Deze week liep ik bij de bibliotheek op het Centraal Station binnen en pakte dit boek mee. Het is naast de hoofdvestiging mijn favoriete bibliotheekvestiging in Rotterdam: vaak open - wel met zelfbediening - en centraal gelegen. Helaas, ik las dat ze binnenkort voorgoed de deuren sluiten. Daarover teleurgesteld begon ik toch enthousiast te lezen in Passagiers / Achterblijvers. Het eerste hoofdstuk heet ‘Het begin’: een eenzame jongeman vindt het achtergelaten vriendenboek van een buurmeisje dat al is verhuisd. Hij leest en herleest de teksten, herkent kinderen op straat, achtervolgt hen, kortom: hij gaat er op een manisch manier helemaal in op. In het tweede hoofdstuk bezoekt een jongeman in Philadelphia een oude studievriend. Ik zag geen verband met het eerste hoofdstuk en toen ik het omslag nog eens bestudeerde las ik dat het een verhalenbundel betrof.
Thomas Heerma van Voss sleept je heel makkelijk een verhaal in. In alle verhalen speelt iets waar je als lezer niet precies de vinger op kunt leggen. Hij weet de spanning in een verhaal lang vast te houden, zonder dat daar uiteindelijk dé verrassende afloop volgt. De hoofdpersonen in de zes verhalen vertonen gelijkenissen: het zijn jongemannen van in de twintig; ze zijn vaak eenzaam of staan wat buiten de samenleving. De uitzondering is een vrouwelijke filmmaker die haar eerste film presenteert. Thomas Heerma van Voss neemt de ruimte voor een verhaal. De meeste zijn rond de veertig pagina’s, het langste en beste verhaal ‘Nieuw Leven’ is zelfs bijna zestig pagina’s.
In dit verhaal gaat Roy met zijn oudere broer naar Kazachstan om een spectaculaire ruimtelancering van dichtbij te bekijken. Zijn broer is de leider, een wereldwijze man die alles heeft geregeld. Dat was niet eenvoudig want wat zij doen is verboden in deze wereld die in de nabije toekomst ligt. Corona en ander rampen bedreigen het bestaan. De schrijver laat gedurende het verhaal hier dingen over los, maar als onderdeel van de handelingen van de broers. Hij geeft geen verdere uitleg. De twee trekken zich steeds verder terug in het afgelegen gebied, waar de temperatuur ver onder nul ligt. Er wordt van alles gesuggereerd. De oudere broer werkt voor een geheimzinnig internationaal bedrijf en voert telefoongesprekken die Roy niet helemaal kan plaatsen. Soms voelt hij zich bedreigt door hem. Tussendoor maken ze grapjes over hoe makkelijk je in dit gebied kunt verdwijnen of vermoord kan worden.
Mooi is dat zowel in dit verhaal als in de andere de handelingen zich afspelen in een kort tijdsbestek maar dat Thomas Heerma van Voss daar doorheen het hele leven van zijn hoofdpersoon, zijn achtergronden, familieleden, en dergelijke weet te schetsen. Hij doet dit met weinig woorden, die wel veel impact hebben. Sommige verhalen kun je zien als mini-romans, zoals het verhaal ‘Bowlen in Philadelphia’, waarin de hoofpersoon zijn vriend bezocht. De handelingen spelen in de paar dagen dat hij door zijn vriend wordt rondgeleid. Daarnaast draait het om het maken van grote keuzes in het leven: huwelijk, werk, emigreren en vriendschap die de tand des tijds wel of niet kan doorstaan. De twee karakters vullen elkaar aan maar botsen ook. Zo’n levensschets is het best gelukt in het verhaal ‘Verwachtingen’, waarin een jongeman zijn moeder bezoekt maar zich afvraagt of zij wel thuis is. Met dit kleine gegeven vertelt Thomas Heerma van Voss de hele geschiedenis van de moeder: een leven waarin zij cruciale keuzes maakte, maar uiteindelijk blijkt dat dingen je gewoon overkomen of dat wanneer je eenmaal in een routine zit, je niet meer in staat bent te veranderen. De sfeer in het verhaal wordt steeds melancholischer en wat er precies met de moeder verder gebeurt houdt de auteur in het midden. Hij zadelt de lezer gelukkig niet op met pasklare antwoorden of een mooie dramatisch ontknoping.
De titel van deze uitstekende bundel is goed gekozen. De personages zijn onderweg en hebben vaak geen aansluiting met anderen. In het verhaal ‘Verwachtingen’ vraagt de moeder aan de zoon: “Vind je ooit iemand leuk?” Hij zegt van wel, maar je weet dat de moeder hier exact de vinger op de zere plek heeft gedrukt. Hoe de zoon zo is geworden, is niet werkelijk te achterhalen. En dat is een thema in heel de bundel. Mensen doen soms eigenaardige dingen, we proberen het te begrijpen, maar dat lukt niet. Een van de personages in de bundel zegt wanneer anderen hem ondervragen nadat hij iets ergs gedaan heeft: “hoe vaak zijn we in staat onze voorkeuren en handelingen werkelijk te verklaren? Wat we hooguit kunnen doen is er achteraf redenen bij bedenken. En dat wat zich al voltrokken heeft te vatten aan de hand van enigszins logische argumenten.”
Geen opmerkingen:
Een reactie posten