Ali Smith – Public library and other stories

Eerder las ik twee romans van Ali Smith uit de seizoenscyclus: Autumn en Winter. Het zijn rare boeken. Zij knoopt een heleboel elementen aan elkaar, waar weinig verband tussen lijkt te bestaan en zij hanteert een verscheidenheid aan genres. Het ene moment denk je een maatschappijkritisch roman te lezen, dan krijgt je een uitgebreide kunst-kritische uiteenzetting en vervolgens speelt een verhaal weer in de nabije toekomst. Hetzelfde doet zij in de verhalenbundel Public library and other stories uit 2015

De verhalenbundel is een hartstochtelijk pleidooi voor de bibliotheek. De bundel bevat twaalf verhalen. Deze worden afgewisseld met korte stukjes over bibliotheken: herinneringen van bezoekers, brieven die zij kreeg toegestuurd (al dan niet gefingeerd) of korte uiteenzettingen over de noodzaak bibliotheken in stand te houden. De andere verhalen gaan niet direct over bibliotheken. Taal is een belangrijk thema, vaak op een wonderlijke wijze. In het verhaal Lastis een vrouw in een rolstoel blijven zitten in een trein die nu stilstaat op een afgelegen plek op het station. De verteller zat in hetzelfde treinstel en ziet haar later vanaf een afstand zitten in de coupe. Zij gaat erheen om haar te helpen. Ondertussen denkt zij koortsachtig na over etymologieën. Zij associeert op basis van dingen zij om zich heen ziet, zoals op de woorden fine, fined, grand, fineness, grandness, buxom en aloof. De vrouw kan zij niet helpen. De deuren zijn dicht. Er komen drie jongens aangelopen die zich ermee bemoeien. Zij gooien sigaretten door een open raampje naar de invaliden vrouw. Zij vangt ze gretig op en vraagt om vuur. Daarna willen ze de ruit inslaan om de vrouw te bevrijden. Zij zoeken stenen. De verteller mijmert ondertussen verder over de betekenissen en etymologieën van woorden als stone en pebble. Bij Shakespeare kon een steen ook een spiegel betekenen.

Het is een aardig verhaal, waar je – als je dat zou willen – allerlei diepzinnige dingen over kunt zeggen. Ik zie de gedachtes van de verteller vooral als een grappig spel, zonder diepere betekenis. Smith weet in bijna ieder verhaal wel een bizarre connectie te maken. In het verhaal The human claim is de verteller opgelicht. Iemand heeft met haar creditcard een vliegticket weten te kopen bij Lufthansa. Zij probeert haar geld terug te krijgen maar vangt bot. Dit gegeven verbindt zij aan een verhaal over de as van DH Lawrence. Dan blijkt er toch een connectie te zijn!. Het kantoor van Lufthansa zit in Harmondsworth. Dit is de plek waar de oudere Penguin-pockets vandaan kwamen en inderdaad in haar uitgaven van DH Lawrence staat overal voorin Harmondsworth.

Een behoorlijk bizar verhaal gaat over iemand die zich een gestolen kunstwerk voelt. Zij is gestolen door kunstdieven. Smith koppelt dit aan een verhaal over een rijke oude vrouw die een bestemming zoekt voor haar erfenis. Met haar familieleden heeft zij geen contact. Een poging om hen toch te laten delen in de erfenis mislukt. Zij huurt daarop acteurs in die haar familie moeten uitbeelden.

Leuk is dat de personages in haar verhalen erg van gekibbel en spraakverwarringen houden. Een vrouw wil haar man vertellen over een terugkerende droom. De man weigert hardnekkig, maar luistert uiteindelijk wel. Dusty Springfield speelt een belangrijke rol in haar dromen. De man komt op de proppen met een hele reeks feitjes over deze zangeres. Maar het verhaal gaat uiteindelijk om het standpunt van de personages in haar droom. Zo is dit wederom een verhaal dat naast een vertelling een verhaal is over het maken van verhalen.

Het leukste verhaal vond ik After life. Een man leest in de krant dat hij dood is. Dit overkwam hem eerder. Iedereen was toen verbijsterd en opgelucht toen hij nog bleek te leven. Deze keer reageert niemand op zijn mededeling dat hij wel degelijk nog leeft. Hij moet het eerst maar bewijzen. Bij een online artikel schrijft hij een bericht dat hij wel degelijk springlevend is. Het staat gerangschikt onder de meningen.

De stukjes over bibliotheken geven een mooie afwisseling op de vreemde verhalen. Helemaal plaatsen kan ik het toch niet, maar ik heb geleerd je niet teveel af te vragen als je een boek leest van Ali Smith. Treurig zijn de berichten over sluitingen van bibliotheken of over bibliotheken die een nieuwe weg inslaan. Over de York City Children’s Library krijgt zij een verhaal van iemand die als kind hier eindeloos verdwaalde in de vele boeken. Nu hebben ze de meeste boeken afgestoten. Er staan computers. De naam is veranderd in ‘York experience’. Een herkenbare actie van een bibliotheek.

Ik heb met plezier de verhalen in deze bundel gelezen. Vanwege het Engels kon ik de rare wendingen niet altijd direct volgen, maar ik liet mij niet verleiden er veel meer achter te zoeken dan ik las. Recensenten zijn over het algemeen zeer lovend over de boeken van Ali Smith. Ik vind ze goed, maar ik had met deze bundel na ruim tweehonderd pagina’s wel voldoende gekkigheid gelezen.