Rotterdam in de wederopbouw

Alweer een fotoboek over Rotterdam. Niet alleen hedendaags Rotterdam is populair, ook het verleden verkoopt goed. Vooroorlogs Rotterdam kreeg lange tijd de meeste fotoboekenaandacht. De laatste tijd doen boeken over de wederopbouw het goed.

‘Rotterdam in de wederopbouw’ van Anne Jongstra en Arie van der Schoor bevat foto’s uit de periode 1945-1970. Het is een uitgave van het Stadsarchief. Er is vooral gebruik gemaakt van foto’s van de Fototechnische Dienst Gemeentewerken Rotterdam en de persfoto’s van Ary Groeneveld.

De foto’s zijn geordend in hoofdstukken met titels als ‘Gehavende stad’, ‘Lichaam en geest’ en ‘Na gedane arbeid’. Alle foto’s zijn ruim voorzien van informatie over de afbeelding: de plek, de tijd van de opname, wat er op te zien is en het historisch belang ervan.

Prachtig is een opname uit 1951 van het kale Hofplein, nog zonder fontein. Het is leeg, zoals op meer opnames uit die tijd is te zien. De mensen lijken mieren. Er zijn kale vlaktes, waarop zelfs geen gras groeit. Erdoorheen lopen voetpaden en een enkel olifantenpad. Het standpunt van de foto is hoog. Het is één van de foto van de Fototechnische Dienst Gemeentewerken Rotterdam.

Ik had graag willen weten wat de reden was dat de dienst zulke foto’s maakte. Was het puur vastleggen van de ontwikkeling in de stad? Maar op de Hofpleinfoto is geen enkel gebouw te zien. En wie maakte deze foto? En waarom vanaf het gekozen standpunt? Ik kan mij niet voorstellen dat deze foto alleen gemaakt is voor ambtelijke registratie. Jammer dat het boek hier niet meer over loslaat.

Er staan meer van zulke mooie foto’s in het boek. Maar het is onevenredig verdeeld. Foto’s die genomen zijn in de kantoren van de gemeentelijke dienst zijn weinig beeldend. Een foto van Juliana die een maquette bekijkt of een rabbijn tijdens een dienst zeggen mij ook niet zoveel.

De foto met twee flats in een Ommoordse woestenij met een houten noodkerk op de voorgrond is daarentegen geweldig. Zo ook de foto uit de witteboordjesbuurt Alexander: in de niet afgesloten tuinen zitten een paar mensen van de zon te genieten. Je kijkt eenvoudig langs de afscheiding, maar men waant zich vrij op eigen erf.

De mooiste foto’s vind ik die waarop de stad in ontwikkeling is te zien, met daarbinnen de mens die het ondergaat. Op bijna alle buitenfoto’s schijnt de zon of is het in ieder geval droog.

De binnenfoto’s laten een hoopvol leven zien. In onze ogen misschien wat krap, maar een eigen woning in de Wielewaal met een luik tussen keuken en woonkamer was een luxe voor die tijd.

De teksten bij de foto’s zijn niet altijd interessant. De meeste feiten uit de Rotterdamse wederopbouw zijn er in terug te vinden. Maar het taalgebruik is bijzonder oubollig.  Op foto’s zien we baldadige jeugd, een café is een poel des verderfs. En in het onderschrift bij vliegveld Zestienhoven staat te lezen: “Onbetamelijke handelingen jegens charmante gastvrouwen komen wel eens voor.” Het zijn geen citaten uit de jaren vijftig. maar uit 2015. Het boek staat vol met dergelijke beschrijvingen. Dit had wat minder gemogen.

De rauwe kanten van het stadsleven zijn bijna niet zichtbaar in dit fotoboek. Slechts de foto van het Tehuis voor Ouden van Dagen laat iets zien van de troosteloosheid en armoede uit de jaren vijftig. De kale mannen lijken een soort gevangenisuniformen te dragen. De soep krijgen ze opgediend uit een grote pan.

Rotzooi op straat ontbreekt op de meeste foto’s. De zooi was er wel, bijvoorbeeld bij de schrootopslag aan de Rechter Rottekade. Een boeiende foto, waarop handkarren, mannen met petten, vrachtwagens en een enkele luxeauto te zien zijn. De soms nog bruikbare troep lag gewoon op straat.

Iets wat ik zelf nog heb meegemaakt is het verschijnsel sloopauto. Wrakken bleven decennia geleden gewoon op straat staan. De jeugd sloopte zo’n auto binnen de kortste tijd, een feest om te doen. Later werden wrakken van overheidswege verwijderd van straat. Zelden werd een wrak op foto vastgelegd. In dit boek staat er wel één afgebeeld.

Al met al is ‘Rotterdam in de wederopbouw’ als fotoboek een mooie aanvulling op wat er al eerder is verschenen. Over de teksten ben ik minder enthousiast.