Tom-Jan Meeus – Duidelijkheid

 

Tom-Jan Meeus is als journalist werkzaam voor NRC en verschijnt geregeld op televisie als politiek commentator. In dit essay, uitgegeven in het kader van de maand van de filosofie, geeft hij een analyse van de huidige parlementaire democratie aan de hand van het begrip duidelijkheid. Hij ziet de buitensporige behoefte aan duidelijke taal op gespannen voet staan met de politieke werkelijkheid die meestal veel minder duidelijk is. Hij focust zich op Geert Wilders, die uitblinkt in duidelijke taal.

 

Rob Wijnberg – Voor ieder wat waars

Rob Wijnberg is hoofdredacteur van De Correspondent en bestsellerauteur van populair filosofische boeken. Hij is net als andere journalisten die zijn aangesloten bij De Correspondent erg betrokken bij wat er gebeurt in de samenleving. Met de filosofie die hij beoefent wil hij niet zozeer een theoretisch kloppend betoog houden, maar probeert hij een maatschappelijke verandering teweeg te brengen of althans enig bewustzijn te kweken bij de lezer om maatschappelijk actief te worden. Dat is een nobel streven. Het kernbegrip in Voor ieder wat waars is waarheid. Het boek bestaat uit twee delen. Wijnberg geeft een breed historisch overzicht van de betekenissen van het begrip waarheid en hij geeft een analyse van onze huidige maatschappij aan de hand van onder meer dat begrip waarheid.

Kieran Setiya - Life is hard

 

Kieran Setiya is hoogleraar in Massachusetts. Hij houdt zich bezig met ethiek, kennisleer en The philosophy of mind. Hij maakt een podcast en zet zich in om een breder publiek kennis te laten maken met filosofie. Zijn boek Life is hard sluit hierop aan; het heeft als ondertitel How philosophy can help us find our way.

 

Johanna Hedva – Theorie van de Zieke Vrouw

 

Johanna Hedva is een Koreaans-Amerikaanse allround kunstenaar. Hedva maakt muziek, beeldende kunst, geeft performances en schrijft. Theorie van de Zieke Vrouw is een analyse van het eigen zieke lichaam, maar draagt veel verder. Hedva onderzoekt onder meer hoe je politiek zichtbaar kunt zijn als je gedwongen bent bed te houden wegens ziekte. 

Maxim Februari - Doe zelf normaal

 

Enge tijd geleden was ik aanwezig op een literaire avond waar Maxim Februari werd geïnterviewd over zijn nieuwste boek Doe zelf normaal. Hij zette helder de mogelijke gedragsveranderingen uiteen die automatisering en techniek teweegbrengen. Hij onderkende de mogelijke gevaren, zonder paniekerig te doen. Vooral legde hij de vinger op de zere plek toen het over de Corona-maatregelen ging. Het gebruik van technologie, met name de Corona-app, doet iets fundamenteels met onze democratische rechtsorde. Maxim Februari beantwoordde deskundig de vragen uit het publiek, zonder zich als alwetende op te stellen. Ik was onder de indruk van zijn optreden en wilde graag zijn boek lezen.

 

Peter Venmans – Gastvrijheid

 

Peter Venmans is een Vlaamse auteur van non-fictie. Hij schrijft vooral essays over literaire en filosofische onderwerpen en heeft een grote interesse in Hannah Arendt. Met Gastvrijheid won hij dit jaar de Socratesbeker, de prijs voor het beste filosofieboek van het afgelopen jaar. 

 

David Graeber and David Wengrow – The dawn of everything

Er verschijnen de laatste jaren nogal wat geschiedenisboeken die een breed perspectief bieden. Dergelijke boeken hebben woorden als wereldgeschiedenis in de titel. Ik zag dat er onlangs ook een Wereldgeschiedenis voor Dummies is verschenen. The dawn of everything heeft als ondertitel A new history of humanity. De auteurs hebben de lat hoog gelegd. Het boek verscheen in oktober 2021. Zij werkten er tien jaar aan. Een van de auteurs, David Graeber, overleed drie weken nadat het manuscript af was. 

Warna Oosterbaan – Het leven van dingen

Sommige onderwerpen zijn zo breed dat er bibliotheken vol over geschreven kunnen worden. Over dingen, zo’n beetje alles wat er buiten mensen en natuur om te vinden is in de wereld, is relatief weinig geschreven. Dat is opmerkelijk, maar ook begrijpelijk. Waar moet je beginnen? En hoe beperk je je onderwerp zodat het een leesbaar geheel blijft. Warna Oosterbaan is daar goed in geslaagd. Ik vind het sowieso een fascinerend onderwerp en las Het leven van dingen met gretigheid.

Ramsey Nasr – De fundamenten

In de begintijden van Corona werd er veel gesproken over de toestand in de wereld en over onze samenleving in het bijzonder. Algemeen werd deze benoemd in termen van crisis. Veel mensen voelden de behoefte om duiding te geven en vaak werd de pandemie in verband gebracht met hoe wij als mensen omgaan met onze planeet. Ramsey Nasr is een van hen. Hij schreef voor NRC Handelsblad een paar stukken die hij bundelde en aanvulde. Het resultaat is De fundamenten. Het is een boekje geworden vol grote woorden. Ik ben het vrijwel altijd met hem eens, maar wie niet? Het essay bevat vooral veel open deuren. Misschien ligt dat aan de actualiteit van het onderwerp. Wat een jaar geleden een verrassend inzicht was, is nu een afgekloven cliché geworden.

