Peter d’Hamecourt – Rusland in oorlog

Rusland in oorlog is een uiterst actueel boek. In chronologisch volgorde bespreekt  Peter d’Hamecourt wat er vanaf september 2013 is veranderd in de Russische samenleving. Oorzaak van alle verandering is Poetin. Sinds een jaar is de grote leider bezig met een propagandaoorlog om Rusland weer als wereldmacht op de kaart te zetten.

Peter d’Hamecourt is al 25 jaar verslaggever in Rusland en heeft meerdere boeken over het land geschreven. Vanaf september 2013 ziet hij een duidelijke omslag. Er is een propagandabombardement losgebarsten, waarin vaak de logica geheel ontbreekt.

Het herstellen van Ruslands macht is onderdeel van de Euraziatische droom. Rusland heeft een unieke geschiedenis en speelt een unieke rol in de wereld. Alle gebieden die ooit tot Rusland hebben behoord zouden terug moeten in het moederland.

Verder doorgedacht zou Rusland het Westen, dat volledig in moreel verval geraakt is, moeten redden, bevrijden. Poetin ziet het Westen als het grote gevaar. In de media wordt dit vijandbeeld voortdurend benadrukt. Amerika en Europa zouden aan de grenzen staan en het moreel superieure Rusland willen infiltreren en te gronde willen richten.

Deze obsessie van Poetin wordt sterk gevoed door allerlei halve en hele criminele, avonturiers en rechts-radicalen die hij om zich heen heeft verzameld. Peter d’Hamecourt laat zien dat de leugen helemaal terug sinds de Sovjet tijd.

De media van Poetin raken in de loop van 2013 steeds meer verhit. Begrippen krijgen nieuwe betekenissen, gebeurtenissen worden op een paranoïde wijze geduid, zodat het altijd past in de nieuwe Russische filosofie. Tegenspraak wordt minder en minder geduld. In de dagelijkse praatprogramma wordt niet meer gepraat, maar geschreeuwd.

Als de opstand in Kiev ontspoort, dan ligt de verklaring voor de hand. Het Westen zit erachter. Kiev is de bron van de Russische staat, waar nu op geaasd wordt. De demonstranten zijn fascisten. En Rusland maakt zich enorm druk om de democratie in Oekraïne.

In eigen land is dit minder een punt, zou je denken. Maar Rusland heeft in Poetins ogen juist een unieke - en uiteraard de beste - vorm van democratie: het individu moet zich schikken in het groepsbelang.

Dezelfde begripsverwarring speelt bij de namen van politieke partijen in Rusland. De communistische partij is niet communistisch en Zjirinovski leidt nota bene een liberaal-democratische partij!

Peter d’Hamecourt beschrijft de ontwikkeling in Rusland per maand. Hij blikt terug in de geschiedenis en geeft duiding bij de actualiteit, bijvoorbeeld over het ‘probleem’ van 25 miljoen Russen buiten de grenzen. Dit zijn Russisch sprekenden mensen die zich in veel gevallen helemaal geen Rus voelen.

Rusland deelt in diverse gebieden paspoorten uit aan deze mensen om een argument te hebben hen in de toekomst te bevrijden en de groot-Russische droom te doen uitkomen. Hij concludeert dan ook dat Russen veelal in het verleden leven en verre van  toekomstgericht zijn.

Het is soms verbijsterend wat je leest: over de motorclub Night Wolves die door Poetin is ingezet op de Krim, over de 1 mei parade die terug is, over de dag van de persvrijheid, waarop de meest volgzame journalisten worden geëerd, over de  beelden van andere oorlogen die opgenomen worden in het nieuws als actuele feiten, over het internet dat beheerst wordt door de CIA, over absurde wetten die aangenomen worden om de taal te zuiveren van westerse woorden, over het unieke bloed dat Russen hebben en wat bij een bloedtransfusie niet vermengd mag worden met bloed van homo’s, etc. etc. etc.

Poetin is de weg kwijt, stelt d’Hamecourt. Er is een cultuur van wederzijds wantrouwen ontstaan. Oppositie is er nauwelijks meer. Er zijn wel verkiezingen, maar het credo van Stalin geldt ook onder Poetin: ‘het is niet belangrijk wie er stemt, maar wie de stemmen telt’.

Tegenstrijdigheden zijn ook interessant. In een televisieprogramma wordt opgeroepen om naar Oekraïne te gaan om de onderdrukte Russische bevolking te bevrijden. Later worden de Amerikanen en de fascisten uitgescholden omdat zij durven te beweren dat er Russen actief zijn in het Oosten van Oekraïne.

Het laatste hoofdstuk ‘Juli 2014’ draait uiteraard om het neerhalen van de MH17. Het Kremlin is even in verwarring, Poetin is woest. Maar al snel verschijnen de theorieën op televisie. Een van de meest bizarre is dat er oude lijken in het vliegtuig zaten. Al snel wordt er naar het Westen gewezen. Het was wederom een poging van de fascisten om het prachtige Rusland zwart te maken. Poetin slaagt er niet in menselijk te reageren. Zijn voornaamste verklaring over de ramp is: ‘het is oorlog’. Logisch dat er dan dit soort dingen kunnen gebeuren.

In de epiloog probeert d’Hamecourt een verklaring te geven voor de gebeurtenissen in Rusland het afgelopen jaar. Het noemt het woord ‘avos’, dat zoiets als ‘misschien’ betekent. De Rus is tot roekeloosheid bereid, want misschien pakt het toch goed uit.

Waar het heengaat met Rusland valt niet te voorspellen. Er zit geen logica in het gedrag van Russen, maar telkens trappen zij weer in de illusie van de propaganda.

Poetin kan nog jaren blijven zitten. Hij voert een oorlog tegen de wereld, maar vooral tegen zichzelf en tegen de Russen.

Een punt is wel dat hij de middenklasse koest moet weten te houden. Dit zal niet meevallen. Zij willen het huidige consumptieniveau handhaven. Economische sancties kunnen dit dwarsbomen, volgens d’Hamecourt.

Rusland in oorlog geeft een verbluffend en beangstigend beeld van het huidige Rusland. Ik ga ervan uit dat Peter d’Hamecourt zijn verhalen gecheckt heeft. Maar stel dat hij wat overdrijft, dan zouden we ons zeer zeker zorgen mogen maken over Rusland.