Roger van de Velde - De knetterende schedels

 

Roger van de Velde (1925-1970) was journalist en schrijver die vanwege een palfium-verslaving jarenlang opgesloten heeft gezeten in Belgische gevangenissen en gekkenhuizen. Hierover deed hij verslag in de bundel De knetterende schedels, die een jaar voor zijn dood verscheen. Deze heruitgave uit 2020 is aangevuld met zijn pamflet Recht op antwoord, oorspronkelijk ook uit 1969. Ik kende Van de Velde niet, maar ik hoorde over hem in een interview met Erik Vlaminck. Hij was werkzaam in de psychiatrie en toevallig werkte hij in dezelfde kliniek waar de verhalen zich afspelen uit De knetterende schedels. Vlaminck herkende zelfs enkele van de patiënten. 

Anne van Winkelhof – Alles wat ik wilde zeggen maar niet zei

Anne van Winkelhof schrijft verhalen en poëzie. Werk van haar verscheen in Hollands Maandblad en Tirade, en een dichtregel van haar staat op een vuilniswagen van de Roteb. Ik mocht haar een aantal malen zien optreden, voornamelijk in Leeszaal West in Rotterdam, een thuisbasis voor haar. Anne’s werk is persoonlijk en intens. In de zelfde Leeszaal presenteerde zij afgelopen zondag haar debuut. Alles wat ik wilde zeggen maar niet zei bevat brieven aan haar psychiater. Van 2018 t/m 2021 volgde zij therapie bij Ruud van der Schaar. Hij schreef een nawoord bij de brieven.

 

Daniel H. Pink – The power of regret

Een veel voorkomende mening is dat je geen spijt moet hebben van je daden, ‘no regrets’. Er zijn nogal wat mensen die deze woorden op hun lichaam hebben laten tatoeëren. Edith Piaf zong er een liedje over alsof zij het meende. Het nummer werd in ieder geval een groot succes. Over haar leven kun je dat niet direct zeggen. Daniel Pink is er duidelijk over aan het begin van zijn boek. De meeste mensen die de spreuk op hun lijf hebben laten zetten zouden wel degelijk in hun leven andere keuzes hebben willen maken. En het is nauwelijks voorstelbaar dat Piaf geen spijt heeft gehad over de verzorging van haar kind, over haar mislukte huwelijk, over de schulden die zij een ex naliet of over de verslavingen die haar lichaam hebben verwoest. Kortom, de auteur vindt het gedweep van mensen die zeggen nergens spijt van te hebben onzin.

 

Antonio Damasio – De vergissing van Descartes

Descartes’ Error kwam uit in 1994 en werd snel een bestseller. Het populairwetenschappelijke boek werd een jaar later vertaald in het Nederlands en ook in ons land werd het een succes. Deze negende druk is uit 2019. Het boek heeft dus nog steeds een lezerspubliek. Toen het uitgebracht werd had ik er wel over gehoord maar het kwam er niet van het te lezen. Neurowetenschap, het menselijk brein en rare neurologische afwijkingen interesseerden mij toen ook al. Ik las gretig de boeken van Oliver Sacks. Maar iets weerhield mij ervan het boek van Damasio te lezen.

David Edmonds – Would you kill the fat man?

 

Stel, je staat langs een trambaan en je ziet vijf mensen vastgebonden op de rails liggen. Er komt een op hol geslagen tram (trolley) aan. Er is een zijspoor en een hendel waarmee je de tram van baan kan laten veranderen. Echter, op dit spoor ligt één persoon vastgebonden. Wat doe je? Haal je de hendel over waardoor er maar één persoon om het leven komt in plaats van vijf? Veel mensen zeggen dit te zullen doen. Het is een rationele overweging. Een tweede scenario is dat de ene man niet op het spoor ligt vastgebonden, maar dat hij op een brug boven het spoor staat. Het is een dikke man. Wanneer hij op het spoor terecht zou komen stopt hij de tram en zouden de vijf het overleven. De vraag is of jij de dikke man van de brug zou duwen en hem hiermee doden. Would you kill the fat man?

