Anke Scheeren debuteerde in 2009 met de prachtige korte roman De mooiste dagen zijn het ergst; daarna legde zij zich toe op haar wetenschappelijke carrière – Scheeren is psychologe – maar publiceerde wel met enige regelmaat korte verhalen. Nu is er na zestien weer een roman, en wat voor één! Het verhaal in Blauw of de kleur van blijdschap draait om de doodnormale, wat saaie man Egbert Klein, die als data-analist werkt voor een bedrijf dat windmolens maakt. Door zijn baas wordt hij onverwacht naar Mongolië gestuurd om er windmolens te verkopen. Het uitgestrekte lege land zou er uitermate geschikt voor zijn, zijn baas heeft al een afspraak gemaakt met de lokale autoriteiten. Met een gelikte PowerPointpresentatie gaat Egbert op pad. De roman gaat over verlies, over onzekerheden in het leven en over het maken van beslissende keuzes. Het boek is buitengewoon goed geschreven: de toon is soms luchtig humoristisch, dan weer dreigend en zwaarmoedig. Scheeren geeft steeds voldoende prijs aan de lezer om in te schatten hoe het verhaal zich zal ontwikkelen, maar toch word je telkens weer verrast welke kant het op gaat.
Egbert is verre van avontuurlijk, in tegenstelling tot zijn zus, die voortdurend de hele wereld rondreist. Hij gedraagt zich bij aankomst in Ulaanbaatar als onwetende toerist; hij kent de gebruiken van het land niet, laat zich eerst naar het verkeerde hotel vervoeren en wordt al na een dag op een markt beroofd. De afspraak voor de presentatie wordt eerst nog uitgesteld, maar de presentatie is uiteindelijk een succes. Zijn baas heeft voor een Engelssprekende gids gezorgd, die hem naar het oosten van het land moet begeleiden om locaties te verkennen.
Tijdens zijn verblijf in Ulaanbaatar en gedurende de tocht denkt hij terug aan zijn jeugd en aan zijn ouders. Hij is nog steeds vrijgezel en had nooit veel geluk in de liefde, vrienden had hij evenmin. Zijn instelling is om verwachtingen laag te houden. Hij experimenteerde ooit met online daten en had een eetafspraakje bij een vrouw thuis. Het werd geen succes. ‘Eline zette de bordjes in de afwasmachine. Egbert keek naar haar bescheiden billen in de spijkerbroek. Wie er oog voor had, dacht hij, zag de ondergang overal. Het moment van afscheid naderde.’
Egbert is wat teleurgesteld over zijn magere sociale leven, maar hij koestert de eenvoud en overzichtelijkheid. Echt gelukkig is hij misschien niet, ook niet in zijn werk. ‘Mijn werk geef me een zekere mate van voldoening. Maar ik zou dat niet meteen geluk noemen. Het is een prettig houvast. Ik vind het fijn om een functie te hebben, iets te betekenen, in een bepaalde vorm.’ Hij houdt wel van leegte en daarom spreekt het land hem aan, ondanks de echte of denkbeeldige misverstanden die hij heeft met mensen die hij ontmoet. Egbert gedraagt zich meestal wat koel maar voelt soms enige opwinding: ‘Misschien was dit het: het definitieve einde van zijn comfortzone. Het begin van het interessante deel van zijn leven.’
De tocht naar het oosten heeft iets mysterieus en doelloos. Je begrijpt als lezer niet waar hij precies naar op zoek is. Scheeren legt het niet uit, maar haar personage twijfelt ook steeds meer aan de tocht. Zijn gids is een uitstekende tegenspeler; hij is nuchter en bevraagt Egbert op de juiste momenten, bijvoorbeeld over het nut van deze windmolens voor zijn land. Egbert twijfelt zelf ook meer en meer over de hele onderneming in dit uitgestrekte land. Het verhaal vervalt echter niet in eentonige melancholie, door een aantal goed gekozen wendingen blijft het spannend en ontroerend.
Tijdens het lezen van Blauw of de kleur van blijdschap moest ik steeds vaker aan Nooit meer slapen van W.F. Hermans denken. Ook hier gaat een man min of meer onvoorbereid op stap in een onherbergzame streek en is het doel steeds minder duidelijk. Ik ging erop letten en kwam een verwijzing naar meteorieten tegen, de data blijken niet te kloppen en er is een scène met muggen. De portier in het appartement waar Egbert verblijft is nog net niet invalide. Ik zie deze verwijzingen vooral als knipogen, van kopiëren is geen sprake. Het verhaal van Blauw of de kleur van blijdschap is in vorm en inhoud origineel; de roman is een absolute aanrader en ik hoop dat het gezien wordt door jury’s van literaire prijzen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten