Marek Šindelka is een jonge Tsjechische schrijver. Hij is erg
populair in Tsjechië. ‘Anna in kaart gebracht’ is vertaald door Edgar de Bruin. Het boek is prachtig
uitgegeven door Das Mag. Jammer dat het omslag na één keer openen al kapot
ging.
‘Anna in kaart gebracht’ is een merkwaardig boek. Ik dacht
een roman in handen te hebben. Na een paar hoofdstukken besefte ik dat het een
verhalenbundel was, maar na het uitlezen van de tien verhalen twijfelde ik. Het
doet er eigenlijk niet toe. Het is al mooi dat je zo op het verkeerde been
wordt gezet.
In alle
hoofdstukken komen mensen voor die elkaar vreselijk in de weg zitten. In een
treincoupe raakt een man gebiologeerd door een meisje. Maar elke beweging van
haar levert een nieuwe ergernis op. Totdat het meisje hem een tijdschrift
aanbiedt om te lezen. Ergernis slaat om in verliefdheid. Nieuwe mensen die de
treincoupe binnen komen ondergaan de zelfde geïrriteerdheid. Iedere beweging of
geluid in de treincoupe kan tot een explosie leiden. Šindelka bouwt in een paar pagina's de spanning heel mooi op.
Een ander verhaal gaat over een stel dat op
vakantie is. Het wordt beurtelings vertelt door de ogen van de man en de vrouw.
Beiden zijn totaal uitgekeken op deze relatie, zien de ander als zielig of hulpeloos, maar
spreken dit niet uit. Zij kunnen elkaar fysiek nauwelijks verdragen. Toch raakt het
meisje zwanger.
Na het lezen van zo’n verhaal verlang je naar wat
frisse lucht. Veel verhalen van Šindelka spelen zich af
in kleine ruimtes, te kleine ruimtes. Je zou naar buiten willen, maar de karakters houden hun verstoorde relaties binnen in stand. Je
leest erover, staat erbij
en kijkt ernaar. Blij word je er niet van, maar Šindelka weet het wel prachtig op te schrijven.
In het titelverhaal wordt Anna nauwkeurig
omschreven, te beginnen met haar geboorte. “Je komst
op deze wereld was een ramp.” Haar ouders en
achtergrond worden beschreven, haar jeugd, maar ook haar linkermondhoek en haar
lage bloeddruk. Anna zelf komt niet aan het woord in dit verhaal. Het zijn wel
haar gebaren en geluiden die ergernis opwekken. Dit
past in het thema van het hele boek. En het is hoe Šindelka menselijk
gedrag typeert.
“Je zag dat zelfs minieme gebaren totale afkeur
voor iemand kunnen wekken. Je hoefde maar een beetje te zondigen tegen het beeld dat de anderen van je hadden of ze begonnen je meteen te haten. Een nette,
stille en verlegen jongen die iedereen aardig vond omdat je op hem je gevoel –
of medelijden – kon richten hoefde maar iets onverwachts te doen, gaan dansen op een feestje, op de verkeerde toon over zichzelf te praten, te luidruchtig te worden, of te intiem,
of de verleider gaan spelen en hij werd onmiddellijk weerzinwekkend.”
Anna en een aantal andere personages komen terug in andere
hoofdstukken. Zo legt Šindelka het verband
tussen de verhalen. Je ziet iemand vanuit een andere invalshoek, soms alleen maar kort in
het voorbijgaan. Al met al vormt zijn boek geen afgerond geheel. Dat is ook
niet zijn bedoeling geweest.
In het hoofdstuk ‘Onroerend goed’ voert de
verteller een felle
monoloog tegen Anna. Hij bekritiseert de huidige
samenleving, de digitale wereld, de amusementsindustrie onder leiding van de
Entertainer, etc. “ We hebben ontzettend behoefte aan verhalen, we kunnen niet
meer zonder… Maar het is allemaal een leugen Anna, we zien onszelf verkeerd. Al die verhalen geven geen inzicht in het
verleden, ze geven slechts inzicht in Google.” Zijn betoog eindigt met de
verzuchting. “Anna, soms verlang ik terug naar de werkelijkheid. Soms verlang
ik terug naar jou.”
Het thema escapisme, bijvoorbeeld in de digitale wereld of in games, en het verlangen naar iets wat echt is, zie je terug in de wereld van de Architect,
een karakter dat in een paar
verhalen opduikt. Zijn eigen huis is een heel persoonlijk ontwerp. Elke ruimte
verwijst naar een deel van hemzelf en komt overeen
met de afmetingen van zijn lichaamsdelen.
Als er commentaar komt op een gebouw van hem,
geeft hij antwoord. “Alle gebouwen in de wijde omgeving van mijn bouwproject
zijn slechts kopieën van kopieën. Geen ervan straalt een krachtig idee uit. Geen ervan is werkelijk waardevol. Daar valt niets
aan te verpesten.” Later komen er mannen in zijn huis
rondsnuffelen. Zij nemen papieren in beslag die hen verdacht voorkomen.
Hetzelfde beeld dat de Architect geeft van zijn gebouw geeft
Marek Šindelka in deze
verrassende bundel van mensen. Het zijn slechts kopieën. Tegelijkertijd weet je
dat authenticiteit feitelijk niet mogelijk is. In te
krappe ruimtes proberen mensen om te gaan met dit dilemma. Het lukt hen niet
goed.
Marek Šindelka komt eind
september naar Nederland en is op zaterdag 24 september te zien op het GDMW-festival.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten