In korte tijd heb ik drie romans van Minke Douwesz gelezen en daarmee haar hele literaire oeuvre. Een overkoepelend thema in haar debuut Strikt is verliefdheid, Weg gaat over scheiden. Op de achterflap staat: “Verliefd worden is makkelijk, samenleven stelt zijn eisen, uit elkaar gaan is het moeilijkste wat er is.”
Gynaecologe Edith Heringa woont samen in een boerderijtje met Norma Vrins. Norma heeft vaak migraine, ze is werkloos en zet zich fanatiek in voor dierenwelzijn. Zij is ook vaak gefrustreerd, uit dit naar Edith en klaagt dat zij zo vaak werkt. Edith zit in de laatste fase van haar promotieonderzoek naar anorexia bij pubermeisjes. Zij kan het geklaag van Norma niet meer aan, voelt geen verbondenheid meer en maakt het uit. Norma is verbijsterd en begrijpt het niet. Omdat het huis van Edith is, zal Norma moeten verhuizen maar zij legt zich hierbij niet neer. De verhouding tussen de twee wordt steeds giftiger.
Douwesz vertelt het verhaal geheel vanuit Edith. Haar gedachten en gevoelens volg je op de voet. Norma leer je alleen aan de buitenkant kennen. Douwesz neemt de ruimte om het uiteenvallen van hun relatie en de dagelijkse beslommeringen van Edith te beschrijven. In de bijna 600 pagina’s schenkt zij daarbij ook aandacht aan de familieleden van Edith, haar vriendinnen, haar werk en haar promotieonderzoek. Haar collega Loes, die op de bibliotheek van het ziekenhuis werkt is belangrijk voor haar. Zij helpt Edith met artikelen voor haar proefschrift. Loes is getrouwd en heeft twee kinderen. Het plan is dat zij binnenkort met haar man voor een jaar vertrekt naar Amerika. Edith stort haar hart uit bij Loes. De twee spreken af om elkaar ook buiten werktijd te zien.
Norma is boos en verdrietig en gedraagt zich soms zeer onredelijk en onvoorspelbaar. Zij vindt dat zij zich heeft opgeofferd. Ze zegt tegen Edith dat zij totaal ongeschikt is om mee samen te wonen. Edith erkent dit ook wel. Norma voegt eraan toe. “Je vindt nooit een ander die het met je uithoudt.” Edith kan er moeilijk mee omgaan. De opmerkingen van Norma zijn vaak hard en lijken soms vergezocht. Zij verwijt Edith dat zij haar kut achternaloopt en haar wil afdanken vanwege Loes. Edith is gevoelig voor deze verwijten. Zij is de redelijkheid zelf, maar vraagt zich ook af of haar intenties wel helemaal zuiver zijn. Norma noemt haar voortdurend overspannen of gestoord, terwijl Norma juist zelf die indruk wekt.
Edith probeert, perfectionistisch als zij is, Norma te begrijpen. Maar zij heeft ook onrust in haar lijf die zij meestal niet uit. Een keer geeft zij tijdens een woordenwisseling Norma per ongeluk een duwtje. Vervolgens krijgt zij terug dat zij agressief is en haar wil slaan. Je kunt Norma makkelijk wegzetten als hysterisch. Douwesz beschrijft haar negatief: ze maakt herrie, drinkt te veel, is ongewassen en gedraagt zich lomp. Maar uiteindelijk is er niemand die gelijk heeft. Je kunt je een einde van de roman voorstellen waarin Loes en Edith samenkomen en dat Edith dus wel degelijk om deze reden haar vriendin dumpte of een einde waarmee met een dramatische woede-uitbarsting Norma’s slechtheid definitief bevestigd wordt of zelfs een einde waarbij de breuk tussen Norma en Edith wordt hersteld.
Het mooie aan Weg is dat Douwesz zulke simpele literaire conventies vermijdt en een reëel beeld geeft van hoe de menselijke geest werkt bij een crisis als deze. Je kunt niet één motief geven waar vanuit mensen handelen. In de loop van de gebeurtenissen kunnen beweegredenen veranderen en zelfs volkomen irrationeel of tegenstrijdig zijn; mensen weten zelf vaak niet waarom ze handelen zoals ze handelen. Douwesz laat dit uitstekend zien. Onderhuids speelt er vaak van alles bij Edith tijdens een simpele wandeling of een ontmoeting met iemand. Beschreven gebeurtenissen en het denken van Edith wisselt Douwesz voortdurend af. Dit geeft een mooie spanning, waarbij er nooit een bevestiging volgt van de schrijver hoe iets werkelijk zit. Bovendien suggereert Douwesz soms dingen, maar bevestigt deze vervolgens niet. Zo heeft Edith een keer een lekke band; of Norma hier iets mee te maken heeft krijg je niet te weten. Ook een stalbrand bij de buren roept allerlei vragen op die niet beantwoord worden. Geregeld wilde ik tijdens het lezen van Weg Edith iets toeroepen en vroeg ik mij af waarom ze niet dit of dat deed, maar zo simpel is het natuurlijk niet. De lezer weet ook niet wat juist handelen is tijdens een ruzie met iemand die zich onvoorspelbaar gedraagt. Ik was al met al zeer geboeid door de minutieuze stijl van Douwesz. Zij beschrijft gebeurtenissen soms zeer uitvoerig, maar dit verveelt nergens.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten