Hans van Willigenburg is schrijver, dichter en journalist. En hij is lezer. Zijn mening steekt hij nooit onder stoelen of banken. Hij kan schrijvers mateloos bewonderen en anderen die hem minder bevallen genadeloos afbranden. Of hij zelf een bewonderaar is van Trump weet ik niet. Dat doet er ook niet toe. Hij is zeker niet iemand die zich laat verleiden zijn morele verontwaardiging uit te spreken over de fratsen van de Grote lelijke zakenman, zoals hij in deze roman wordt genoemd. Maar los hiervan, zowel de prikkelende titel als het mooie omslag van Houden van Trump nodigen uit tot lezen.
Het verhaal gaat over een vijfenveertigjarige cabaretier die gefascineerd raakt door de Grote lelijke zakenman. Hij voelt wel aan dat hem dat niet door iedereen in dank zal worden afgenomen, maar dat kan hem niet zoveel schelen. De naamloze cabaretier – ik moest aan het type Youp van ’t Hek denken – is vrijgezel, veelal alleen en is het leven moe. Hij rijdt rond in een SUV, eet instant maaltijden en op feestjes verveeld hij zich rot. Zijn werk op de bühne doet hij plichtsmatig, maar hij blijft onverminderd populair. Wanneer hij de Grote lelijke zakenman op televisie voorbij ziet komen blijft hij geïnteresseerd kijken. De man begint hem te boeien. Hij laat een frisse wind waaien door de voorgeprogrammeerde machinerie van de Amerikaanse verkiezingsstrijd. Mensen worden door hem ontregeld. Hij beloofd “alles wat uitgeblust en vastgeroest is, het eigen land voorop, weer nieuw leven in te blazen.” De cabaretier verzucht: “Ja, alsjeblieft. Blaas mij ook van top tot teen nieuw leven in…”
Van Willigenburg schrijft aanstekelijk en zet de sneue cabaretier in korte tijd heel goed neer. Zijn stijl is krachtig. De alinea’s zijn kort met veel witte regels ertussen. Hij wisselt de tekst af met bijvoorbeeld snelle smartphone-dialogen en emailcorrespondentie. Maar het meest opmerkelijke is dat hij de tweede persoon enkelvoud - de je-vorm - hanteert. In weinig romans gebeurt dit. Bianca Boer gebruikte deze vorm voor een personage in haar romandebuut Draaidagen. Bij consequent gebruik kan de je-vorm een bedwelmend effect hebben op de lezer. Het mooiste voorbeeld hiervan is te lezen in de roman Een man die slaapt van George Perec. Even een voorbeeld uit Houden van Trump: “Je gaat het verkiezingscircus op tv nauwkeurig volgen. Dat is helemaal niet goed voor je. Gezien je overgewicht zou je veel beter kunnen gaan wandelen, fietsen of oefeningen doen in de sportschool. Maar de Grote lelijke zakenman heeft je op de één of andere manier te pakken gekregen.” Enzovoorts.
De cabaretier gaat steeds meer op in zijn idool. Wanneer hij voor de voorstelling een dutje doet hoort zijn regisseur hem tijdens het dromen Zijn naam mompelen. Ter ontspanning laat de cabaretier geregeld escortmeisjes langskomen. Hij doet een test met hen door de naam van de Grote lelijke zakenman in hun oren te fluisteren, om te zien of zij positief of negatief reageren. Bij een vrouw met enorme borsten krijgt zijn obsessie een directe seksuele invulling. Van Willigenburg bespaart ons gelukkig de orgastische details.
Bij een hoofdpersonage met weinig interesses, waar de verveling van afdruipt moet een schrijver op een bepaald moment een nieuw element inbrengen om het verhaal gaande te houden, anders valt de lezer in slaap. Hier verschijnt een journaliste op het toneel. Zij heeft zich vastgebeten in haar onderwerp: de cabaretier, en is van plan hem te ontmaskeren. Overigens zit het verhaal verhaal vol met kritiek op de journalistiek die te slap en te eenvormig zou zijn; ook de vele talkshows vindt de cabaretier verschrikkelijk. Desalniettemin kijkt hij er iedere avond naar.
De journaliste - zij heet Barbara Spiesma - heeft dingen ontdekt die zij wil openbaren om hem te breken, waaronder zijn voorliefde voor de Grote lelijke zakenman. Maar het interesseert de cabaretier niet zo. Zelfs als zijn carrière verwoest zou worden ligt hij er niet wakker van. Liever maakt hij er zelf een einde aan. De journaliste is de tegenpool van de cabaretier. Zij zegt niet tegen onrecht te kunnen, terwijl de cabaretier hier slechts om kan smalen. Zij drinken een kop koffie samen en wonderlijk genoeg weet hij met zijn onopzettelijke charme haar voor zich in te nemen. Maar zij zal dat natuurlijk niet direct toegeven. Wat volgt is de terugtrekking van de cabaretier uit al het maatschappelijk gedoe. Het artikel verschijnt, maar hij zet zijn telefoon uit, reageert nergens meer op. De man wordt steeds zieliger en het verhaal slaat hier wat dood. Dat is jammer. Je verwacht enig drama, een verrassende wending of een mooie ontknoping, maar de auteur kiest ervoor de verveling nog wat dikker aan te zetten. De cabaretier legt het aan met zijn Roemeense huishoudster, leest wat in American Psycho van Bret Easton Ellis – een van de weinige boeken die hem nog boeien – en zoekt zijn heil in het buitenland. Cliché op cliché, kun je wel zeggen.
Een lichtpuntje in dit deel van de roman is Ralf, een goede vriend van de cabaretier en een zakenman die veelal in het buitenland vertoeft. Deze figuur staat voor de ratio. Hij is zelfs door en door rationeel, op het buitenissige af en daarmee zeer komisch. Hij spreekt de cabaretier toe, verwijt hem dat hij wel erg snel piept. Hij legt het nog eenmaal aan hem uit: "… hij is je laatste houvast. Ook al verkoopt hij elke dag onzin. Dat hij onzin verkoopt is voor jou, ten diepste, juist een troost. Een teken dat er tenminste nog ruimte is voor onzin. Elke keer als hij de show steelt met een krankzinnig plan of bizarre maatregel maakt je hart een sprongetje. Denk je niet: wat een clown. Maar: hoera, een clown! Ik begrijp dat maar al te goed.”
Al met al heb ik Houden van Trump met veel plezier gelezen. Hans van Willigenburg schrijft met humor en kiest een verfrissende invalshoek om Grote lelijke zakenman onderwerp te maken van zijn roman. Het verhaal heeft in de eerste helft van het boek een straf tempo, je kunt het haast niet wegleggen. Helaas zakt het op twee derde in. Het lijkt alsof de schrijver zelf ook niet meer weet wat hij met zijn hoofdpersoon aan moet. Een goed idee voor een boek is één ding, maar het verhaal tot een mooi einde brengen vergt meer dan een goed idee. Dat is helaas niet gelukt. Ik snap het ook wel een beetje. De schrijver kennende kan hij er natuurlijk geen moralistisch einde aan breien, de cabaretier tot inkeer laten komen of iets dergelijks. Maar goed, los hiervan raad ik Houden van Trump zeker aan om te lezen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten