Sandra Langereis - Machineman

 

Eise Eisinga (1744-1828) is een naam die ik kende van het planetarium in Franeker, maar dat was meteen ook alles wat ik van hem wist. Net toen ik van plan was het planetarium eens te bezoeken verscheen deze biografie van Sandra Langereis. Eerder schreef zij een biografie over Erasmus, waarmee zij de Libris Geschiedenis Prijs won. Machineman is meer dan een biografie. Langereis geeft in heldere taal een beeld van de tijd waarin Eisinga leefde; geen makkelijke opgave, want de complexe politieke situatie voor, tijdens en na de Franse tijd, is niet eenduidig en zo simpel te ontrafelen. Eisinga maakte de Bataafse revolutie mee, moest Friesland ontvluchten en was naast ambachtsman en bouwer van een uniek planetarium, politiek actief.

Trix van Bennekom – Halte Hausdorff

 

Bij de Rotterdamse uitgeverij Studio Rashkov verscheen onlangs deze biografie over de Joodse huisarts David Hausdorff (1901-1990). De journaliste Trix van Bennekom verdiepte zich jarenlang in het leven van een man die veel heeft betekend voor de stad. Voor de oorlog startte hij zijn praktijk aan de West-Kruiskade en hij zag decennialang hoe de stad veranderde. In de oorlog probeerde hij zoveel mogelijk Joden te helpen tot hij in augustus 1943 zelf moest onderduiken. Na de oorlog bleef Hausdorff huisarts en zette hij zich in voor de wederopbouw van de Joodse gemeenschap. De biografie gaat niet alleen over het leven van Hausdorff, maar ook over de Joodse geschiedenis in Rotterdam én in Nederland. De titel verwijst naar de tramhalte aan de West-Kruiskade, die in de volksmond werd gekoppeld aan de praktijk van de huisarts.

 

Aart Hoekman – Mag de sirene aan?

 

Op 30 juli 2020 stierf Maarten Biesheuvel. Zijn vrouw Eva, waar hij zestig jaar mee samen was geweest, was anderhalf jaar ervoor doodgegaan. Aart Hoekman kende Maarten veertig jaar en bezocht hem de laatste jaren van zijn leven veelvuldig. “Jij moet m’n biografie schrijven. Je weet toch alles van me?” zei Maarten tegen hem. Mag de sirene aan? is geen biografie geworden, maar een liefdevol boekje waarin Hoekman laat zien hoe het de laatste jaren van zijn vriend verging. Biesheuvel is zelf veel aan het woord. Hoekman maakte opnamen van de verhalen die Biesheuvel hem over zijn leven vertelde. “Onthoud dat apparaatje het allemaal wel?”

 

Willem Melching - De zelfdenker. Karel van het Reve 1921-1999

 

De zelfdenker is een zeer toepasselijke titel voor een biografie van Karel van het Reve. Mensen die het werk van hem kennen zijn het erover eens dat hij een eigenzinnige, intelligente en realistische denker was. Melching is historicus, gespecialiseerd in Duitse geschiedenis en groot bewonderaar van Karel. Zijn biografie gaat vooral over zijn denken. Hij noemt het een politieke biografie, waarin zijn ideeën en geschriften centraal staan. Het persoonlijke leven krijgt minder aandacht.

 

Erik Brouwer - Leen Sanders, de bokser die levens redde in Auschwitz

 

Ik kende het verhaal van Leen Sanders nauwelijks. De Rotterdamse bokser was voor de Tweede Wereldoorlog Nederlands bokskampioen in verschillende klassen. Als Joodse bokser die ook in Duitsland uitkwam zag hij vroeg het gevaar van de nazi’s in. Anders dan Bep van Klaveren, die andere grote Rotterdamse bokser, bleef hij in Nederland wonen. Het bombardement op Rotterdam verwoestte zijn huis. Leen Sanders ging in het verzet, maar moest op een gegeven met zijn gezin onderduiken. Zij werden in 1942 verraden en naar Westerbork gebracht; hiervandaan werd het gezin enige tijd later naar Auschwitz gedeporteerd. Zijn vrouw en twee kinderen werden vermoord, maar hij overleefde Auschwitz omdat hij door een ss’er als bokskampioen werd herkend. Hij kreeg het relatief goed en kon veel mensen in het kamp helpen. Het verhaal dat Erik Brouwer in zijn boek vertelt is echt ongelofelijk en verdient meer bekendheid.

