Rascha Peper – Russisch blauw

Dit jaar op 15 maart is het tien jaar geleden dat Rascha Peper stierf. Rond het jaar 2000 maakte ik voor het eerst kennis met haar werk. De roman Russisch Blauw uit 1995 was het eerste boek dat ik van haar las en ik was meteen verkocht. Ik las direct alles wat zij eerder had geschreven en bleef haar volgen en lezen. Rascha Peper schreef over universeel menselijke thema’s - ambitie, jaloezie, overwinnen van de dood - in vaak een historische context. Zij wist een fantasierijke vertelkunst te koppelen aan rationele, soms wetenschappelijk, verhandelingen, die uitstekend binnen de verhalen passen. Haar hoofdpersonen worden door een specifieke passie, of zeg maar gerust obsessie, gedreven. Peper dreigt nu vergeten te worden. Haar werk is denk ik niet actueel of urgent genoeg. Dat was het overigens nooit. 

Russische blauw pakte mij ook meteen in omdat ik mij herkende in de hoofdpersoon. Lex Grol heet voluit Alexander en is net als ik geboren in 1965. Toen ik het boek las was ik ongeveer even oud als Lex. Hij groeide op zonder vader en studeerde ook geschiedenis. Lex heeft een fascinatie voor Rusland en gaat op zoek naar zijn Russische wortels. Het verhaal speelt op een moment dat Lex niet precies weet wat hij met zijn leven aan moet.

 

Lex past enige tijd op het riante huis van de familie van zijn jeugdvriend Sweder. Het huis staat in zijn geboortedorp, waar ook zijn moeder nog woont. Het heeft een zwembad, dat enigszins in verval is. Zijn lethargie wordt doorbroken door een aanbod van een professor om mee te schrijven aan een boek over Russische geschiedenis. Hij pakt zijn oude fascinatie op: de tsarenfamilie en met name de dood van de laatste tsaar. Hij gaat steeds meer geloven in de theorie dat Aleksj, de mannelijke troonopvolger, de moord op de tsarenfamilie in 1917 heeft overleefd. Zijn graf was in de tijd waarin het verhaal speelt nog niet gevonden. Deze Aleksj leed aan hemofilie, net als Lex doet.

 

Peper weet heel knap het onderzoek van Lex en zijn leven in het grote huis te combineren met de boeiende geschiedenis van de moord op Romanovs. Hele stukken tekst lijken zo uit een geschiedenisboek afkomstig, maar dan versterkt met een flinke dosis spanning. Lex doet nog een ander onderzoek, naar de afkomst van zijn moeders familie. Zij is geboren in Rusland en over de familieachtergronden is weinig bekend. Het ligt in de lijn der verwachting dat deze twee zoektochten samenkomen. Peper geeft er de nodige verrassende wendingen aan. 

 

Naast deze twee hoofdlijnen kent het verhaal zoveel leuke zijpaden: het meisje dat ’s morgens vroeg stiekem gebruik maakt van het zwembad, zijn vriend Sweder die Lex verleidt om in Rotterdam te komen wonen, de zus van Sweder waar Lex vroeger verliefd op was en een reusachtig pad die geniet van het water uit de tuinslang. De moeder van Lex wordt prachtig neergezet als “het goedhartige, redderende wezen dat zij was.” Zo achter elkaar opgesomd lijken het veel verhalen, maar Rascha Peper weet uitstekend te doseren; het wordt nergens storend of te veel. Volgende maand is het tien jaar geleden dat deze unieke schrijfster overleed. Ik raad iedereen aan haar werk te (her)lezen.