Van de Praagse schrijver Ota Pavel (1930-1972) verscheen in 2023 Hoe ik de vissen ontmoette in Nederlandse vertaling. Onlangs kwam van dezelfde auteur een tweede Nederlandse uitgave uit: Hoe een reebok ons leven redde, ook vertaald door Edgar de Bruin. Het gaat om een bundeling verhalen die een sterke samenhang vertonen en die je ook kunt lezen als een autobiografische roman. De oorspronkelijke editie is uit 1970. De hoofdpersoon in het boek groeit op in het Tsjechië van voor de oorlog en de verhalen draaien allemaal om zijn vader die in vele opzichten een bijzonder mens was.
De vader van de verteller is een verwoed visser, maar eigenlijk doet hij alles wat hij aanpakt met groot fanatisme. Hij hoopt steeds een fortuin te verdienen en dat lukt hem ook met de verkoop van koelkasten en stofzuigers van het merk Electrolux. Hij weet zelfs elektrische stofzuigers te verkopen in dorpen waar nog geen stroom is en hij wordt al snel de beste verkoper van Praag, dan van heel Tsjechië en tenslotte van de wereld. In deze rol raakt hij bevriend met de directeur in Tsjechië, maar als deze ziet dat hij bij een etentje kip met zijn handen eet is duidelijk dat de twee uit een andere wereld komen. Dat is extra sneu omdat zijn vader verliefd is op de vrouw van de directeur, die hij ziet als de mooiste vrouw van Tsjechië. Hij doet er alles aan om bij haar in het gevlei te komen. Hij zal nooit echt tot de elite gaan behoren, maar er doet zich een kans voor. Hij is namelijk per toeval bevriend geraakt met de beroemdste schilder van Tsjechië en de directeur wil dolgraag dat deze een portret van zijn vrouw maakt. Zijn vader gaat vervolgens dagelijks bij de schilder langs om hem te bewegen dit portret te schilderen. Dit levert geestige verhalen op die altijd een tragische ondertoon hebben.
Tijdens de Duitse bezetting heeft het joodse gezin het zwaar, maar dankzij de inventiviteit en onverschrokkenheid van de vader overleven zij het. Hij vangt onder de neus van de bezetter een reebok, waardoor het gezin voldoende kan eten voordat zij naar het kamp worden afgevoerd. Ook is hij altijd met vissen in de weer, die hij illegaal vangt waardoor zijn vrouw en kinderen weer te eten hebben. Na de oorlog wordt hij gegrepen door het communisme. Hij organiseert op de dag van de verkiezingen een hardloopwedstrijd die de overwinning van het communisme moet verbeelden. Zijn zoon, de verteller, loopt ook mee, maar wordt door een meute belaagd. De onderneming eindigt weer eens anders dan gedacht. Hoe spontaan en fanatiek zijn vader de nieuwe leer aanhangt, even plotseling is hij er weer van af gebracht door een bericht in de communistische krant, waarin Tsjechen aangeduid worden als ‘van joodse afkomst’: ‘Opnieuw worden joden vermoord. Ze hebben alweer een zondebok nodig.’
Hoewel zijn vader beschikt over een groot handelstalent is hij na de oorlog zijn flair een beetje kwijtgeraakt. Vooral jonge vrouwen zijn niet meer zo erg onder de indruk van zijn verschijning. Nog eenmaal boekt hij een groot succes met de verkoop van een nieuw model vliegenvanger, dat een kennis van hem heeft ontwikkeld. Het magazijn van de man staat vol met honderdduizenden vliegenvangers. De vader wordt gegrepen door het product, gaat aan de gang en al snel is het magazijn leeg. Opnieuw kan hij bij thuiskomst voor zijn vrouw de stapels biljetten op tafel werpen. Het geluk duurt niet lang. Mensen raken teleurgesteld in het product; het doodt de insecten met DDT, maar er zijn geen dode vliegen te zien, zoals op een plakkerig lint: ze verdwijnen eenvoudigweg. Men stuurt de vliegenvangers terug. Enkele jaren later wordt hetzelfde product in Nederland ontwikkeld en wordt het een wereldwijd succes.
Hoe een reebok ons leven redde is een prachtige bundeling verhalen, die zonder dat ik precies kan aanwijzen waarom, heel Tsjechisch aanvoelt. Het is een mengeling van komische en tragische elementen, de toon is luchtig, er zit nostalgie in en de gebeurtenissen zijn altijd licht absurd. En het boek is schitterend uitgegeven door Koppernik, dus kopen dat boek!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten