Leen Steen – Heethoofd

De ondertitel van ‘Heethoofd’ luidt: ‘De grote Rotterdamse punkroman’. Het boek is meer dan dat. De ruim vierhonderd pagina’s waarin de hoofdpersoon zich in de Rotterdamse punkscene stort gaan ook over vriendschap, liefde, volwassen worden en geknakte idealen.

In het eerste hoofdstuk gaat de ongeveer achttienjarige Leen naar een concert van Black Flag in Paradiso. De treincoupe zit vol punkers. Er wordt volop gezopen en geblowd. De sfeer is vrolijk én opgefokt. Leen zet meteen een misverstand over punks recht. Zij zijn niet altijd overal tegen. Hun levensstijl draait in de eerste plaats om de muziek, dan komen de drank en drugs en dan pas de politiek.

Tijdens het concert in Paradiso gaan skinheads – altijd aanwezig bij punkconcerten - flink tekeer. Een Duits hippiestel wordt gesloopt en naakt de straat op getrapt. Iedereen lacht. Henry Rollins staat strakgespannen voor het eerste nummer ‘Damaged ll’. “Toen het nummer losbrak, golfde een aardschok van negen op de schaal van Richter door de zaal.” Leen houdt het niet langer en stort zich vol overgave in de pit. Na afloop is hij kapot. “Lijkstijfheid is een bijwerking van de pit die zijn hoogtepunt bereikt als je een dag na een optreden opstaat.” Door het optreden had hij even kunnen vergeten dat hij zo goed als dakloos was.

Dit eerste hoofdstuk is de ouverture. Daarna begint het verhaal van de Ambassade, het kraakpand in het Scheepvaartkwartier, waar Leen een jaar woont. Samen met Kaya en Suzie, zijn latere huisgenoten kraken zij vrij eenvoudig het leegstaande pand. Met nog wat bewoners vormen zij al snel een woongroep. Een stel eigenwijze punkers dat moet samenleven en misschien zelfs huisregels moet opstellen. Dat kan niet goed gaan. “Besluitvorming werd nog een tikkeltje moeilijker gemaakt omdat kraakgroepen vaak van hoofdelijke stemming afzagen. Democratie had in onze kringen volledig afgedaan, niemand wilde zich schikken naar de wensen van een meerderheid.” De meest fanatieke personen met de langste adem wonnen dus meestal. Leen heeft een grafhekel aan vergaderingen.

‘Heethoofd’ is een sterk autobiografisch verslag. Het leven van Leen verloopt in een sneltreinvaart. Hij heeft diverse vriendinnen die elkaar af en toe in de haren vliegen. Hij gaat naar feesten en concerten, speelt in een band en drukt T-shirts. Zijn leven draait vooral om muziek en drugs. Vriendschappen wisselen snel. Binnen de punkscene en dus ook binnen de Ambassade zijn er twee kampen. De politieke punkers zijn recht in de leer. De huidige kapitalistische maatschappij is verrot en moet kapot. Het andere kamp, waar Leen toe behoort, is meer pragmatisch. Zij denken serieus na over het aanbod van een makelaar die hen een vergoeding wil geven als zij het pand verlaten zodra er een koper is. Discussies over dit soort onderwerpen duren nachtenlang. Inzet is natuurlijk ook de aandacht van een meisje. Sommige bewoners raken paranoia van de praatsessies. Zij zien de BVD overal infiltreren.

De verhalen zijn heel herkenbaar. Leen brengt beeldend en in een snelle stijl de jaren tachtig van de vorige eeuw tot leven. Maar hij slaagt er tevens in een spannend element het verhaal in te brengen. Op de dag ontmoet hij Mathilde, een oude vriendin. Hij is op slag verliefd. Mathilde is de dochter van een poeprijke vader. Zij studeert voor journalist en wil de krakers interviewen. Zij trekt een paar weken bij Leen in. Later lijkt zij een dubbele agenda te hebben gehad. Of heeft Leen ook last van paranoia?

De verdachtmakingen en samenzweringstheorieën zijn een rode draad, maar worden in het boek niet volgens de romankunst uitgewerkt. Dat maakt weinig uit. Voorop staat de sfeertekening. Vol walging wordt naar de fascistische skins gekeken. Overal duiken ze op om in groepsverband toe te slaan. Wanneer Leen een kaalkop beter leert kennen, valt hij mee. Met geweld heeft Leen echter dagelijks te maken. “Het trieste was dat het geweld waar we onder te lijden hadden niet alleen van opgefokte idioten afkomstig was, maar vooral van andere punks.” Voldeed je niet aan de kledingvoorschriften, was je een groentje of te politiek, dan kon je klappen krijgen.

Daarnaast is er de verbroedering, vooral tijdens concerten. Bij een concert van Bad Brains is de zaal één geheel, één brok gedeelde energie. De band beschrijft hij als een eenheid: één hoofd vier lijven. Tijdens een concert in een Noord-Hollandse dorpje loopt het finaal uit de hand. Er wordt zelfs een kerk in brand gestoken. De bus waarmee zij het dorp willen verlaten wordt belaagd door een grote groep dronken disco’s. Maar eenmaal veilig begint een punkertje, onder de speed, bijzonder irritant te doen, zodat het onderling weer vechten wordt.

Het meest hilarische hoofdstuk speelt in Duitsland. Met een vriend gaat hij naar een dorp in Duitsland, waar de hele punkscene bestaat uit vijf personen. De dorpelingen zijn niks gewend. En het is levensgevaarlijk om zomaar over straat te lopen als punker. Zij ondervinden dat wanneer een horde voetbalsupporters het op hen gemunt heeft. Zij worden uiteindelijk  gered door de politie.

De avonturen van Leen worden steeds grotesker. De ontruiming van de Fietsenfabriek in Rotterdam-Noord, vormt een hoogtepunt. Het wordt een complete veldslag. De pers verzwijgt het harde politieoptreden. De krakers zijn gedesillusioneerd, het einde van de Ambassade dient zich aan en Leen raakt de weg kwijt. Maanden later blijken diverse punkers de scene verlaten te hebben. Bunnie, een ruig wijf, is nu een hippe studente geworden. Zij kleedt zich ook zo. Leen verbijt zich. “De mensheid bestond uit niets anders dan verkleedpartijen en verraad.” Maar uiteindelijk moet zelfs Leen zijn leven aanpassen en een tandje rustiger aan doen.

Met ‘Heethoofd’ heeft Leen Steen zowel een cruciale periode in zijn eigen leven beschreven als een belangrijke periode in de geschiedenis van Rotterdam. Het boek leest vlot weg, heeft humor en is zelfs hier en daar ontroerend. Leen Steen is soms kritisch op de punkscene, met die principiële discussies en afkeer van andere mensen, maar nergens wordt hij cynisch. Het boek is daarmee een mooi eerbetoon aan punk in Rotterdam.