Schrijver Hester van Hasselt en fotograaf Bianca Sistermans werken al jarenlang samen. Een jaar geleden verscheen het prachtig vormgegeven Een mogelijk begin van veel, met interviews en foto’s van 29 dichters. Hier besta ik is uit 2017 en bevat twaalf portretten van dichters die betrokken zijn bij de eenzame uitvaart. Zij schrijven een passend gedicht en dragen dit voor bij een uitvaart. F. Starik startte het initiatief in 2002 in Amsterdam, naar een idee van Bart FM Droog.
Inmiddels bestaat het in diverse grote steden, waaronder, Den Haag, Utrecht en Antwerpen. In Rotterdam lag het een tijdje stil, maar is het voordragen bij eenzame uitvaarten vorig jaar weer opgezet. In het boek komen louter grote dichters aan het woord, zoals Maria Barnas, Menno Wigman, Joke van Leeuwen, Kees ’t Hart en Eva Gerlach. Zij vertellen over hoe zij te werk gaan en bijna iedere dichter heeft de behoefte te verklaren waarom zij het doen en wat de waarde ervan is.
Als dichter heb je weinig aanknopingspunten. Je weet meestal niks persoonlijks van iemand. Instanties geven geen informatie, of mogen dit niet. Een plaats, een leeftijd of een naam kan soms inspiratie geven. Verschillende dichters zeggen dat zij naar de plek gaan waar de overledene is gestorven of waar hij of zij heeft gewoond. Dit om toch een indruk te krijgen van iemand. Menno Wigman stelde in het interview dat het hele eenzame levens zijn: “mensen die ervoor kiezen om geen verhoudingen meer aan te gaan, hun familie, hun buren niet meer te zien.” Hij noemde de poëzie van de eenzame uitvaart een nieuw genre. “Het goede van deze gedichten is dat ze nooit vrijblijvend zijn.”
Eva Gerlach werpt de vraag op voor wie je het eigenlijk doet. Er is naast de ambtenaar en F. Starik (in die tijd) verder niemand aanwezig. Je doet het voor diegene die in de kist ligt en niet luistert. “Je doet het voor het ritueel. Je doet het voor de leegte.” Zij noemt het futiel, maar toch zinvol. Soms moet je als dichter juist niet te veel weten. Ester Naomi Perquin. “Misschien is het de beste tactiek om de leugen niet te schuwen, de fictie en de onwaarheden waarmee je zo’n dode of jezelf of de wereld troost.” Dit verschilt niet veel van wat we doen bij normale begrafenissen. Waarheid en de dood hebben een moeilijke relatie, zegt zij. “Waarheid en leven trouwens ook,”
Het interview met Kees ’t Hart vond ik interessant. Dood, eenzaamheid en verdriet zijn niet de thema’s waar hij over schrijft. Hij neemt afstand van beweringen als het leven zien als een raadsel: “het leven is op maandagochtend de vuilniszakken buitenzetten.” Bij de vraag om een gedicht te schrijven voor een eenzame overledene stapt hij op de fiets om het huis van de dode te bekijken. Hij belt aan bij buren om informatie in te winnen. Dit verloopt niet eenvoudig. Het concept eenzame uitvaart uitleggen is een moeizaam proces. Ze denken dat er iets achter zit of ze denken dat hij gek is.
Bij ieder interview is naast een foto uiteraard ook een gedicht opgenomen. Ik besluit met een citaat uit het gedicht van Wim Brands.
U had geen kinderen. Ik zie hoe u in het water neerdaalt en denk aan
het beeld van een mensheid die zich niet meer voortplant en zich
rustig oprolt. Zoals u nu in het water dat de juiste temperatuur heeft.
Als een kind dat zich verheugt. U gaat ons voor.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten