Marten Toonder - Het Bommel-verschiet

 

Geregeld wordt de Bommel-liefhebber getrakteerd op een heruitgave uit de Bommelsaga met een voorwoord waarin de actualiteit van een verhaal wordt belicht. Voor deze recente versie van Het Bommel-verschietschreef Ronald Giphart met behulp van ChatGPT een voorwoord. Het is zonde van het gebruikte papier dat dit interview met AI hierin is afgedrukt. Giphart heeft zelf ook in de gaten dat wat ChatGPT aan gortdroge beleidstaal uitkraamt heel ver afstaat van het taalgebruik van Marten Toonder. Alleen met zeer veel moeite lukte het mij het zeven pagina’s tellende, betekenisloze voorwoord uit te lezen. Als dit de toekomst van AI is dan heeft de literatuur niets te vrezen. Dan rest de vraag waarom Giphart dit als voorwoord wilde en de uitgever ermee instemde.

 

Marten Toonder – De Hopsa’s

 

Marten Toonder overleed in 2005, maar hij is zeker niet vergeten. Dat bewijzen de uitgaven van zijn werk die met regelmaat verschijnen. De Hopsa’s is een verhaal uit 1974 maar heeft nog niets aan actualiteit verloren. In het voorwoord bij deze klimaateditie schrijft Marjan Minnesma van Urgenda dat het verhaal haar doet denken aan hoe de gaswinning in Groningen is aangepakt. De olie-industrie kreeg alle ruimte ten koste van de bewoners.

 

Marten Toonder – De pasmunt

Bijna alle Bommelverhalen ken ik. Vele verhalen heb ik meerdere keren gelezen. Toch word ik door nieuwe uitgaven, zoals in deze serie, verleidt tot aanschaf en herlezing. De pasmunt is een heruitgave uit 2018, die ik toen kennelijk heb gemist. Het thema van dit verhaal uit 1965 is actueel. Het kreeg als ondertitel Bitcoin editie mee en Klaas Knot, president van de Nederlandsche bank, schreef een voorwoord.

Marten Toonder – De Maanblaffers

De Bezige Bij brengt met regelmaat Bommelverhalen opnieuw uit die aansluiten op de actualiteit. In 2021 verscheen in deze reeks De Maanblaffers, als nepnieuwseditie met een voorwoord van Huib Modderkolk. In Rommeldam doet het verhaal de ronde dat de stad belaagd wordt door Maanblaffers. Het is niet helemaal duidelijk hoe zij eruitzien – zij kunnen zich goed vermommen – maar gevaarlijk zijn ze. Iedereen kan een Maanblaffer zijn. Dit verhaal uit 1967 is actueel, maar je kunt ook zeggen dat het universeel is. Nepnieuws verspreiden, verraders aanwijzen, de macht grijpen en zuiveringen doorvoeren is al zo oud als de mensheid.

Marten Toonder – De Unistand

De Bezige Bij brengt geregeld Bommelverhalen opnieuw uit. De verhalen in deze serie kleine pockets sluiten aan op de actualiteit. Joris Luyendijk is gevraagd de inleiding te schrijven bij De Unistand uit 1979. In dit verhaal komt een organisatie voor die doet denken aan de Verenigde Naties. Op de eerste pagina introduceert Toonder deze organisatie.

Heer Bommel en Tom Poes – Het lastpak

In 1986 kwam er een einde aan de krantenstrip van Heer Bommel. Maarten Toonder heeft in ruim veertig jaar tijd 177 Bommelverhalen geschreven en getekend. Aan deze reeks is nu een nieuw verhaal toegevoegd, ‘Het lastpak’. De tekeningen zijn van Henrieke Goorhuis, de tekst is van Henk Hardeman. 

Marten Toonder – De ombrenger

Bij het woord ombrenger denk ik aan iets met dodelijke afloop. Dat valt schijnbaar mee in dit Bommel-verhaal uit 1971. Er vallen nooit doden in Rommeldam. Wel zorgt het onttrekken van Om uit de lucht ervoor dat de bewoners last krijgen van duizelingen. In hun nieuwe schone auto’s, die rijden op Om in plaats van op stinkende benzine, veroorzaken zij hierdoor ongelukken.

Marten Toonder – De Weetmuts

Regelmatig wordt een Bommelverhaal apart uitgegeven, onlangs ‘De Weetmuts’ in een studenteneditie. Jort Kelder mijmert in de inleiding over zijn studententijd en schrijft: “Had ik de Weetmuts maar bijtijds gelezen.” Het thema in dit verhaal is: wat te doen met alle verworven kennis?

Marten Toonder – De zonnige kijk

Veel verhalen van Marten Toonder blijven actueel, zoals ‘De Zonnige Kijk', nu herdrukt als crisiseditie. In het voorwoord schrijft Ewald Engelen, hoogleraar financiële geografie (wat is dat?), dat het optimisme (letterlijk een roze bril) waar het in dit verhaal om gaat hem doet denken aan  Rutte’s oproep om allemaal een nieuwe auto te kopen en zo de economie te redden.

Marten Toonder - Tera

De eerste drie delen van de autobiografie van Marten Toonder heb ik jaren terug met plezier gelezen. Het zijn geen streng historisch-chronologisch en feitelijk kloppende boeken, maar dat doet er niet toe. Je krijgt een goed beeld van Toonders denkwereld en leefwijze.

Marten Toonder – De grote Barribal

Ter gelegenheid van het Toonderjaar wordt er dit jaar veel Bommelaria uitgebracht. Volgende week verschijnt de Toonderbiografie van Wim Hazeu. De grote Barribal is een verhaal uit 1965 en nog altijd actueel. Rommeldam is in de ban van de grote Barribal. Hij belooft orde en rechtvaardigheid. Er moet strenger worden gestraft. Dat gaat er zelfs bij de burgemeester in als koek. Vooral omdat de grote Barribal klare taal gebruikt. Eenvoudige ronde woorden, want “wat u niet begrijpt is onzin”.

Marten Toonder – De partij van de blijheid

Na het zware boek van Brouwers was ik toe aan wat luchtigs. In dit Bommelverhaal wordt Rommeldam geteisterd door regen, somberheid en een griepgolf. Het bestuur van de stad ligt ziek op bed.

Marten Toonder – De kwanten

Het Toonderjaar zal de reden zijn dat ik weer een Bommelboek lees. In de Kwanten klaagt Bommel op de eerste pagina tegen Tom Poes dat het hem vreemd te moede is: “soms denk ik, dat ik  weet wat het is, maar nee, als ik dan even nadenk weet ik het niet, als je begrijpt wat ik bedoel.” Het is  duidelijk, Bommel heeft de blues. Hij wil reizen en gaat op avontuur. Tom Poes blijkt in dit boekje weer uiterst wijsneuzerig en irritant.

Marten Toonder – De nieuwe ijstijd

De Nieuwe IJstijd is vermusicald (is dat een woord?). Natuurlijk heb ik de voorstelling niet gezien. Wel zag ik deze uitgave op de toonbank bij boekhandel Snoek liggen. Het is een wat ouder Bommelverhaal uit 1947, dus wat kinderlijker dan het latere werk.

Marten Toonder – De Slijtmijt

Marten Toonder werd 100 jaar geleden geboren. Vandaar dat 2012 is uitgeroepen tot Marten Toonder-jaar.  Deze uitgave, een crisis-editie, zal daar allicht mee te maken hebben. De Slijtmijt is een van de betere Bommel-verhalen (ik heb het al verschillende malen gelezen) en volgens de schrijver van het voorwoord, Maarten Schinkel, is het verhaal uit 1970 nu actueler dan ooit.