Na Het eind van de relatie van Graham Greene en Juffrouw Lot van Simon Vestdijk is Mannenmaal uit 2021 het derde boek over een driehoeksverhouding dat ik in korte tijd las. Het gaat in alle drie de romans over een vrouw en twee mannen, maar het onderwerp is op totaal verschillende manieren uitgewerkt. Bij Greene en Vestdijk draait het opmerkelijk genoeg niet in de eerste plaats om jaloezie, schuld en rivaliteit. Bij Hillen speelt dit wel, maar zij verweeft dit met andere thema’s. Haar taalgebruik is scherp, de opzet van het verhaal goed doordacht en de leeservaring is vloeiend. Mannentaal is de tweede roman van Hillen. Met haar debuut Houtrot won zij in 2018 de ANV Debutantenprijs.
Eva is een getrouwde vrouw van eind dertig. Zij is journaliste en krijgt een uitnodiging om de beroemde kunstschilder Ben Roovers langdurig te interviewen. Dit is bijzonder omdat hij zich normaal gesproken ver houdt van alle media. Het is voor Eva speciaal omdat zij met Ben een intense relatie heeft gehad voordat zij haar huidige man Wout leerde kennen. Wout is kinderarts en heeft op zijn werk te maken met doodzieke kinderen en wanhopige ouders. Hij heeft zich voor de echt uitzichtloze gevallen uitgesproken voor euthanasie. Hij krijgt hier een stortvloed aan commentaren over zich heen. Wout blijft relatief rustig onder de negatieve publiciteit maar de gesprekken met de ouders van Josefien, een ten dode opgeschreven baby waarvan de huid loslaat, raken hem zeker. Het contact tussen Ben en Eva verloopt eerst stroef. Ben is zwijgzaam, nors en soms bijzonder bot tegenover Eva. Hij lijkt niet echt te willen praten, maar later stelt hij voor haar naakt te schilderen en volgt er de nodige seks.
Mannenmaal is opgebouwd uit korte hoofdstukken, waarbij het perspectief wisselt tussen Eva en Wouter. Ik luisterde naar het boek en voor de perspectieven waren een vrouwen- en een mannenstem gebruikt. Dit werkte heel goed. Omdat in het eerste hoofdstuk al duidelijk is dat Ben is overleden - Eva en Wout staan bij zijn graf op een natuurbegraafplaats - moet het verhaal het niet hebben van het wat, maar des te meer van het hoe en het waarom. Hillen slaagt er zeer goed in om spanning in het verhaal te brengen. Ben blijft vooralsnog een gesloten boek. Eva dringt moeilijk tot hem door. Hij is tot over de landsgrenzen beroemd, maar trekt zich weinig aan van wat zijn werk teweegbrengt bij mensen. De twee hebben gesprekken over kunst, maar het is vooral Eva die wil praten. Ben vindt praten over kunst onzin, zijn uitgangspunt is: “Het enige antwoord op een schilderij is een volgend schilderij.” Hiermee heeft hij een punt, maar ook over zijn persoon en wat hem bezighoudt laat hij weinig los.
Wout komt in dezelfde tijd op zijn werk in de problemen vanwege zijn standpunt over euthanasie bij kinderen die geen enkele overlevingskans hebben en voortdurend lijden. Hij is op zijn manier ook moeilijk benaderbaar en vooral iemand die gelooft in redelijke argumenten. Hij verwacht met een degelijke wetenschappelijke publicatie zijn standpunten te kunnen uitleggen, terwijl de internationale media al met camera’s voor het ziekenhuis staan. Wout is extra gefrustreerd omdat zijn vrouw steeds vaker naar Ben gaat en hij vermoedt wat er speelt tussen hen, waarin hij later wordt bevestigd. Hun kind Abel is de dupe van alle irritaties en misverstanden tussen het echtpaar.
De twee verhaallijnen weet Hillen mooi bij elkaar te brengen, waarbij zij naast de handelingen ook de ideeën die voorbij komen lichtjes met elkaar verbindt. Ben kiest voor vrijheid, maar hoe vrij is hij in zijn volharding zich af te sluiten in zijn atelier op Rotterdam-Zuid? Wout spreekt zijn verlangen uit naar een simpel leven. Hij houdt van zijn werk, maar voelt zich ook bekneld, zou meer vrij willen zijn. En over kunst praten is soms net zo moeilijk of onzinnig als ethisch-medische problemen aanroeren. Het gaat voor Wout over zieke baby’s die je per geval moet bekijken en beoordelen, voor Ben gaat het om het schilderen zelf: doek voor doek, niet over kunsttheorie. Ben is een gevoelsmens, Wouter straalt rationaliteit uit. Eva is een verbindende schakel. Zij zoekt naar een evenwicht en twijfelt veel over de keuzes die zij maakt.
Hillen ontkomt in deze roman niet aan bepaalde clichés over mannen- en vrouwenrollen, maar misschien is dit nog steeds de realiteit. Eva twijfelt vaak of zij wel genoeg af weet van kunst om erover te kunnen schrijven. Door Ben en zijn meningen laat zij zich overrompelen. Haar man vertegenwoordigt de reden en de zekerheid. Hij twijfelt niet over zijn standpunten en gelooft erin dat als je deze maar goed uiteen zet, iedereen zal inzien dat hij gelijk heeft. In deze zekerheden komen in de loop van het verhaal wel enige barsten. In Mannentaal werkt de auteur langzaam naar een climax toe, die de relaties tussen de drie op de proef stelt. De stijl van Rinske Hillen kun je precies noemen en de toon is afwisselend zakelijk en meer speels, al naar gelang het perspectief. Haar debuut Houtrot vond ik geslaagd, maar had misschien wat te veel verhaallijnen en onuitgewerkte ideeën. Mannenmaal is strakker opgebouwd, zonder dat dit ten koste gaat van diepgang.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten