Dave Eggers – Helden van de grens

Dave Eggers  is een veelzijdig schrijver. De romans die hij schrijft verschillen enorm van elkaar. Vaak raken zij een gevoelig thema. ‘Wat is de wat’ draait om de verschrikkingen in Zuid-Soedan, maar weerspiegelen hierin ook de maatschappelijke verhoudingen in Amerika. ‘De cirkel’ speelt zich af in een toekomstige wereld, waarin openbaarheid een religieus dogma is geworden. Deze toekomst lijkt niet ver weg te liggen.

‘Helden van de grens’ is zijn meest recente boek. Het is minder maatschappelijk dan de twee bovengenoemde titels, maar je kunt er wel iets in lezen over de ontmenselijking van de Amerikaanse samenleving. Hoofdpersoon is Josie. Zij vlucht met haar twee kinderen Paul en Ana in een oude camper met een zak vol contanten naar Alaska.

Zij wil weg van haar ex-man Carl en weg van haar tandartspraktijk, die zij heeft verkocht. Zij wil geen sporen achterlaten en trekt steeds verder de wildernis in. De geordende en vijandige samenleving laat zij steeds verder achter zich.

De paradox is dat Josie in deze nieuwe omgeving voortdurend wordt geconfronteerd met nieuwe vijandigheden. De dreiging van bosbranden, de geur van vuur, versterkt deze sfeer. Het kan elk moment volledig fout gaan.

In terugblikken lees je over het leven van Josie voordat zij wegging. De redenen waarom zij haar tandartspraktijk opgaf worden langzaam duidelijk. Net als de geestelijk tikken die zij in haar jeugd te incasseren kreeg iets verhelderen over haar huidige gedrag.

Ze gaat in eerste instantie op weg naar Sam, een soort stiefzus die in Alaska woont. Via haar begrijp je meer over haar jeugd in een pleeggezin. Er wordt zo steeds een nieuw verhaal uit Josie’s verleden toegevoegd. De beschrijvingen van haar ex zijn erg humoristisch. Hij was bespottelijk, een kind, niet in staat om iets af te ronden of zijn leven enig doel te geven. “En daarna kwam – zoals zo vaak na een scheiding – het vernietigende besef dat ze zeven jaar met deze fret van een man samen was geweest, dat ze twee kinderen had met dit laaghartige aasetende zoogdier, dat ze nooit aan hem kon ontsnappen.”

Met de opvoeding bemoeide Carl zich niet. Haar oudste kind Paul, zelf nog een kind, hielp mee met de verzorging van Ana. Op deze reis staat hij ook altijd klaar om haar te beschermen.

Josie laat zich meesleuren met de omstandigheden. In een vreemde scene gaat zij met haar kinderen mee met een oude man op een cruiseschip om een goochelshow te zien. Haar mening over het vertoonde wijkt geheel af van die van de andere toeschouwers. Na een paar glazen wijn vraagt zij zich af wat zij hier eigenlijk doet aan boord van dit schip. “Ze wist toen met kristalhelder inzicht dat de sleutel tot haar leven was dat ze bij elke gelegenheid precies de verkeerde keuze maakte.”

Josie wil alleen maar door. Ze vraagt zich af wat zij doet bij Sam, en vertrekt weer. Vroeger identificeerde zij zich met de blijvers. “Maar zij kende niemand die ook maar ergens bleef. Was je gek als je ergens wilde blijven? De blijvers waren ofwel het zout der aarde, de voedingsbodem van gezinnen, gemeenschappen en continuïteit van cultuur en natie, ofwel stomweg idioten.”

In haar paranoia denkt zij dat Carl iemand heeft ingehuurd om haar op te sporen. Deze persoon zou haar volgen. De vlucht, de onrust om telkens te vertrekken wordt groter en groter. Haar beslissingen steeds minder redelijk. De kinderen gaan erin mee. “Alle logica was toch al uit hun leven verdwenen.”

Niet alleen in haar ex en haar familie en collega’s is zij teleurgesteld, maar ook in de hele mensheid. ”Mensen kennen betekende mensen vertellen wat ze wel en niet moesten doen, raad geven een aanmoedigen, hulp en wijsheid bieden, allemaal zaken die tot ellende en eenzame dood leiden.”

De vijandigheid die Josie probeert te ontlopen, komt zij overal weer tegen. Het kwaad zit evenzeer in haarzelf. Haar kinderen sleept zij met zich zonder zich af te vragen of dit goed is voor hen. Zij stelt de kinderen voortdurend bloot aan gevaar: wapens, branden, enge mannen, bliksem.

Tegen het einde wordt Josie nog eenmaal opgenomen in een kleine gemeenschap van muzikanten. Zij lijkt even gelukkig. Daarna trekt zij toch weer verder, met steeds minder bezittingen, naar de rand van de wereld.

‘Helden van de grens’ is een minder zwaar boek dan bijvoorbeeld ‘Wat is de wat’. Het verhaal leest prettig. De stijl is vloeiend. De gebeurtenissen volgen elkaar snel op. Het leest alsof je een road-movie ondergaat. Het gedrag van Josie integreert. Het is soms bizar, maar je blijft je wel voor haar interesseren. Voortdurend denk je dat het mis zal gaan. Dat maakt het boek ook spannend.