Jan-Dirk van der Burg – Olifantenpaadjes

Maarten ’t Hart leerde als bioloog over het verschil tussen mensen en dieren: dieren handelen instinctmatig, mensen gebruiken hun verstand. Een idioot onderscheid waar nu niemand meer in gelooft.

In de korte inleiding van dit mooie fotoboek betoogt ’t Hart dat mensen instinctmatig de kortste weg kiezen, zodat er in keurig aangelegde grasvelden afsteekpaadjes oftewel olifantenpaadjes ontstaan. Is dit een gevolg van instinctmatig handelen? Het kan ook een verstandige keuze zijn om de kortste weg te nemen. Bob den Uyl noemde deze afsnijdingen juist mensenpaadjes.

’t Hart verbaast zich erover dat de autoriteiten geen oog hebben voor dit gedrag. Zij proberen het nemen van een kortere route juist tegen te gaan door hekken en dergelijke te plaatsen. Mensen trekken zich daar in de regel weinig van aan.

Hij komt met een voorstel om bijvoorbeeld op een universiteitscampus, waar grote grasvelden de gebouwen omringen, geen paden aan te leggen. De olifantenpaadjes ontstaan vanzelf. Aan de hand hiervan maak je vervolgens echte paden.

In dit boek gaat het natuurlijk om de foto’s van Jan-Dirk van der Burg. Deze hebben iets fascinerends. Ze zijn genomen in nieuwbouwwijken, langs autowegen, op bedrijfsterreinen, etc. Overal valt meteen het olifantenpaadje op, de afwijking, de kortere verbinding tussen twee punten.

De sfeer op foto’s is heel bijzonder. Op elke foto is groen te zien, het regent  nergens; er is verkeer, maar niet overvloedig. En op elke foto loopt of fietst iemand op een olifantenpaadje. Het zijn eenlingen, nooit zie je een groepje, laat staan een mensenmassa.

Het standpunt is vaak van bovenaf. Van der Burg beschrijft in het nawoord dat hij met een keukentrap op pad ging. Soms stond hij een half uur in de kou te wachten tot iemand het paadje nam. Zelf geeft hij toe dat het iets belachelijks had, maar alles voor een goeie foto.

Het enige onbegrijpelijke is de zogenaamde terreinwinst die bij elke foto staat aangegeven. Ik kan er geen logica in ontdekken: de meerderheid van de afstanden klopt het op het oog wel, maar er worden ook er enorme afstanden aangegeven die ik niet herken op de foto.

Tot slot, je ziet meteen dat de foto’s in Nederland zijn genomen. Waar ligt dat aan? Het groen, de huizen, de kleding, de verkeersborden, het vlakke. Ik denk een combinatie van deze zaken en meer. Wonderlijk is het wel.