The master of Petersburgis een bijzonder boek. Meerdere mensen hebben het mij de afgelopen jaren aangeraden te lezen. Het verhaal speelt in 1869. ‘The Master’ is Dostojewski. Hij komt vanuit zijn woonplaats Dresden aan in Petersburg. Zijn stiefzoon Pavel die hier woonde is plotseling gestorven. Dostojewski bezoekt de hospita van Pavel. Hij huurt van haar de kamer van zijn stiefzoon als onderdeel van zijn rouwproces. De roman kent vanaf het begin een mysterieuze en soms hysterisch sfeer.
Het verhaal is chronologisch opgebouwd, bevat veel dialoog en wordt in de hij-vorm verteld vanuit de hoofdpersoon. Deze opbouw is simpel, maar het boek zit toch complex in elkaar. Dit komt onder andere omdat de duiding over wat er plaatsvindt en wat er rond de dood van Pavel heeft plaatsgevonden telkens verandert. Je wordt meegenomen in een telkens verschuivend perspectief. Coetzee doet dit heel knap. Wat ook mooi is, is het theatrale in de dialogen en in de filosofische gedachten van de hoofdpersoon. Deze scenes doen vaak aan de stijl van Dostojewski’s denken.
De meerduidigheid begint al wanneer Dostojewski de kamer van zijn zoon verkent. Er blijken papieren te ontbreken. De politie heeft hier beslag op gelegd. Pavel wordt daarmee opeens een verdachte. Door de politie wordt hij in verband gebracht met de nihilist (of terrorist) Nechaev, die een ondergronds netwerk zou leiden en aanslagen zou beramen. Bij Pavel is een lijst gevonden met personen die een doelwit zouden zijn. Bij het eerste gesprek met de politie wordt Dostojewski zelf als een halve verdachte behandeld. Sowieso gaf hij zich uit voor een ander en had hij een vals paspoort. Hij is niet de vader, maar de stiefvader van Pavel, dus eigenlijk is hij niets, geen familie.
Over de dood van Pavel is geen helderheid te krijgen. Hij zou zelfmoord hebben gepleegd, maar Nechaev waar Dostojewski mee in contact komt houdt hem voor dat Pavel door de politie is vermoord. Hij neemt hem mee naar de plek waar hij is gedood, een hoog gelegen platform. Hier voeren zij een Dostojewskiaans gesprek, wat door Coetzee meteen wordt geduid. “Even as he speaks, he hears the melodramatic ring to the words. In fact the whole scene - two men on a moonlit platform high above the streets struggling against the elements, shouting over the wind, denouncing each other – is false, melodramatic.”
De meester is naast het achterhalen wat er met zijn stiefzoon is gebeurd, ook in rouw. Hij zit op de kamer van Pavel en draagt zelfs diens pak. Hij probeert zo dichter bij hem te komen, ondertussen drijft alles wat hij over hem te weten komt, hem verder van hem af. Hij twijfelt voortdurend aan alles. “Thoughts, feelings, visions. Does he trust them? They comes from his deepest heart; but there is no more reason to trust the heart than to trust reason.” Hij begint een affaire met de hospita Anna Sergeevitch, maar erg bestendig is dit niet. En dan is er nog de dochter van de hospita, Matryona. Zij lijkt eerst een bijfiguur, maar krijgt een steeds belangrijkere rol.
De geheimzinnige sfeer en de ongrijpbaarheid op het verloop van de gebeurtenissen blijft het hele boek voortduren. Maar er is meer. Coetzee geeft een beeld van een land in beroering. Er is onvrede en er zijn opstanden. Het is de sfeer voorafgaand aan een revolutie. De politieke discussies die Dostojewski voert met Nechaev zijn schitterend. Het zijn gesprekken tussen mensen uit twee totaal verschillende denkwerelden. Dostojewski heeft het over feiten, voor de nihilist Nechaev zijn feiten van geen enkel belang. Hij weigert gewoonweg te praten over wat zijn bedoelingen zijn. Hij heeft het wel over de nieuwe mens en de wijsheid van het volk.
Je kunt de roman ook autobiografisch bekijken. Coetzee heeft zelf een kind verloren en schrijft dus uit eigen ervaring. En misschien putte hij voor wat betreft de revolutionaire denkbeelden, uit de geschiedenis van zijn eigen land, Zuid-Afrika. Alles bij elkaar is The master of Petersburgen geweldig boek en zeer goed geschreven. Het wordt aangeraden om langzaam te lezen. Daar heb ik mij aan gehouden. Ik heb al veel van Coetzee gelezen. The master of Petersburg is niet goed vergelijkbar met andere boeken van hem. Het heeft mij wel weer aangezet om dat wat ik nog niet ken van Coetzee, snel te gaan lezen, zoals zijn Jezus-trilogie.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten