Max
Havelaar, de klassieker! Ik moet bekennen dat ik hem nooit heb uitgelezen. Ik
was er wel een paar keer in begonnen, maar stopte na een paar hoofdstukken. Nu heb ik
hem weer niet gelezen, wel beluisterd. De hertaalde versie wordt plezierig
voorgelezen door Job Cohen.
Ik weet
weinig van Multatuli, maar puristen zullen deze versie verwerpen, vermoed ik.
De tekst is niet alleen aangepast en gemoderniseerd, ook ingekort.
Het verhaal van
Max Havelaar zal bij de meesten bekend zijn. Het is in de eerste plaats een
aanklacht tegen de uitbuiting van de inlandse bevolking in Nederlands-Indië.
Maar het bevat tal van uitweidingen, die het boek veel meer maken dan een
politieke roman.
Bijzonder is
de structuur van het boek, een raamvertelling. Eerst is Droogstoppel aan het
woord. Een benepen koffiehandelaar (makelaar in koffi), die prat gaat op zijn
principes en die zeer met zichzelf is ingenomen. Het ontmoet een oude kennis,
die hij Sjaalman noemt en die hem een pak papier geeft met de vraag het voor
hem uit te geven.
Droogstoppel
geeft een ondergeschikte, Stern, de opdracht er een boek van te maken. Dit zijn
de hoofdstukken over Max Havelaar en zijn verzet tegen de corruptie en het machtsmisbruik.
Het is allemaal erg onwaarschijnlijk dat een
man als Droogstoppel zo’n opdracht geeft, maar het is wel een mooie vorm die Multatuli
kiest om zijn verhaal te kunnen vertellen.
Aan het eind
van het boek komt Multatuli zelf aan het woord.
Max Havelaar is ook een aanklacht
tegen de benepenheid in Nederland. In de eerste plaats lees je dit in de figuur
van Droogstoppel. Mij geeft hij iets te vaak te kennen dat hij zichzelf zo geweldig
vindt, een man van principes.
Leuk is dat één van die principes,
zoals nooit een brief lezen die aan een ander is gericht, geen beletsel vormt
om in het huis van Sjaalman een brief te lezen die niet aan hem gericht is.
Achteraf pleit hij zichzelf volledig vrij. De brief gaf hem namelijk inzicht in
de persoon van Sjaalman.
Een ander principe is dat
Droogstoppel niet houdt van verzinsels. Gedichten vindt hij flauwekul,
bovendien kunnen deze de meisjes het hoofd op hol brengen.
Een mooi intermezzo in Max Havelaar
is het verhaal van Saïdjah en
Adinda, waarmee het uitzichtloze bestaan van de inlander wordt geschetst. Max
Havelaar geeft aan dat dit verzonnen verhaal meer waarheid bevat dan allerlei officiële akten en andere stukken.
Interessant vond ik dat in Havelaars
verzet hij vertrouwen blijft houden in de gouverneur generaal. Hij verwacht een
ingrijpen van hem. Maar de ambtenaren lichten hem verkeerd voor, zodat hij de
waarheid niet te zien krijgt.
Dit kinderlijke geloof kan ook te
maken hebben met een ander motief dat Multatuli had met het uitbrengen van dit
boek. Hij zat zwaar in de schulden en wilde graag een hoge functie bemachtigen.
Hij hoopte dit voor elkaar te krijgen met deze uitgave.
Dan wil ik nog een flauwiteit noemen.
Naast Havelaar komt er ook een dominee Wavelaar en ene Pavelaar voorbij…
En tot
slot een mooi citaat waarvan ik de context kwijt ben, maar dat ik de lezer niet
wil onthouden: “Kon ik schrijven zoals hij, dan zou ik anders schrijven dan hij.”
Geen opmerkingen:
Een reactie posten