The end of the affair uit 1951 is een absolute klassieker, geen wonder dat het boek in 2021 in de prachtige Perpetua-reeks is verschenen, in de vertaling van Peter Verstegen. Tijdens het lezen zag ik heel duidelijk de personages voor mij, alsof ik het allemaal al eerder gezien had. Misschien heb ik de roman op de middelbare school gelezen, al denk ik dat de verfilming uit 1999 meer indruk heeft achtergelaten. Maar het is niet zo moeilijk om herkenbare scénes voor je te zien, zoals een man met achterovergekamd haar, gehuld in een lange jas, die haastig door een regenachtig Londen loopt.
Het verhaal draait om een driehoeksverhouding, met alle gevoelens die daarbij kunnen bovenkomen: jaloezie, bedrog, vermeende vriendschap en de dunne lijn tussen liefde en haat. Daarnaast speelt het katholieke geloof en het toeval een rol in het verhaal. Maurice Bendrix is schrijver en is vlak voor de oorlog een affaire begonnen met Sarah Miles. Hij kent haar man Henry Miles, een hoge regeringsambtenaar, slechts oppervlakkig en vindt hem een wat saaie vent. Sarah heeft meerdere relaties, althans dat denkt Maurice. Zelf zegt ze dat ze bij haar man geen seksuele bevrediging vindt. Naast de drie hoofdfiguren is God aanwezig in het verhaal als een personage waar Maurice tegen praat, vaak verongelijkt.
Aan het eind van de oorlog wordt het huis van Maurice getroffen door een bom. Hij was net de slaapkamer uit en Sarah vindt hem onder een hoop rotzooi. Zij denkt dat hij dood is, maar later duikt hij plotseling op in de slaapkamer. Sarah verdwijnt en laat niets meer van zich horen. De roman begint wanneer Maurice twee jaar later, januari 1946, Henry op straat ziet lopen en hem aanspreekt. Hij vraagt zich af waarom hij dit doet omdat hij hem evenzeer haat als zijn vrouw Sarah. Hij gaat zelfs met hem mee naar huis waar Henry hem vertelt dat hij zijn vrouw niet vertrouwt en overweegt een privédetective in de hand te nemen. Uiteindelijk biedt Maurice aan dit voor hem te doen. Dezelfde avond ziet hij in het huis Sarah terug. “Blij je te zien, zei ik – dit was een van die momenten van haat.” Zij spreken af en zijn herinneringen aan haar komen boven.
Door deze eerste verwikkelingen krijgt Maurice de kans zijn ex-minnares van verschillende kanten te zien. Hoewel het boek een klassieker is zal ik toch het verdere verloop van het verhaal niet prijsgeven. De gevoelens van Maurice blijken alle kanten uit te schieten. Wanneer hij het dagboek van Sarah in handen krijgt begrijp je dat het bij haar niet anders is. De ene keer is zij bereid haar echtgenoot te verlaten, een andere keer schrijft zij dat er niets zal veranderen in haar leven. De gevoelens van Maurice balanceren op het dunne koord tussen liefde en haat. Uit het dagboek komt hij ook te weten waarom zij na de ontploffing uit zijn leven is verdwenen. Hier komt haar godsdienstige kant in beeld. Deze gevoelens tracht zij te onderdrukken door in contact te komen met een van die lui die op straat staan te oreren. Deze man is een belijder van het rationalisme, maar zijn bekeringsdrift heeft schijnbaar een averechts effect. Naar het einde van het verhaal toe mijmert Maurice over de vele toevalligheden en probeert hij in de laatste alinea God definitief weg te duwen uit zijn leven. “Ik schreef aan het begin dat dit een kroniek van haat zou worden, en nu ik naast Henry liep na ons avondje bier, vond ik het ene gebed dat bij de winterse stemming leek te horen: O God, U hebt genoeg gedaan. U hebt me genoeg afgenomen, ik ben te moe en te oud om nog te leren liefhebben, laat me voor altijd met rust.”
Het eind van de relatie is een wonderlijk en scherp geformuleerd verhaal. Je kunt er op vele manieren naar kijken. In het nawoord van Kristien Hemmerechs legt zij de nadruk op de positie van Sarah. Zij wordt weergegeven op basis van dé twee traditionele clichés: als madonna en als hoer. Zij verschijnt in het boek als lichaam, dat wordt begeerd of gehaat en uiteindelijk wordt vernietigd. Hemmerechts vraagt zich af wat dit ons leert over de mannelijke psyche? Of over sommige mannelijke psyches. Is het een onvermogen om met springlevende vrouwen om te gaan? Aan het eind van het boek leest zij de scéne met de twee mannen die net hun bier hebben gedronken, als opluchting dat zij van Sarah, van de vrouw, af zijn.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten