Mirthe van Doornik is met Moeders van anderen genomineerd voor de ANV debutantenprijs 2019. Andere genomineerden zijn Marieke Lucas RIjneveld en Persis Bekkering. De bekendmaking is 7 juli. ‘Moeders van anderen’ gaat over hoe twee zussen opgroeien en omgaan met een alcoholiste als moeder.
Kine is de jongste zus. In het eerste hoofdstuk is zij elf jaar. Nico is een paar jaar ouder. Chronologisch vertelt Van Doornik het verhaal van 1997 tot 2014, waarbij zij de zussen om en om aan het woord laat. Het gezin woont in een flatje aan het eind van een metrolijn. Hun moeder heet Nora, maar noemt zich nu Eleonora. Zij heeft zichzelf een riante slachtofferrol aangemeten. Alles wat haar overkomt is de schuld van anderen. “Op de en of ander manier is ze altijd verbaasd als er iets in huis ontbreekt, ondanks het feit dat zij zelf nooit het geld of het geduld heeft om alles te kopen wat we nodig hebben.”
Nora leeft in een fantasiewereld, waarin zij zichzelf ziet als en vrijgevochten zigeunerin. Haar kinderen geeft zij graag adviezen, bijvoorbeeld dat alle mannen laffe klootzakken zijn. Zij houdt hen steeds voor dat zij voor zichzelf op moeten komen. In werkelijkheid is Nora zelf niet tegen het leven opgewassen. Overdag begint ze al met drinken. Kine kent de verschillende versies van haar moeder: van overmoedige zigeunerin tot aan huilebalk. Dan vraagt zij met dubbele tong of Kine en Nico haar de kans willen geven om een goede moeder te zijn.
Triest is dat Nora niet het vermogen heeft zich langer dan een paar seconden op iets te concentreren. Wanneer een van haar dochters haar iets wil vertellen lult zij er al na twee zinnen doorheen. Dan vertelt zij over haar opa die een schiettent had en in een woonwagen woonde. “We kenden dat verhaal al. We kennen alle verhalen al, er komen nooit nieuwe verhalen bij.”
De situatie in dit huishouden is al na een paar hoofdstukken duidelijk in beeld gebracht. Ik vroeg mij na vijftig pagina’s af hoe Van Doornik het spannend kan houden. Zij slaagt hier goed in. Niet alleen schetst zij de langzame ondergang van de moeder, maar de verdieping zit vooral in hoe de twee dochters er ieder op hun eigen manier mee omgaan. Hun onderlinge relatie is in hun jeugd zeer sterk. Zij vormen samen bijna één wezen. Ze slapen bij elkaar in bed en beschermen elkaar. De zussen worden door het gebrek aan opvoeding erg inventief. En op school doen zij het niet slecht.
In de loop der jaren groeien de zussen langzaam uit elkaar. Van Doornik beschrijft dit proces subtiel. En omdat zij het perspectief wisselt tussen de twee leer je hen beiden beter begrijpen. Zij weten dat zij nooit tegen hun dominante moeder op kunnen. Omdat er geen alternatief is moeten zij zichzelf zien te redden. Nico keert zich op den duur geheel af van haar moeder. Kine is meer vergevingsgezind. Zij valt haar moeder nooit rechtstreeks aan. Je leest wel voortdurend de gedachtestromen van de twee. Zij sparen voor een scooter en kopen er uiteindelijk een, zonder hun moeder in te lichten. Wanneer Nora hier achter komt begint ze te gillen. “Ik geef geen antwoord. Ik kijk hoe haar ogen zich tot spleetjes vernauwen en ons achterdochtig aankijken. Haar mond gaat open en dicht, de woorden die eruit komen stuiteren alle kanten op. Er is geen praten in dit huis. Het is of zwijgen, of schreeuwen. Of smeken, of commanderen. Nooit zit er iets tussen. Ergens moet een groot middengebied zijn waar wij nooit komen.”
Nico als volwassen vrouw verwacht niets meer van haar moeder. Kine geeft aan dat Nora eenzaam is, schulden heeft en het niet redt. Zij vraagt haar zus of zij wel eens tegen mama heeft gezegd dat ze van haar houdt. “Hoezo zou ik dat moeten zeggen?” Antwoordt zij. Even later voegt zij eraan toe. “Moeder zijn houdt meer in dan iemand op de wereld zetten en er niet meer naar omkijken.” Hiermee omschrijft Van Doornik het verschil tussen de zussen heel scherp. Het is een mooie en kenmerkend passage in deze goed geschreven roman. Haar debuut is zeker geslaagd en verdient meer aandacht dat het tot nu toe gekregen heeft. Hopelijk draagt de nominatie voor ANV debutantenprijs hieraan bij.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten