Eva Meijer is romanschrijver, filosoof, wetenschapper en meer. Op 26 februari 2021 verzorgde zij als opening van festival Woordnacht de vierde Blamanlezing. Het thema van het festival was De terugkeer van de wolf. Meijers lezing sloot hier volledig op aan. Ik volgde de lezing online. Nu is er de gedrukte uitgave. Zoals wel vaker is het boek beter dan de film. Meijer verwijst veel naar haar bronnen. Als lezer kun je op je gemak deze literatuur nazoeken.
In haar verhaal koppelt Meijer ons beeld van de wolf aan hoe wij als mens naar de dierlijke natuur kijken. Wij zijn zelf onderdeel van het dierenrijk, de grenzen zijn niet zo scherp. Maar dit inzicht is van recente datum. Filosofen hebben eeuwenlang gezocht naar juist het onderscheid tussen mens en dier. Aristoteles noemde de mens het enige dier met logos, rede, taal. Wij zijn het enige politieke en morele dier, in staat onderscheid te maken tussen goed en kwaad. Met deze definitie plaats je hekken “Mensen houden van hekken en grenzen. Die geven een gevoel van zekerheid. Maar ze houden natuurlijk nooit alles tegen.”
Hiermee maakt Meijer een bruggetje naar het plaatsen van hekken om de wolf in Nederland tegen te houden. Zij laat zien hoe de wolf in de loop der eeuwen een steeds slechter imago kreeg. In oude sprookjes en verhalen is het beeld nog gevarieerd, later werd de wolf uitsluitend gezien als een rover en een vijand van de mens. Observaties in dierentuinen – een volstrekt wezensvreemde omgeving voor wolven – leidden tot de conclusie dat wolvensamenlevingen strikt hiërarchisch zijn. Maar er bestaat geen alfaman, zoals deze in populaire media vaak wordt uitgebeeld als de sterke, stoere leider. De mannelijke dominantie is een mythe. Wolven in het wild leven in familieverbanden, waar de leden elkaar steunen.
Het slechte imago van wolven heeft er mede voor gezorgd dat de wolf eind negentiende eeuw bijna overal in Europa was uitgeroeid. De ‘oplossing’ voor het samenleven was lange tijd om de ander te vernietiging. Meijer pleit bij de terugkeer van de wolf in Nederland voor een andere houding. Zij citeert de filosoof en bioloog Donna Haraway. Groepen leven nooit harmonisch samen. Om er het beste van te maken is ‘staying with the trouble’ de juiste houding. Beter dan in gevecht gaan. Je moet beseffen dat je onderdeel bent van een geheel, waar ook de ander toe behoort. Buitenbeentje, vreemdelingen en andere dieren horen hier ook bij. Deze gedachte past Meijer toe op hoe wij met wolven zouden moeten omgaan. “Bij de problemen blijven en jezelf als deel van een groter ecologisch web begrijpen is niet per se makkelijk of comfortabel.” Het is een houding die volgens mij wel hoogst noodzakelijk is om de ecologische rampen die ons te wachten staan het hoofd te kunnen bieden. Makkelijk zal het niet zijn. De inspirerende lezing van Eva Meijer en andere denkers van haar niveau kunnen ertoe bijdragen om onze houding tegenover de wolf en de natuur in het algemeen opnieuw te overdenken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten