Dave Eggers – De cirkel

De Cirkel is al maanden een hit. Het boek verkoopt flink en de kritieken zijn goed. Ik kende Eggers van het prachtige boek ‘Wat is de Wat’. De Cirkel is een ander soort boek, maar heeft de zelfde beklemmende sfeer.

Vanaf pagina 1 zit je midden in het verhaal. Mae Holland heeft een nieuwe baan bij het meest hippe bedrijf ter wereld: de Cirkel. Op haar eerste werkdag denkt zij bij binnenkomst: “Mijn god, dit is het paradijs.”

De Cirkel is een soort Google++.  De Cirkel verzamelt alle gegevens van iedereen en stelt dit  beschikbaar aan iedereen. Het doel is het grootste geluk voor iedereen. Omdat alles openbaar is zal er geen misdaad en leugen meer bestaan. De cirkel heeft veel weg van een religie, inclusief het uitzicht op een hemel. In cirkel-terminologie ‘de cirkel rondmaken‘.

Mae begint vol enthousiasme met haar baan. Studievriendin Annie heeft haar geïntroduceerd bij de Cirkel. Mae moet klantvragen beantwoorden en hoge beoordelingen hiervoor vergaren. Collega’s begroeten haar vol vriendelijkheid. Mae vindt het fantastisch. De Cirkel zorgt voor alles. Naast het eigenlijke werk zijn er dagelijks evenementen, het eten is goed en gratis, en harde werkers kunnen op de campus blijven overnachten.

Binnen de kortste keren maakt zij promotie. Haar bureau komt vol te staan met beeldschermen en Mae wordt overladen met berichten. Iedereen is aardig. Maar er wordt haar wel op gewezen zich vooral sociaal te gedragen online. Het niet reageren op een uitnodiging levert haar een standje op.

Haar ouders zijn trots op hun dochter, maar snappen niet waar ze  mee bezig is. Haar ex-vriend Mercer is feller. Hij verwijt haar gebrek aan persoonlijk contact. ”Elke keer dat ik je zie of iets van je hoor, zit er een filter tussen.” Mae is ondertussen heel druk met sociale media. Dagelijks stuurt ze duizenden berichten rond. Zij krijgt een polsband die al haar medische gegevens bijhoudt en deelt.

Alles voor transparantie, gezondheid en geluk. De Cirkel houdt zich werkelijk met alles bezig. Informatie over de hele wereld moet vergaard en gedeeld worden. Elke week wordt er een nieuw project gelanceerd, zoals het plaatsen van piepkleine en energiezuinige camera’s die overal opgehangen worden, zodat alles gezien kan worden. Geheimhouding is asociaal. “Wanneer je niet in het daglicht werkte, wat deed je dan in de schaduw?”

Mae’s weg naar de top, want zij maakt snel carrière, gaat niet helemaal vlekkeloos. Zij moet op het matje komen omdat zij afwezig was bij een aantal sociale evenementen. Het hele weekend liet zij niets van zich horen. De Cirkel verplicht tot niets, maar… “We weten dat je de campus vrijdag om 17.42 hebt verlaten en maandag om 8.46 uur weer terug was…We weten niets van die episode. Heb je tijdens deze crisis contact met andere Cirkelaars gezocht?” Het antwoord is nee. Mae is in verwarring, maar leert dat de Cirkel haar overal in kan steunen, overal antwoord op heeft. Voor de Cirkel mag geen enkele vraag ter wereld onbeantwoord blijven.

Na nog een incident doet Mae een openbare bekentenis. Zij heeft ’s nachts een kajak oneigenlijk geleend en is naar een onbewoond eiland gevaren. Los van het gevaar dat deze tocht had kunnen veroorzaken, heeft zij niets ervan gedeeld met anderen. In haar biecht weet zij dingen goed onder woorden te brengen in een aantal slogans als “Privacy is diefstal” en “Geheimen zijn leugens”.

Mae's carrière komt in een stroomversnelling. Zij gaat volledig transparant, draagt een camera en haar volgers kunnen alles van haar zien. Mae wordt een superster.

Toch hapert er iets. Het contact met haar ouders raakt zij kwijt. Annie gedraagt zich meer en meer afwijzend en overspannen. En er duikt een onbekende man op, waar zij tot haar ergernis de identiteit niet van kan achterhalen.

Wanneer de Cirkel langzaam wordt gesloten, loopt de spanning in het boek op. Eggers voegt telkens een nieuwe stap toe: weer een wereldomvattend project, weer een alomvattend idee. Een gelovige roept uit: “Nu zijn we allemaal god”. Alles is openbaar, we zien alles.

Mae en andere Cirkelaars twijfelen regelmatig. Naar het einde van het boek toe dringt de vraag zich op of ontsnappen uit de Cirkel nog mogelijk is. Ik zal de ontknoping natuurlijk niet prijsgeven. U moet dit prachtige boek zelf lezen.

Tijdens het lezen zal iedereen zich afvragen hoe geloofwaardig de gebeurtenissen in het boek zijn. Veel bestaat al, Eggers voert het alleen verder door. De polsband die continu je gezondheid meet is leverbaar en heet de fitbit flex.

Het kuddegedrag van de Cirkelaars vind ik iets te simpel. Zelfs binnen een geloofsgemeenschap komen afwijkende meningen voor. De snelheid waarmee nieuwe gadgets worden ontwikkeld is ook verbijsterend en ongeloofwaardig, evenals de hoeveelheid berichtjes die Mae op een dag verwerkt. Het zijn er duizenden, terwijl - als er ingezoomd wordt op haar werk - zij per bericht zeker een minuut bezig is.

Los hiervan voelt de dreiging heel reëel aan en biedt het boek stof tot nadenken. Graag zou ik er met wat lezers enige tijd over door willen praten. Wie biedt zich aan?

Tot slot, er wordt door de Cirkel een programma ontwikkeld dat de hele wereldgeschiedenis in kaart brengt. Er worden wat willekeurige plaatsen en tijden genoemd, waaronder de wereldtentoonstelling van 1912. Nu zijn er in deze periode veel wereldtentoonstellingen gehouden wereldwijd, maar toevallig in het jaar 1912 net niet. Zou Eggers dit met opzet hebben gedaan?