft in korte hoofdstukken de Twintigste-eeuwse geschiedenis van een aantal bewoners. De verhalen zijn wonderlijk en de hele sfeer in het boek heeft iets magisch, maar zij noemt ook cruciale jaartallen en de Tweede Wereldoorlog speelt een belangrijk rol in deze dorpsgeschiedenis.

Szczepan Twardoch – De koning

Szczepan Twardoch (1979) is in Polen een vrij bekende schrijver. Hij schreef diverse bestsellers. De koning is het eerste boek dat in het Nederlands is vertaald. De vertaalster Charlotte Pothuizen zegt in een interview over het werk van Twardoch: “Zijn romans worden gekenmerkt door ingenieuze constructies en spelen zich meestal af in het verleden, maar zetten je aan het denken over het heden.” Dit gaat  volledig op voor De koning. Het verhaal speelt eind jaren dertig van de vorige eeuw. De plek is Warschau, het milieu is crimineel.

Olga Tokarczuk – De rustelozen

Dit jaar won Olga Tokarczuk de Nobelprijs voor de literatuur. Omdat er vorig jaar geen prijs was uitgereikt, waren er dit jaar twee prijzen. De tweede Nobelprijs ging naar Peter Handke. Tokarczuk is Poolse. Haar werk is veel vertaald, maar zij heeft niet een heel groot lezerspubliek. Hopelijk is dat nu aan het veranderen. Er zijn van haar zes boeken vertaald in het Nederlands. De rustelozen (Bieguni) uit 2011 is vertaald door Greet Pauwelijn.

Wlodzimierz Odojewski – Een zomer in Venetië

Włodzimierz Odojewski (1930-2016) is een grote naam in Polen. Hij heeft een uitgebreid oeuvre nagelaten. Hij schreef poëzie, romans, verhalen, toneel en non-fictie. Begin jaren zeventig ontvluchtte Odojewski Polen. Hij woonde in Frankrijk en later in Duitsland. Na de val van het communisme ging hij terug naar Polen. Een van zijn hoofdthema’s is vergankelijkheid. In veel van zijn werk speelt de geschiedenis van Polen een belangrijke rol.

Kazimierz Brandys - Samson

Van Kazimierz Brandys (1916-2000) las ik eerder ‘Rondo’. Deze mysterieuze roman uit 1982 gaat over een verzetsgroep met de naam Rondo. Zowel de lezer als de personages weten op den duur niet meer of deze verzetsgroep wel echt bestaat. Veel van het werk van Brandys – hij schreef ook essays en filmscripts - draait om de Tweede Wereldoorlog. ‘Samson’ uit 1948 is het eerste deel van een vierdelig werk met de titel ‘Między wojnami’ (Tussen de oorlogen). ‘Samson’ is in 1961 door Andrzej Wajda verfilmd. De Nederlandse vertaling door Axel Holvoet is uit 1989.

Wieslaw Mysliwski – De Horizon

‘De Horizon’ is het meest autobiografische boek van de Poolse schrijver Wiesław Myśliwski. Dit is de vierde roman, en wederom een dikke, die door Karol Lesman is vertaald in het Nederlands. In het boek gaat Myśliwski terug naar zijn jeugd. De verhalen spelen zich eerst af op het platteland. Later wordt de kleine Piotr met zijn familie door het oprukkende front verdreven naar een kleine stad. Hier groeit hij op en ontmoet er zijn latere vrouw.