 

Hef & Erik Jan Harmens - Puur

Julliard Frans werd als kind Juul genoemd. Later noemde hij zichzelf Bundy, naar Al Bundy en Juul Hefner, naar Hugh Hefner. Dat werd Juul Hef en uiteindelijk Hef. Onder die naam werd hij een van de bekendste rappers in Nederland. Hij groeide op in o.a. Spijkenisse en was puber in Hoogvliet. Hij begon met rappen rond zijn twintigste en schreef eerst vooral over de buurt in Hoogvliet waar hij vandaan kwam. In 2008 brak hij door met het nummer Puur, waar deze (auto)biografie naar genoemd is. Erik Jan Harmens voerde tal van gespreken met Hef om zijn verhaal op papier te krijgen. De rapper geeft zelden interviews, maar in dit boek wilde hij zijn verhaal doen.

 

Elisabeth Lockhorn - Andreas Burnier, metselaar van de wereld

Na het lezen van de eerste twee romans van Andres Burnier (1931-2002) en het optreden van Elisabeth Lockhorn in onze talkshow De Kronieken werd het de hoogste tijd haar biografie te lezen. Ronnie Dessaur, zoals zij echt heette, was een persoon met vele gezichten. Maar wat is echt? Andreas Burnier was even echt als haar andere persoonlijkheden. Lockhorn is erin geslaagd deze te ontrafelen en met haar zeer heldere schrijfstijl levensecht te presenteren. Juist niet de nadruk leggen op één identiteit en het zo weinig mogelijk oordelen maken dit een geslaagde biografie.

 

Mieke Tillema – Ida Simons

Ida Simons (1911-1960) is inmiddels de meest bekende vergeten schrijver van Nederland. Zij was in de eerste plaats pianiste. Na de Tweede Wereldoorlog legde zij zich meer toe op het schrijven. In 1959 publiceerde zij Een dwaze maagd, de roman waarmee zij bekendheid verwierf en die het bestaansrecht is van deze biografie. De roman beleefde na haar dood enkele herdrukken die niet veel deden. Ida Simons werd door het grote publiek vergeten. Pas in 2014, bij een herdruk van uitgeverij Cossee, werd het boek een bestseller en kreeg het ook internationaal de nodige aandacht.

Simon Kuper – De vrolijke verrader

Het verhaal van George Blake (1922-2020) kende ik niet. Zijn naam was ik weleens tegen gekomen als een van de belangrijkste spionnen uit de Koude Oorlog, maar daar hield het ook mee op. Simon Kuper heeft in De vrolijke verrader zijn meeslepende levensverhaal op papier gezet. Kuper is een Brits schrijver maar is opgegroeid in Nederland. Dat heeft hij gemeen met zijn onderzoeksobject. George Blake groeide ook op in Nederland, in de Rotterdamse wijk Spangen. 

Anton Slotboom – De zin van het leven ben je zelf

Anton Slotboom had zijn boek over Jules Deelder al bij de uitgever ingeleverd toen zijn held op 19 december vorig jaar overleed. Direct liet hij de drukpersen stopzetten om enkele hoofdstukken aan zijn boek toe te voegen. Begin februari lag De zin van het leven ben je zelf in de boekwinkels. De eerste druk was snel uitverkocht. De interesse in Deelder zal voorlopig aanblijven. Deze biografie komt daarom als geroepen. Slotboom weet erin heel mooi het Deelder-universum en wat hij voor de stad en voor veel inwoners heeft betekend te verwoorden.

Andrea Wulf – De uitvinder van de natuur

Alexander von Humboldt (1769-1859) was een bijzondere man en de grootste wetenschapper van zijn tijd. Andrea Wulf heeft een prachtig boek over hem geschreven. ‘De uitvinder van de natuur’ is een biografie, maar het geeft ook een beeld van de stand van wetenschap in zijn tijd. Bovendien besteedt zij veel aandacht aan de invloed die Von Humboldt had op zijn tijdgenoten en navolgers.

Leon Verdonschot – Vos

Luc de Vos was de zanger van de band Gorki en daarnaast schrijver. Hij verscheen vaak op televisie omdat hij geen nee kon zeggen. Vanwege zijn ontwapenende persoonlijkheid werd hij een lieveling van het publiek. Toen hij twee jaar geleden op 52-jarige leeftijd plotseling stierf was heel Vlaanderen in rouw.

