Kristien Hemmerechts – Hoe creatief schrijven de wereld kan redden

Zaterdag 8 oktober vond in Rotterdam de tweede editie van Woordnacht plaats. Het festival kende veertien podia in de stad en werd goed bezocht. Inzet van Woordnacht is om niet alleen een hoop schrijvers en literatuurliefhebbers samen te brengen, maar ook om aan te zetten tot opinievorming en debat.

Kristien Hemmerechts mocht het festival openen met de eerste Blamanlezing onder de titel ‘Hoe creatief schrijven de wereld kan redden’. Zij begint haar verhaal met voorbeelden uit haar werk als docente creatief schrijven. Wat zij hier geleerd heeft is dat je opdrachten moet geven, geen vrije oefeningen. “Af en toe las ik ze in om hun wat speelruimte te geven en omdat ik vrees hen te betuttelen, maar de meesten houden niet van die vrijheid en weten ook niet meteen wat ermee aan te vangen.”

Een van de opdrachten die Hemmerechts geeft is observeren: ga ergens heen waar veel mensen zijn en geef in woorden weer wat je ziet en hoort. Dit blijkt voor sommige mensen lastig. Cursisten willen graag hun eigen gevoel of hun fantasie in een verhaal kwijt. “Soms ben ik bang dat mensen eigenlijk helemaal niet kijken of luisteren. Ze zijn in beslag genomen door hun ‘gevoel’." Ze zitten vaak opgesloten in clichés en vooroordelen.

Deze overwaardering van het gevoel staat ook een andere opdracht in de weg, namelijk je in een verhaal verplaatsen in de ander. Voor sommigen is dit echt een stap te ver. Maar stel je voor dat je jihadisten een cursus creatief schrijven zou opleggen en dat zij gedwongen worden zich in een ander te verplaatsen. Volgens Hemmerechts zou dit meer effect hebben dan opsluiting.

De  vraag of schrijvers geëngageerd moeten zijn ontkent Hemmerecht. “Nee. Literatuur moet krachtig en sterk zijn, en een noodzaak bezitten.” En zo is het ook. Hier zijn geen strakke regels voor te geven, hoe dit precies moet. Iedere schrijver doet dit op zijn eigen manier. Literatuur is niet bedoeld om een boodschap over te brengen. “Voor boodschappen moet je in de supermarkt zijn, niet in de boekhandel.”

Zelf heeft Hemmerechts zich nooit als geëngageerd schrijfster beschouwd. Zij vindt dat je niet zomaar een actueel onderwerp moet oppakken, omdat het maatschappelijk relevant of interessant is. Maar wanneer je over een actueel onderwerp zoals vluchtelingen wilt schrijven, verdiep je dan echt in hun situatie. Een schrijver moet een goede observator zijn. Tijdens cursussen creatief schrijven is dit het belangrijkste wat de leerling moet leren.

De eerste Anna Blamanlezing was een succes. Hemmerechts betoog sluit goed aan bij wat het festival voorstaat. Later op de avond werd erover doorgepraat tijdens het slotdebat onder leiding van Bram Peper. Voor de volgende spreker, die volgend jaar de tweede Blamanlezing mag houden, liggen er een mooie aanknopingspunten in deze lezing van Kristien Hemmerechts.