Rob van Essen – Hier wonen ook mensen

Vorig jaar won Rob van Essen de J.M.A. Biesheuvelprijs voor deze verhalenbundel. De jury prees hem “voor zijn rijke register aan personages en vertellingen: van realistisch tot absurd, van hilarisch tot diep ontroerend en zo nu en dan dit alles tegelijkertijd.’ Juryrapporten staan altijd vol lof, maar deze gevarieerdheid is iets wat mij bij lezing ook opviel.

Een constante in deze prachtige bundel is het perspectief van de eenling, dat Van Essen hanteert. Bijna alle verhalen zijn geschreven door de ogen van iemand die er eigenlijk niet bij hoort, een buitenstaander. Maar hij is wel degelijk onderdeel van het verhaal. De lezer krijgt soms niets mee over de achtergrond van de hoofdpersoon. Voor een goed kort verhaal is dit niet nodig.

In het verhaal ‘Dit is wat ik beloof’ is de hoofdpersoon een student die een ongeluk krijgt. Vier studentes ontfermen zich over hem en begeleiden hem naar het ziekenhuis. Later krijgt hij een voor een bezoek van hen in het café waar hij werkt. Hij gaat met drie meisjes naar bed, maar verlangt vooral naar nummer vier. Hij vermoedt een weddenschap.

In het café, waar de hele dag door spelletjes worden gespeeld, hoort hij er slechts ten dele bij. Hij hoeft niet de precieze achtergronden en bedoelingen van een spel te kennen:  “zodra ik genoeg spelregels kende om mee te kunnen spelen was ik tevreden.” Deze uitspraak is symbolisch voor de houding van de hoofdpersoon in dit verhaal. Jaren later treft hij een van de meisjes weer. Hij biecht zijn liefde voor het vierde meisje op, waarop zij vraagt waarom hij geen actie ondernam richting haar. “Jij wist toch waar wij roeiden.”

De jongen in het verhaal ‘Koude steen’ is evenzeer een buitenstaander. Hij werkt voor de politie en ziet zijn collega’s handelen alsof zij in een film spelen. Hetzelfde gedrag vertonen de criminelen. Wanneer hij met de dood wordt bedreigd beseft hij dat de wereld reëler is dan hij dacht. De manier om zich te redden is afwijkend gedrag vertonen. “Ze hadden geen idee wat er gebeurde, deze film kenden zij niet.”

Hilarisch en tragisch, en van een andere toon is het verhaal ‘De mensen die alles lieten bezorgen’. Het gaat over een Engels echtpaar dat een weekje naast het huis van de verteller komt wonen. Zij zijn zo dik dat de weg naar buiten al te veel voor hen is.

Veel verhalen van Van Essen kennen bizarre momenten: God die tot leven komt of een zeer toevallige, onverklaarbare ontmoeting. In een van de mooiste verhalen, ‘Het huis aan de Amstel’ is het bizarre element consequent doorgevoerd. Een eenzame student, die wij kennen uit andere verhalen, wordt meegenomen door een jongeman in een vreemde cultus rond synchroonfietsen en spinnenwebben. Het verhaal voert  naar een eiland in Zuid-Korea, waar de oude traditie vandaan komt en volgt de ontgoocheling.

Wat Van Essen mooi doet is dat hij het raadselachtige soms in stand laat. In het titelverhaal Hier wonen ook mensen speelt de vader van de ik-figuur een belangrijke rol. De moeder is onlangs gestorven en samen met een oom reizen zij gedrieën naar Portugal voor een vakantie. Hier wordt de vader overal met de nek aangekeken. Hij blijkt een dubbelganger te hebben. Een aantal raadselachtige gebeurtenissen volgen.

Jaren later stuit de ik-figuur op een iemand die hem kan helpen te ontrafelen wat er precies is gebeurd in Portugal. Maar net voordat de lezer de ontknoping verwacht neemt het verhaal een andere wending. Het papier met telefoonnummer van de enige persoon die hem meer zou kunnen vertellen over de gebeurtenissen wordt opgevreten door een boze man. Wij zullen nooit weten wat er precies is gebeurd in Portugal.

Er staan geen zwakke verhalen in de bundel Hier wonen ook mensen. Het perspectief van de wat teruggetrokken eenling keert vaak terug, maar verveelt zeker niet. De variatie in thema’s en stijlen is afwisselend en het boek staat vol verrassende gebeurtenissen. Een aanrader voor liefhebbers van korte verhalen of voor hen die dit willen worden.