Gelijk met
het Boekenweekgeschenk verschijnt er ieder jaar een Boekenweekessay. Dit jaar
schreef Van Reybrouck het boekje. Een essay is het niet, wel een prachtig kort geschiedkundig
werk over een vergeten landje. Meer dan
100 jaar bestond op de grens van België, Nederland en Duitsland het ministaatje
Neutraal Moresnet: van 1816 tot 1920. Het drielandenpunt was toen een
vierlandenpunt. Maar de strijd om het landje ging vooral tussen België en
Duitsland.
Van
Reybrouck beschrijft de geschiedenis ervan aan de hand van de persoon Emil
Rixen. Hij werd geboren aan het begin van de twintigste eeuw. Hij maakte mee
dat de Eerste Wereldoorlog het landje in tweeën spleet. Jongemannen vervulden
hun dienstplicht zowel in het Belgische als in het Duitse leger en stonden
letterlijk tegenover elkaar in de strijd.
In 1923
werd het Ruhrgebeid bezet. Emil moest er tijdens zijn dienstplicht heen. Weer
die dubbelzinnigheid. Emil had Duitse voorouders. Nu vertegenwoordigde hij de
gehate Belgische bezetter. Tijdens de
Tweede Wereldoorlog was het niet anders. Duitsgezind was hij zeker niet. Zijn
vrouw weigerde een eerbetoon als moeder vanwege haar vele kinderen. Aan het
einde van de oorlog werd Emil opgeroepen voor de Duitse krijgsdienst. Hij wilde
zijn gezin niet in gevaar brengen en meldde zich.
Na de
oorlog werd hij door de Belgische autoriteiten gestraft en te werk gesteld. Toen
hij terugkeerde in Moresnet was hij een gebroken man. Hij zat voor het raam en
keek naar buiten, jarenlang. Hij had
altijd op dezelfde plek gewoond en toch vele malen van nationaliteit gewisseld. “Hij heeft geen grenzen
overgestoken, de grenzen zijn hem overgestoken.”
David van
Reybrouck plaatst deze tragische geschiedenis in de geschiedenis van het land
Neutraal Moresnet en verbindt deze zelfs met de geschiedenis van Europa. De
verhalen over het landje zijn soms bizar: Esperanto was er bijvoorbeeld een
officiële taal. De eerste burgemeester was 43 jaar aan het bewind. Een
gemeenteraad vond hij niet nodig. Er waren immers niet genoeg mensen die konden
lezen en schrijven.
De economie
dreef lange tijd op de productie van zink. Maar er werd ook alcohol gestookt,
die de grens werd overgesmokkeld. Deze en vele andere verhalen zijn te vinden
in dit mooie en te korte essay. Op basis van het levensverhaal van Emil Rixen
zou je hele roman kunnen schrijven.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten