Merijn de Boer - De geur van miljoenen

De geur van miljoenen is het vierde boek van Merijn de Boer. Eerder publiceerde hij twee romans en een verhalenbundel. Dit nieuwe werk is een bundel met twaalf verhalen. Ik ben een liefhebber van zijn werk. In een vloeiende stijl laat hij de menselijke ranzigheid van alle kanten zien. Hij weet zijn personages in schaamtevolle posities te manoeuvreren en hij zet de lezer regelmatig op het verkeerde been.

In De nacht, De Boers romandebuut, spelen vier akelige mensen de hoofdrol. Zij keren terug in twee verhalen in deze bundel. In ‘De Jaguar’ zit de hoofdpersoon met zijn patserige schoonvader Milan Mosselbank op een terras. Milan heeft een grote muil, drinkt teveel en maakt voortdurend seksistische opmerkingen. Hij merkt nog eens op hoe heerlijk hij gevreeën heeft met Lidia, de ex van zijn schoonzoon. Later schuift de vrouw van Milan aan en wordt de drankorgie voortgezet. Zij voegen zich  bij een gezelschap rallyrijders. Dit verhaal heeft als toevoeging bij de titel ‘Naar een verhaal van Gogol’. Milan schept op over zijn jaguar. Het gezelschap wil die auto weleens zien, net als in ‘De calèche’ van Gogol, maar dan anders.

De Boer verwijst meer naar grote schrijvers. Eén verhaal gaat specifiek over het lezen van Vestdijk. Een man zoekt iemand om samen alle romans van Vestdijk te lezen. Er komen heel wat gekken over de vloer. Dit verhaal is net als ‘De Jaguar’ vooral komisch. Het tweede verhaal waarin schoonvader Milan een hoofdrol speelt ‘Darren’ gaat de humor voorbij. Dan is De Boer op zijn best. Het gedrag van Milan, die samen met zijn schoonzoon een imkercursus volgt, is stuitend. Over de inhoud zeg ik niks, maar wat hier opvalt is dat de schoonzoon niet ingrijpt. Hij blijft toeschouwer. Dit gegeven gebruikt De Boer vaker. In eerste instantie zet hij een personage neer dat aan alle kanten fout is, later blijkt de passieve verteller zelf niet helemaal in orde. Om het leesplezier niet te bederven zal ik geen titels van verhalen noemen. Het verrassingseffect is een belangrijk onderdeel van het lezen.

Naast deze mooie sympathieverschuivingen zitten er meer terugkerende elementen in de verhalen, zoals verdrongen homoseksuele gevoelens bij de hoofdpersoon, moeite hebben met volwassen worden en confrontaties met vrienden uit het verleden. Dit laatste element verwoordt De Boer mooi in het verhaal ‘Het cassettebandje’. “Afspreken met Jerry betekende ontdekken hoe hij was geworden en door de ogen van de ander zien hoe hij zelf was geworden.” In dit verhaal denkt bankier Ype Middelkoop ’s nacht in New York terug aan zijn jeugdvriend Jerry. Jerry was anders. Hij luisterde naar klassieke muziek, speelde piano, las filosofie en literatuur, maar had geen vrienden. Dit terwijl hij zo op zoek was naar erkenning. Niemand schatte hem op waarde.

In een interview vertelde De Boer dat dit personages is gebaseerd op Thierry Baudet. Op de middelbare school was hij met hem bevriend. Het is zoals De Boer het noemt “een rustig portret van die vriendschap”. Jerry omschrijft hij als volgt. “Hij had het in de negentiende eeuw, of in de Weimarrepubliek, waarschijnlijk uitstekend gedaan, maar aan het einde van de twintigste eeuw in Haarlem was hij een misfit.” Ype raakte bevriend met Jerry. Zij trokken zich weinig aan van hun klasgenoten en gingen hun eigen weg: samen luisterden zij naar muziek en filosofeerden zij. Zij schreven elkaar dagelijks brieven. De moeder van Ype vond Jerry een engerd. Zij was niet de enige.

De vriendschap tussen Ype en Jerry hield geen stand. Na het afronden van de middelbare school zagen zij elkaar niet meer. Ype ging economie studeren en stortte zich in het corpsleven, zoals meer personages in het werk van De Boer. Jerry bleef zichzelf: lezen, studeren, musea bezoeken, pianospelen. De breuk had volgens Ype niks te maken met het cassettebandje; hij had gewoon genoeg van Jerry. Maar nu hij door nachtelijk New York wandelt vraagt hij zich af of hij wel gelukkig is. Heeft hij de juiste keuzes gemaakt in zijn leven. “Geen liefde. Geen vriendschappen van betekenis. Geen verdieping. Wel rijk. Wel een carrière. Wel aanzien. Wel een huis in Brooklyn Heights.”

De twaalf verhalen in De geur van miljoenen vormen een hechte eenheid. Zij zijn humoristische en vaak tragisch. Je krijgt af en toe medelijden met zijn personages, maar dan weet hij een toch al pijnlijke situatie nog even iets ranzigs te geven en weg is je medelijden of sympathie. Merijn de Boer doet dat heel knap. Lees deze bundel!