Ken zo in Boijmans. Frans Vogel (80)

Afgelopen vrijdag, 19 februari, overleed Frans Vogel. Hij is 80 jaar oud geworden. Ter gelegenheid van zijn verjaardag verscheen vorig jaar het boek ‘Ken zó in Boijmans’. Het is samengesteld door Hansje de Reuver, Erik Brus en Pieter Kers en het staat vol bijdragen van mensen die hem persoonlijk hebben gekend (in volgorde van eerste kennismaking): Jan Oudenaarden, Anna Vingerhoets, Hans Sleutelaar, Frank van Dijl en vele anderen. En het belangrijkste, er staat veel werk van Frans Vogel zelf in.

In 1935 werd Geert Fransiscus de Vogel geboren in Groningen, op de stoep van een ziekenhuis. Zijn vader was lid van de NSB, de reden dat zijn moeder bij hem wegging. Geert groeide op in een kindertehuis en verhuisde op zijn veertiende naar Rotterdam. Vanaf dat moment noemde hij zich Frans Vogel: “Ik wist toen al dat het korter moest.” Hij is hier altijd blijven wonen.

Frans Vogel was schrijver in de breedste zin van het woord: dichter, journalist, verhalenverteller, collagemaker. Beeldtaal en spreektaal liepen in zijn werk door elkaar. Zijn kunst was rechtstreeks afkomstig van de straat, van wat er in de stad gebeurde. Hij combineerde vaak losse elementen en gaf hier bizarre nieuwe betekenissen aan. Normaal was het nooit.

Mooi is zijn serie ‘Before & After’. Hij toont twee beelden, bijvoorbeeld een vers pakkie shag naast een opgebruikt pakkie of een schone, nieuwe knijper naast een versleten knijper. Schitterend is het beeld van een Duitse helm naast een zelfde helm met een gat erin.

Frans Vogel was altijd rap van tong en maakte er een sport van om op goed getimede en het liefst ongelegen momenten iets te roepen in een zaal, bijvoorbeeld tijdens Poetry. Een Chinese dichteres droeg voor. De zaal zat doodstil te luisteren, totdat Frans Vogel zijn mond open deed: “Harder!”

In de kroeg zocht iemand eens ruzie en waarschuwde hem dat hij iets scherps in zijn zak had. Frans Vogel reageerde: “Pas jij maar op, ik heb iets scherps in mijn hoofd.” Uniek is ook het voorgestelde kunstwerk aan de onderkant van de Lage Erfbrug. De wachtenden zouden bij een openstaande brug dan de tekst “Tom Waits & U2” te zien krijgen. Hij noemde het zelf een mystieke tekst.

Hij bedacht meer van dit soort oneliners met dubbele bodems, zoals ‘Even the bedtimes are good’ voor een fotoserie van kunstenaars in bed. Of de mooie dichtregel op een vuilniswagen: “Jong begeerd, oud afgedaan.” Hij maakte geen onderscheid tussen een goeie slogan en mooie poëzie.

Er staan ook veel markante foto’s in ‘Ken zó in Boijmans’. Als jongeman zag Frans Vogel er goed uit. Hij is zelfs fotomodel geweest. Verder bevat het boek straatbeelden, geënsceneerde opstellingen en foto’s uit de kroeg. Wat was dat toch, dat mannen in de vorige eeuw hun jas aanhielden aan de toog? Werd er niet gestookt in die tijd? Of stond men klaar om te vluchten?

‘Ken zó in Boijmans’ is een bijzonder boek: unieke foto’s, bijzonder dichtwerk en persoonlijke verhalen. Het is een prachtige ode aan een bijzondere Rotterdammer. Maar wees er snel bij, want slechts hier en daar zijn er nog exemplaren van het boek te koop. Daarna wordt het een collectors item, zoals zoveel werk van Frans Vogel.