 

Paul Verhaeghe – Houd afstand raak me aan

De Vlaaming Paul Verhaeghe is een bekende auteur. Hij schrijft veel over psychische problemen, die hij relateert aan maatschappelijke ontwikkelingen. Met zijn boeken, waaronder Het einde van de psychotherapie (2009) en Intimiteit (2018), bereikt hij een groot lezerspubliek. Houd afstand raak me aan is een bondig en actueel boek, waarin hij onderzoekt welke invloed de coronacrisis heeft op ons welzijn.

Rutger Bregman - De meeste mensen deugen

De meeste mensen deugen staat al heel lang in de bestseller top zestig. Ik kwam het boek tegen op ThuisBieb en heb het digitaal gelezen, bijna duizend kleine pagina’s. Dat lijkt veel en de papieren versie ziet er ook fors uit, maar dat ligt vooral aan de vormgeving. Bregman schrijft vlot. Je vliegt door het boek heen. Ik heb het idee dat ik wat achter de feiten aanloop omdat ik het nu pas gelezen heb, ook omdat de Corona-actualiteit geen plek heeft in dit boek, terwijl Bregman ideeën wel actualiteit en urgentie hebben.

Yuval Noah Harari - Homo Deus

Homo Deus (2015) is net als de voorganger Sapiens (2011) een internationaal megasucces. Hierna volgde nog 21 lessen voor de 21^steeeuw (2018). De boeken van de historicus uit Israël zijn in tientallen talen vertaald en blijven verkopen. Laatst was Harari op televisie te gast bij Adriaan van Dis. De verkoopcijfers stegen meteen weer. Het zal van alles te maken hebben met de tijd waarin wij leven. Homo Deus is net als Sapiens een brede studie naar de mensheid als geheel. Sapiens ging over het verleden, Homo Deus heeft als ondertitel “Een kleine geschiedenis van de toekomst.”

Ap Dijksterhuis – Het slimme onbewuste

Soms krijg ik te horen dat ik zo positief schrijf over de boeken de ik uitlees. Dat klopt, wanneer een boek mij niet bevalt lees ik het niet uit. Dan hoef ik er niet over te schrijven. En sommige auteurs lees ik niet vanwege slechte ervaringen uit het verleden of vanwege een vaag vooroordeel. Bij ‘Het slimme onbewuste’ had ik op basis van de voorkant en de achterflap al een onbewust gevoel dat het geen heel goed boek zou zijn. Toch heb ik doorgezet en het uitgelezen. Mijn onbewuste ik kreeg gelijk.

Niki Korteweg – Een beter brein

Niki Korteweg is neurobioloog en wetenschapsjournalist. Haar interesse in hersenwetenschap kreeg een andere dimensie toen zij zelf merkte dat door een burn-out haar brein niet meer optimaal functioneerde. Korteweg ging op zoek naar manieren om het brein te verbeteren en schreef daar dit boek over.

Rein Hannik - Coef

Coef is de moeder van de auteur. Zij is overleden en heeft hem veertig dozen nagelaten. In de dozen zitten dagboeken, foto’s, cassettebandjes, kortom herinneringen. Coef hield minitieus haar leven bij. Rein Hannik leert door dit materiaal zijn moeder kennen. Coef was maniakaal, dwangneurotisch en getraumatiseerd. De laatste jaren zat zij in een inrichting, de Jel. Zij verzorgde zichzelf niet meer. Zij krijste, schold iedereen in haar omgeving uit. De dozen zijn vies, ze stinken. Rein gaat erdoorheen en komt tot dit verhaal van Coef, met als ondertitel: De weg van de waanzin. 

Ori Brafman & Rom Brafman – Onderstroom (luisterboek)

Onderstromen hebben volgens de broers Brafman een cruciale invloed op ons denken. Rationele denkprocessen worden erdoor verstoord zonder dat wij het beseffen. In dit boek leggen zij deze onderstromen bloot, een aangenaam maar grotendeels bekend verhaal. Als luisterboek is het een goed verteerbaar psychologiecollege.