Peter Brusse – Onder de mensen

De ondertitel van deze biografie van de vader van Peter Brusse is: ‘M.J. Brusse (1873-1941) journalist’. Als iets duidelijk wordt uit het boek is dat Rie - zoals zijn voornaam luidde - een journalist was, en een vernieuwend journalist. Hij schreef sociale reportages over mensen waar voorheen niet over werd geschreven: arme kinderen, misdadigers, havenarbeiders. En hij schreef op een literaire manier, beeldend en inlevend.

Wim Sanders – Bel ik u wakker, beste man?

In 1970 werd in Delft een 21-jarige vrouw in haar flat gewurgd. De dader bleek de overbuurman, een psychopaat, die een jaar later zichzelf ombracht in de Mesdagkliniek. Voordat de man gearresteerd werd leefde de bevolking in angst. A. Moonen maakte een grapje over de moord. In ‘De wurger van Delft’ schrijft hij: “Voorts merkte ik op dat ik geen tijd had om dames te wurgen, ook al scheen me dit een aardige tijdspassering toe.” Niet iedereen kon deze humor waarderen. De politie hield hem aan. Hij werd verhoord en - nadat de echte dader gepakt was - op straat gezet, een psychose nabij. 

Onno Blom – De conversationalist

Theo Sontrop was een bekende uitgever in het genre Martin Ros en Geert van Oorschot. Hij leeft thans teruggetrokken op Vlieland, tussen enorme stapels boeken. Hij is uitgeamsterdamd. In het schrijven van een autobiografie heeft hij geen zin.

Ekke Overbeek – Eurotopper Tusk

Donald Tusk is sinds eind vorig jaar voorzitter van de Europese Raad. Daarvoor was hij zeven jaar lang premier van Polen. Reden genoeg om een boek aan hem te wijden. Ekke Overbeek geeft een overzicht van de politieke loopbaan van Tusk, maar echt interessant is de combinatie met de recente Poolse geschiedenis. Alleen de titel ‘Eurotopper Tusk’ is een beetje kinderachtig.

Willem Otterspeer – De zanger van de wrok

Twee jaar na het eerste deel van de grote Hermans-biografie van Willem Otterspeer is nu deel twee verschenen: bijna duizend pagina’s tekst. Het boek beslaat de jaren 1953-1995. Otterspeer hanteert dezelfde opzet als deel 1: chronologisch, hoofdstukken met sterk afgebakende onderwerpen en veel aandacht voor de inhoud van Hermans’ werk.

Tjeu Strous – Hannema’s universum

We lijken nooit uitgepraat over de Tweede Wereldoorlog. Veel onderwerpen zijn nog niet diepgaand onderzocht. Een ervan wordt door Tjeu Strous in dit boek uitgelicht. Het gaat over de oorlogsjaren van de directeur van Museum Boymans, Dirk Hannema. Strous schets kort de flitsende carrière van Hannema voor de oorlog. Hij werd in 1920 op zijn 24ste directeur van het museum. Hij realiseerde in 1935 de nieuwbouw van het museum en bouwde in deze jaren een breed netwerk op binnen de Rotterdamse elite. Vermogende havenbaronnen als D.G. Van Beuningen en Willem van der Vorm schonken grote sommen geld voor de aankoop van bijzondere werken.

W.F. Hermans – De raadselachtige Multatuli

Na het luisteren van Max Havelaar was het tijd om deze biografie van Multatuli – die al 20 jaar in mijn kast staat - te gaan lezen.

Michel van Diggelen - Ab Visser Biografie

Ab Visser (1913-1982) is anno 2014 bijna geheel vergeten. Hij schreef zijn hele leven en koos vol overtuiging voor het schrijverschap. Hij publiceerde meer dan zeventig boeken, richtte tijdschriften op en schreef ontelbare artikelen en recensies. Visser beoefende vele genres: kinderboeken (zowel jongens- als meisjesboeken), detectives, historische romans, poëzie en literaire romans.  Hij was vooral een verhalenverteller en maakte geen onderscheid tussen hoge en lage literatuur, in de naoorlogse periode een ongewoon standpunt. ”Er zijn alleen maar goed geschreven en slecht geschreven boeken.”