Pawel Huelle – Mercedes-Benz

Paweł Huelle werd geboren in 1959 in Gdańsk. Hij is naast schrijver ook journalist en televisiemaker. Hij debuteerde in 1987 met de roman Weiser Dawidek. Mercedes-Benz is uit 2001 en is vertaald door Karol Lesman.

Het is een wonderlijke roman. De ik-figuur (Huelle) richt zich tot de legendarisch Tsjechische schrijver Bohumil Hrabal. Hij schrijft over zijn rijlessen in het Fiatje van juffrouw Ciwle. Tijdens de rijlessen vertelt hij haar over zijn familiegeschiedenis, aan de hand van de auto’s die zijn oma, zijn opa en zijn vader bezaten. In de verhalen speelt de politieke geschiedenis van Polen uiteraard een rol.

Dit lijkt een ingewikkelde constructie, maar Mercedes-Benz leest goed weg. Nergens raakt je de draad kwijt. Het is een monoloog zonder onderbreking. Het boek kent geen hoofdstukken of alinea’s, alleen de authentieke foto’s van Huelle’s familieleden breken de woordenstroom.

Zijn oma heette Maria. In 1925 werd zij in haar Citroën bijna verpletterd door een aanstormende trein. Het liep goed af. De auto was onherstelbaar geraakt, maar zij sprong er met haar rijinstructeur op tijd uit. Door een fantastische aaneenschakeling van toevallige gebeurtenissen kreeg zij weer een nieuwe auto.

Opa Karol bezat voor de oorlog een Mercedes-Benz, een 170 V. Met een aantal bevriende autobezitter werd een jaarlijkse vossenjacht gespeeld. Niet met wild, maar met een luchtballon. Diegene die de ballon vond en er precies onder ging staan won: er was champagne, maar het ging vooral om de eer. Opa Karol won ieder jaar vanwege een weergaloze voorbereiding.

De laatste Vossenjacht liep verkeerd af. De ballon passeerde de grens en werd lek geschoten. Er volgde arrestatie van de aeronaut Szuber. Hij werd aangezien voor een Duitse spion. De oorlog brak uit. De Russen namen de Mercedes van opa in beslag. Huelle schrijft beeldend in een paar zinnen over de gruwelen, maar vervolgt dan weer zijn familie-verhalen.

Zijn vader was ook gek op autorijden. Hij sleutelde eindeloos aan een vooroorlogse Mercedes 170 DS. Een autoritje of vakantie was niet compleet als er onderweg niet iets te repareren viel. Toen de Mercedes echt niet meer functioneerde, roestte hij weg in de tuin. Vader was nooit meer zo gelukkig als in de tijd van de autoritjes.

 “…het waren zonnige dagen voor hem, een echt feest, de compensatie voor verloren jaren en illusies, want u moet weten, ik was er inmiddels in geslaagd op de middelste rijbaan in te voegen, dat die eerste naoorlogse jaren erg zwaar voor hem waren geweest; opa Karol behoorde tot de zogenaamde vijanden van het volk en hij had op de fabriek, waar hij zich onmiddellijk na de oorlog had gemeld, te horen gekregen dat het beter voor hem was geweest als hij in dat Auschwitz zou zijn omgekomen, want nu bestond er geen behoefte meer aan bourgeois ingenieurs, de achterlijke wetenschap bevond zich nu in snelle liquidatie…”

Dit citaat geeft een beetje de stijl van Paweł Huelle weer. Deze is vloeiend-vertellend, met lange zinnen, waarin de verhalen worden afgewisseld met gebeurtenissen op de weg tijdens de autorijles. Een mengsel dat zeer goed uitpakt. Aan het eind van het  boek wordt duidelijk waarom hij schrijft aan Bohumil Hrabal.