Jaco Berveling – Op het tweede gezicht

Het uiterlijk van mensen zegt iets over het innerlijk. Deze overtuiging bestaat al zolang er mensen bestaan. Jaco Berveling, socioloog en Blijdorper heeft een geweldig boek geschreven over hoe de wetenschap zich in de 18de en 19de eeuw op de gelaatskunde en schedelmeetkunde stortte. Deze nieuwe wetenschappen werden ongekend populair. In de twintigste eeuw verdwenen beide kunden van het wetenschappelijke toneel. Aan het eind van de 20ste eeuw keert echter het gezichten lezen in een totaal ander jasje terug in de wetenschap, speciaal de psychologie.

Daniel Kahneman – Thinking, Fast and Slow

Dit boek is onder de Nederlandse titel ‘Ons feilbare denken’ langzaamaan een bestseller aan het worden. Bij de bibliotheek zijn alle exemplaren constant uitgeleend en bij Polare liggen er stapels op de begane grond. Daniel Kahneman is een Nobelprijswinnaar economie. ‘Thinking, Fast and Slow’ is meer dan economie. Het boek gaat over psychologie, kansberekening, denken, intuïtie, biologie, misvattingen, waarneming, etc. Kahneman geeft een beeld van de menselijke geest met alle vernuft en alle gebreken.

Mark Mieras – Ben ik dat?

Mark Mieras heb ik tweemaal een voortreffelijk lezing zien geven. Ik was dus erg benieuwd naar de inhoud van dit dikke boek. In deze nieuwe editie beschrijft Mieras aan de hand van hersenonderzoek in 42 hoofstukken met elk een thema wat er in onze hersenen gebeurt. Het boek gaat over waarneming, gevoelens, liefde, jongeren, lachen, stress, geluk, etc.

Paul Verhaeghe – Het einde van de psychotherapie

Paul Verhaeghe behandelt in dit boek een paar belangrijke onderwerpen uit de psychiatrie en psychotherapie, samengevat onder de noemer: van praten naar pillen. Maar de manier waarop hij dit doet bevalt mij niet: hij is soms te populair, dan weer te algemeen of te vaag. Dat is jammer en gaat ten koste van de interessante inhoud. Eerst het inhoudelijke belang van het onderwerp en zijn benadering.

Douwe Draaisma – Ontregelde geesten

In dit boek van een paar jaar geleden bespreekt Draaisma een aantal ziekten die vernoemd zijn naar personen, de arts, psychiater of neuroloog. Hij behandelt zowel de onderzochte gevallen, de onderzoekers als de geschiedenis van de ziekte. De meeste naamgevers komen uit de tweede helft negentiende eeuw. Met de kennis van nu wordt er vaak anders tegen de ziekte aangekeken.

Douwe Draaisma – Vergeetboek

Het Vergeetboek begint met een afbeelding van het Drents archief: een rij keurige kasten. Veel mensen hebben een dergelijk beeld bij het geheugen. Draaisma wil laten zien dat dit een mythe is. Ten eerste worden ervaringen niet netjes geordend in ons geheugen. Ten tweede kun je herinneringen niet zomaar terughalen zoals ze erin zijn gegaan. En ten derde blijft niet alles bewaard in ons geheugen. Vergeten is een essentiële functie van het geheugen. Dat mensen meer hechten aan herinneren blijkt al dat er geen zelfstandig naamwoord bestaat voor vergeten, vergeting bijvoorbeeld.

Douwe Draaisma – Een droevige zaak

Sinds het Lezersfeest ben ik een fan van Douwe Draaisma. In dit kleine boekje gaat hij in op de kritiek van Antonio Damasio op Descartes’ vermeende onderscheid tussen res extensa en res cogitans naar aanleiding van een geval uit 1848 waarbij een flinke ijzeren staaf de schedel van de 25-jarige Phineas Gage doorboorde, waarna hij het overleefde.

Douwe Draaisma – De heimweefabriek

Van Douwe Draaisma had ik wel  eens een stuk in de krant gelezen en kende hem zo als criticus van de eendimensionale Swaab. Maar ik had nog nooit een boek van hem ingezien. Tijdens het Lezersfeest hoorde ik hem vertellen en besloot hem te gaan lezen. Toevallig had Marieke Voorn De Heimweefabriek te pakken en heb ik dat ook als eerste gelezen.