De grote angst in de bergen is een Schwob-boek. Schwob is een club die aandacht vraagt voor vergeten klassiekers. Een paar keer per jaar presenteren zij een aantal titels van (opnieuw) vertaalde boeken. Dit voorjaar waren Kes van Barry Hines en Pelgrim langs Tinker Creek van Annie Dillard twee van de zes boeken. De grote angst in de bergen was een derde boek in deze serie. Charles-Ferdinand Ramuz (1878-1947) was een beroemde Zwitserse schrijver. In het Frankrijk wordt hij nog steeds gelezen. De grote angst in de bergen uit 1926 is een van zijn bekendste romans. Het is het eerste boek van hem dat is vertaald in het Nederland. Rokus Hofstede is de vertaler.
Het verhaal speelt in een dorpsgemeenschap in de bergen van Zwitserland. Het leven is zwaar, de bevolking is arm. De economie van het dorp drijft op een kudde koeien. Er is net genoeg te eten voor de kudde. Boven in de bergen is een alpenweide die zeer geschikt zou zijn om de kudde te voeren in de zomer. De meningen zijn verdeeld over dit plan. De ouderen zijn veelal tegen. Er schuilt gevaar in de bergen. Twintig jaar geleden heeft men dit plan al eens uitgevoerd. Het ging mis; overigens zonder dat er door iemand wordt aangegeven wat er precies mis ging. Jongeren hebben minder moeite met het plan. Uiteindelijk is de meerderheid voor.
“De jeugd heeft de overhand gekregen, en de jeugd denkt nu eenmaal dat zij als enige snapt hoe de dingen werken, omdat ze naar school zijn geweest, terwijl het oude volkje amper kan lezen en schrijven. De jeugd had dus gewonnen.”
De voorzitter heeft eerst moeite om vrijwilligers te vinden om met de kudde mee naar boven te gaan. Uiteindelijk worden er zes gevonden; een divers gezelschap, met onder anderen een eenzame goudzoeker, een verliefde jongeman, een kind en een oudere die het allemaal meegemaakt heeft twintig jaar geleden. Nu heeft hij een heilig document bij zich dat hem moet beschermen.
Alles wijst er op dat de ramp zich weer zal voltrekken. Het kind wordt ziek, de koeien worden ziek. Je kunt niet helemaal de vinger erop leggen wat er nu precies aan de hand is. Om besmetting te voorkomen mogen de herders niet meer afdalen naar het dorp en de dorpelingen mogen niet naar boven. Men probeert het toch. Er gebeuren ongelukken. Er gaan mensen dood. Is ‘Het’ hier de oorzaak van? Niemand weet wat ‘Het’ is, maar men is er wel bang voor.
De dreiging die Ramuz in dit eenvoudige verhaal weet te brengen is zeer voelbaar. Het ongrijpbare van het gevaar en de doorleefde angst maken het boek universeel. Ik moest denken aan de uitspraak van Roosevelt: “The only thing we have to fear is fear itself” De bewoners veroorzaken zelf hun ondergang doordat zij zich laten meeslepen door een onbekende angst.
Ramuz voegt hier de dreiging van de onverzettelijk natuur aan toe. De bergen lijken te spelen met de dorpelingen. De mensen zijn overgeleverd aan de wind, de gletsjers, de ravijnen en de bergtoppen. Ramuz benoemt voortdurend de kleuren van deze natuurverschijnselen. De gletsjer hoest. De bergen verschieten van kleur. Hij beschrijft ze als levende wezens.
Bijzonder aan de roman is het taalgebruik. In het nawoord legt de vertaler Hofstede uit dat Ramuz een moderne anti-modernist was. Zijn thema’s zijn archaïsch. Zijn verhalen spelen bijvoorbeeld binnen een boerengemeenschap. Maar zijn stijl is experimenteel. Hij bleef verre van het klassieke Frans. Vooral het mengen van diverse werkwoordstijden is opvallend. Dit hangt samen met het voortdurend wisselen van het perspectief: tussen een subjectief en een objectief standpunt. Dit klinkt leuk, maar ik vond het vaak wat vermoeiend. Tegenwoordige en verleden tijd wisselen zo snel achter elkaar, dat het verhaal steeds stokt. Ik snapte het principe, maar veel overgangen voelden toch als taalfouten.
Los van deze manier van schrijven is De grote angst in de bergen een bijzonder boek. Goed dat het nu beschikbaar is in het Nederlands. Het werk van Schwob kan niet genoeg geprezen worden. Ik kijk erg uit naar de volgende serie vergeten klassiekers.
1 opmerking:
geweldig boek!!!!
Een reactie posten