David Edmonds – Would you kill the fat man?

 

Stel, je staat langs een trambaan en je ziet vijf mensen vastgebonden op de rails liggen. Er komt een op hol geslagen tram (trolley) aan. Er is een zijspoor en een hendel waarmee je de tram van baan kan laten veranderen. Echter, op dit spoor ligt één persoon vastgebonden. Wat doe je? Haal je de hendel over waardoor er maar één persoon om het leven komt in plaats van vijf? Veel mensen zeggen dit te zullen doen. Het is een rationele overweging. Een tweede scenario is dat de ene man niet op het spoor ligt vastgebonden, maar dat hij op een brug boven het spoor staat. Het is een dikke man. Wanneer hij op het spoor terecht zou komen stopt hij de tram en zouden de vijf het overleven. De vraag is of jij de dikke man van de brug zou duwen en hem hiermee doden. Would you kill the fat man?

 

Eva Meijer – De weer-wolf als schrijver

 

Eva Meijer is romanschrijver, filosoof, wetenschapper en meer. Op 26 februari 2021 verzorgde zij als opening van festival Woordnacht de vierde Blamanlezing. Het thema van het festival was De terugkeer van de wolf. Meijers lezing sloot hier volledig op aan. Ik volgde de lezing online. Nu is er de gedrukte uitgave. Zoals wel vaker is het boek beter dan de film. Meijer verwijst veel naar haar bronnen. Als lezer kun je op je gemak deze literatuur nazoeken.

 

Jeroen Olyslaegers – De zielhouderij

‘De zielhouderij’ is een filosofisch essay, uitgegeven door uitgeverij Academia Press. In dezelfde reeks verschenen eerder essays van Alicja Gescinska en Marente de Moor. Olyslaegers’ essay gaat over rituelen. In zijn verhaal mengt hij herinneringen en beschouwingen. Het is een persoonlijk verhaal. Vertellen ligt in zijn natuur. De waarheid wordt verteld en niet gezegd.

Hans Kennepohl – We zijn nog nooit zo romantisch geweest

Zouden we iemand uit de zestiende eeuw ontmoeten, dan zou hij zich vooral ergeren aan ons gebabbel over gevoelens. Het zou een ongemakkelijk gesprek worden. Dit is volgens Hans Kennepohl de erfenis van de romantiek, een periode in de Westerse geschiedenis die eind 18^de eeuw begint. Kennepohl betoogt in dit boek dat de romantiek een blijvende invloed heeft op al ons handelen en denken tot aan deze tijd, vandaar de titel: ‘We zijn nog nooit zo romantisch geweest’.

Theo Kars - Praktisch verstand

Dit boekje met filosofische raadgevingen kreeg ik van Ronald met Kerst. Theo Kars zet in korte stukjes uiteen hoe hij de wereld en de mensheid ziet en vooral hoe je het beste je eigen geluk kunt verwezenlijken.

Emil Cioran - Geboren zijn is ongemak

De hele filosofie van Emil Cioran is samengevat in deze pakkende titel: geboren zijn is ongemak. In al zijn aforismen lees je dat het leven een misverstand is. En het menselijk leven is een compleet gedrocht, een afwijking.  Het leed begint op de dag dat we geboren worden.

Walter Benjamin - Berlijnse jeugd

Walter Benjamin is een veelzijdig filosoof. Hij werd geboren in Berlijn in 1892. Na zijn dood in 1940 werd hij snel vergeten, maar vanaf de jaren 60 werden zijn cultuurfilosofische ideeën herontdekt. Benjamin schreef bijvoorbeeld over massacultuur en de verhouding tussen sociale structuren en culturele en kunstzinnige uitingen.

Emil Cioran – Bittere syllogismen

Tot vorige week kende ik de Roemeense filosoof Cioran nog niet. In een boek van Andrzej Stasiuk wordt hij uitgebreid geciteerd. Dat maakte mij nieuwsgierig, Cioran leefde van 1911 tot 1995. Hij werd geboren in Roemenië en woonde vanaf de jaren 30 in Frankrijk, waar hij tamelijk populair werd. Een bekend boek heet in vertaling ‘Geboren zijn is ongemak.’ Geen vrolijke titel.

Rien Vroegindeweij – Pierre Bayle, de filosoof van Rotterdam

Pierre Bayle (1647-1706) staat sinds enige jaren weer in de belangstelling. Bayle moest vanwege zijn denkbeelden vluchten uit Frankrijk. Hij kwam terecht in het toen nog tolerante Nederland. Rotterdam nodigde hem in 1681 uit om professor te worden op de zojuist opgerichte illustere School. Wat Bayle in Frankrijk niet kon, deed hij wel in Nederland: publiceren. Hij schreef veel en richtte een eigen filosofisch tijdschrift op.

Friedrich Nietzsche – Ecce Homo

Ik kocht deze klassieker een paar weken terug op de Rotterdamse boekenmarkt. Het bleek een eerste druk privédomein uit 1969, waarvan de pagina’s losgesneden moesten worden: een zeldzaamheid! Thuis pakte ik meteen een groot mes om deze Nietzsche toegankelijk te maken. Ecce Homo schreef hij vlak voordat hij definitief gek werd. Het is een terugblik op zijn oeuvre.

Paul Strathern – Wittgenstein in 90 minuten

Wil je iets over Ludwig Wittgenstein weten lees dan niet dit boekje. In minder dan 90 minuten leer je dat hij een volslagen gek was: eigenwijs, arrogant, hij duldde geen tegenspraak en schreef onbegrijpelijke boeken.