En nog is Polen niet verloren

‘En nog is Polen niet verloren’, in het Pools ‘Jeszcze Polska nie zginęła’ is de eerste regel van de Dabrowski mazurka, beter bekend als het Poolse volkslied. Het is een voor de hand liggende titel voor een boekje over Polen. Maar ook een net verkeerd gekozen titel als je leest waar het boek over gaat.

Stéphane Alonso en Thijs Papôt zijn de auteurs. Als oud-correspondenten schrijven zij over het land waar al 20 jaar economische vooruitgang bestaat en waar, zoals op de achterflap wordt vermeld, de bezoeker getroffen wordt door de dynamiek van verandering en optimisme. Niet een land dat in haar voortbestaan wordt bedreigd en driegt verloren te gaan.

‘En nog is Polen niet verloren’ is een leuke introductie. De auteurs bezoeken diverse  streken in het land, koppelen hedendaagse verschijnselen aan de rijke geschiedenis en geven hier en daar duiding. Zij hebben oog voor absurditeiten. Daar houd ik van. Jammer is dat het niet duidelijk is wanneer de stukken zijn geschreven. Sommige  lijken wat verouderd, maar nergens staat een (publicatie)datum bij. Ook weet je niet wie wat schreef.

In Warschau bezoeken zij patisserie Blikle. Hier wordt de lekkerste paczek, een zoete lekkernij, een soort donut zonder gat, gemaakt. De Gaulle woonde rond 1920 een tijdje boven de zaak. Zeer tegen de zin van het regime in bezocht hij in 1967 het kapitalistische winkeltje.

Het familiebedrijf bestaat inmiddels bijna 150 jaar. Een uitzondering, gezien de woelige geschiedenis van Polen. Andrzej Blikle: “Het communisme is verdwenen, maar de rijen staan er nog.” Tegenwoordig is het florerend bedrijf met vele winkels. Het is ook een illustratie dat de grote hoeveelheid familiebedrijven de kracht zijn van de Poolse economie

Een typisch communistische verschijnsel is de melkbar, om goedkoop en snel een typisch Poolse maaltijd te nuttigen. Thuis eten werd toentertijd ontmoedigd. Het werd gezien als tijdverspilling. En samen eten zou ten goede  komen aan de versmelting der klassen.

De melkbar is nog steeds populair, vooral bij ouderen met weinig geld. Maar ook jongeren en toeristen komen er graag. Het fenomeen zit wel in de verdrukking. Grote winkelpaleizen en ketens nemen de straten over. Soms is subsidie nodig om een melkbar in stand te houden.

De hang naar het verleden komt ook tot uiting in de wijdverbreide hobby in Polen om historische gebeurtenissen na te spelen, het liefst veldslagen. De slag bij Grunwald (Tannenberg) uit 1410 is populair. Mensen kleden zich volledig aan naar de tijd, inclusief loodzware ridderpakken.

Maar elk tijdperk heeft zijn eigen liefhebbers. Nieuw is het naspelen van scenes uit de Tweede Wereldoorlog, bedoeld om de huidige generatie te waarschuwen. Dit kan tot ophef leiden, zoals in Bedzin, waar de liquidatie van het Joodse getto wordt nagespeeld.

Amateurhistoricus Adam Szydlowski speelt een SS-officier. “Ik draag dit tenue niet met plezier, integendeel. Maar iemand moet de slechterik spelen, nietwaar?” Het spel blijkt na afloop, zo schrijven de journalisten, heel authentiek en ingetogen. Het zorgt ervoor dat de plaatselijke bevolking beseft wat hier is gebeurd.

Bij een bezoek aan de Karpaten wordt in een paar zinnen de recente geschiedenis samengevat. “ Eerst hielden de Oostenrijkers huis in de Karpaten, en toen – na een kort Pools intermezzo – de Duitsers. Na de oorlog kwam het communisme, en na het communisme de armoede. Vooruitgangsgeloof zul je hier niet vinden. Het Katholieke geloof des te meer.”

‘En nog is Polen niet verloren’ is een aardige introductie, maar niet erg actueel. De recente gebeurtenissen in Rusland en Oekraïne drukken een enorm stempel op de Poolse samenleving. Het komt maar zijdelings voorbij. De stukken dateren waarschijnlijk grotendeels van een paar jaar geleden.

Soms gaat de actualiteit gewoon te snel. In het hoofdstuk over voetbal wordt teruggeblikt op de hoogtijdagen met Boniek en Lato. De huidige Poolse voetbalwereld is star, successen lijken ver weg. Vooral een nederlaag tegen Duitsland komt altijd hard aan.

Maar wat de auteurs niet wisten, is dat Polen 11 oktober vorig jaar - dit boek lag toen bij de drukker en verscheen ruim een maand later - met 2-0 won van Duitsland. Nog is het Poolse voetbal niet verloren!